Psychopathologie
College 1 Inleiding en modellen
Wat is psychopathologie?
• Psychopathologie: de wetenschappelijke studie van het psychologisch disfunctioneren, met
als doel om abnormale patronen van functioneren te beschrijven, voorspellen, verklaren en
veranderen.
• Psychologisch disfunctioneren: De 4 D’s
- Deviance (is het gedrag afwijkend?)
- Distress (ervaart iemand zelf verdriet of leed?)
- Dysfunction (is het gedrag disfunctionerend?)
- Danger (vormt de persoon een gevaar voor zichzelf of voor de omgeving?)
• Beroepsmogelijkheden:
- Klinische wetenschap wetenschappelijk onderzoeker: psychische stoornissen
beschrijven, voorspellen en verklaren. Effectiviteit van psychologische behandelingen
onderzoeken.
- Klinische praktijk psycholoog/psychotherapeut: psychische stoornissen behandelen.
• Abnormale psychologie: de studie naar abnormaal gedrag om het te beschrijven, te
voorspellen en uit te leggen en om abnormale gewoontes van functioneren te veranderen.
• Normen: geschreven en ongeschreven regels. Gedrag dat de legale normen breekt wordt
gezien als crimineel. Gedrag, gedachtes, en emoties die de normen breken van psychologisch
functioneren worden abnormaal genoemd.
• Thomas Szasz: Hij en de groep waarmee hij samenwerkt zien het concept van mentale ziekte
als iets dat beter gecontroleerd moet worden of dat mensen veranderd moeten worden.
Mensen met een mentale ziekte moeten hun ongebruikelijke gedragingen van functioneren
veranderen omdat het mensen verdrietig maakt of dat het de sociale orde aantast.
43,4% van de mannen en 41,9% van de vrouwen in Nederland heeft ooit in het leven een
psychische stoornis gehad (in 2010)
• Behandeling is een systematische procedure om abnormaal gedrag te veranderen in meer
normaal gedrag. Het wordt ook wel therapie genoemd. Drie belangrijke doelen:
- Het moet behandelen
- Het moet genezen
- Het moet een aantal keer contact hebben
Wat is het verschil?
• Psychopathologie: leer van de geestenziekte. Kijkt zowel naar het biologische als het
psychologische model.
• Psychiatrie: iemand die medicijnen mag voorschrijven. Is gebaseerd op de biologische
benadering en is dus een medisch beroep (dokters)
• Klinische psychologie: zijn gericht op de behandeling. Kijken vooral naar de manier van
behandelen en niet naar de biologie. Psychologisch model.
,Wat is het verschil?
• Psycholoog: Als je je bachelor en master hebt behaald.
• GZ-psycholoog: Duurt 2 jaar, je werkt als psycholoog in de praktijk en je specialiseert je in het
veld van de geestesziekten. Heel erg gewild dus veel kans op een baan.
• Klinisch psycholoog: na de tweejarige GZ opleiding, duurt 4 jaar en gaat in op management en
beleid.
• Psychotherapeut: 3 à 4 jarige opleiding. Is gericht op gespreksvoering dus psychotherapie.
• Psychiater
Psychopathologie door de jaren heen
Prehistorie (500.000 jaar geleden)
• Visie: geloof in bezetenheid of straf door bovennatuurlijke krachten, demonen of boze
geesten.
• Behandeling (bij ernstige psychopathologie):
- Trepanatie: stenen instrument waarmee een gat in de schedel werd gemaakt waardoor
de demonen konden ontsnappen.
- Exorcisme: ook voor het wegjagen van de kwade geesten.
Grieken en Romeinen (500 v.Chr. – 500 n.Chr.)
• Visie: filosofen en natuurkundigen boden verschillende verklaringen. Hippocrates: ziekten van
lichaam en geest hebben natuurlijke oorzaken (Humores lichaamssappen: slijm, zwarte gal,
bloed, gele gal).
- Er moet een balans zijn anders kan er sprake zijn van een psychische stoornissen. Iemand
die te veel aan slijm heeft, heeft een weinig emotioneel temperament, iemand die veel
bloed heeft is heel optimistisch, iemand die veel zwarte gal heeft, heeft de aanleg om
depressie op te wekken en gele gal staat voor een opvliegend karakter.
• Behandeling: onderliggende pathologie corrigeren.
Middeleeuwen (500 – 1350 n.Chr.)
• Visie:
- Opnieuw geloof in bovennatuurlijke oorzaken, m.n. doctrine van bezetenheid.
- Kerk verwierp wetenschappelijke benadering.
- Psychopathologie nam enorm toe. Kwam doordat het een zware periode was met veel
oorlogen en veel plagen.
- Deviant gedrag en psychologisch disfunctioneren werd gezien als evidentie van Satan’s
invloed.
• Behandeling: Vroegere demonologische behandelingen
- Trepanatie: kwamen terug
- Exorcisme: kwamen terug
- Uitdrijvingen
,Renaissance (1400 – 1700 n.Chr)
• Visie:
- Demonologische visie nam af.
- Johann Weyer: de geest is net zo ontvankelijk voor ziekte als het lichaam.
• Behandeling:
- Verzorging thuis
- Verzorging in tehuizen/ religieuze plaatsen
- Door andere mensen in huis genomen
- Gemeenschap richtte mentale gezondheidsprogramma’s op
- Krankzinnigengestichten: intentie was goed, maar door overbevolking een soort
gevangenissen.
- Asylums (zelfde als krankzinnigheidsgestichten): eerste instantie leek het alsof het een
instituut was dat zorgde voor mensen met een mentale ziekte. Op een gegeven moment
werden de gestichten te vol en daardoor werden patiënten gezet in vieze condities en
werden behandeld op een manier waarbij niet gepraat werd.
Vanaf 1800
• Visie:
- Hervormingen
- Mensen met afwijkend gedrag zijn ziek en hebben recht op een menselijke bejegening.
• Behandeling:
- Morele therapie: invloedrijk Pussin en Pinel (Frankrijk), Tuke (Engeland), Benjamin Rush
en Dorothea Dix (VS), Schroeder van der Kolk (Nederland)
- Moderne krankzinnigheden
Laat 19e eeuw
• Visie:
- Ommekeer morele therapie beweging
- Apathie: afwijkend gedrag is ongeneeslijk
- Oorzaken: geld- en staftekorten, achteruitgang ‘recovery rates’, overbevolking,
vooroordelen.
• Behandeling:
- Opnieuw lange-termijn hospitalisatie
- Psychiatrische ziekenhuizen in VS: geen therapie en steeds slechtere
levensomstandigheden. Dwangbuizen, handbpoeien, bedden met tralies, riemen etc. om
patiënten in bedwang te houden.
Vroeg 20e eeuw
Somatogene perspectief:
• Visie: Abnormaal functioneren heeft een fysieke oorzaak, bijv. vermoeidheid (Emil Kraepelin)
• Behandeling:
- Psychiatrische ziekenhuizen op mooie terreinen in de natuur.
- Biologisch n.a.v. ontdekkingen (bijv. link syfilis en algemene parese): teleurstellende
resultaten.
Psychogene perspectief
• Visie: Abnormaal functioneren heeft psychische oorzaak.
• Behandeling:
- Mesmer: hypnose voor de behandeling van hysterische stoornissen.
- Freud: psychoanalytische behandeling (ambulant)
, Laat 20e eeuw
• Visie: Nieuwe maatschappelijke opvattingen: ‘ongeneeslijke’ patiënten in maatschappij.
• Behandeling:
- Ontdekking van nieuwe, effectieve psychotrope medicijnen (antipsychotica,
antidepressiva)
- Sociaal gerichte psychiatrische principes: ambulante zorg (deinstitutionalisatie
• Jaren 70: Antipsychiatrische bewegingen
Heden
• Visie: Verschillende theoretische perspectieven.
• Behandeling:
- Uitgangspunt ambulante zorg: indien nodig kortdurende hospitalisatie, daarna ambulate
psychotherapie en medicatie.
- Vermaatschappelijking van de zorg.
- Nadruk op preventie stoornissen en bevorderen mentale gezondheid
- Multiculturele psychologie
- Toenemende invloed van zorgverzekeringen
- Grote verscheidenheid aan hulpverleners.
- Evidence-based practice: multidisciplinaire richtlijnen geestelijke gezondheidszorg (GGZ)
Evidence-based practice: bij iedereen wordt dezelfde behandeling gebruikt. Nadeel: bij ieder
individu kan een stoornis een verschillende oorzaak hebben. Hiervoor is dus onderzoek nodig.
Modellen binnen de psychopathologie
Verklaringsmodellen in de psychopathologie:
Biologische model:
• Focus:
- Hersenfuncties (incl. hersenchemie, hersenanatomie, zenuwstelsel)
- Lichamelijke processen
- Genetica
- Evolutie
- Virale infecties
• Behandeling
- Medicatie
- Electroconvulsieve therapie (ECT): gebeurt bij depressie en bipolaire depressie.
- Psychochirurgie: alleen als andere behandelingen niet werken
• Hersenchemie
• Neurotransmitters en psychopathologie