Samenvatting van het vak Penologie en penitentiair recht uit 3BA van academiejaar op de VUB. Deze samenvatting bevat alle PowerPoints uit de les, lesnotities en de verplichte teksten.
- Penologie is de wetenschappelijke studie van de bestraffing van normovertredend gedrag
- Poena in het Grieks = de straf
- Logia in het Grieks = de studie van
- Vroege periode (18e eeuw)
- Pogingen om gevangenissen te reformeren of hun correctieve effectiviteit te vergroten
- J. Howard en J. Bentham
- Dualiteit: humanistische of religieuze hervormers vs. instrumentele hervormers
- Midden 20e eeuw: elke vorm van systematisch onderzoek naar kenmerken van penale systemen
- Juridisch begrip straf door HvC: “ Straf is een leed door de wet bepaald en door de rechterlijke
macht opgelegd als een sanctie wegens een gepleegd misdrijf ”
= Bewuste toevoeging van leed → leed ervaren door dader of leed beoogt door oplegger ervan?
- Kritiek op begrip:
- Niet adequaat volgens veel juristen
- Niet alle sancties hebben doel om leed op te leggen
- Risico dat andere straffen niet als “echte” straffen worden gezien
- Sancties kunnen ook door andere instanties dan een rechtbank worden opgelegd (bv. PdK)
- Penologische vragen → anders dan de juridische benadering
- Welk soort ‘leed’? / Wanneer / Voor wie / door wie
- Welke straffen?
- Waarom straffen? Welke doelstellingen?
- Hoe / waar worden de straffen uitgevoerd?
- Juridisch onderscheid tussen “straf” (TVH) en “maatregel” (OTVH)
→ Belang bij straf van morele afkeuring voor gepleegde misdrijf (cf. film ‘La pendaison’)
- Strafrecht als publiek recht: strafrechtelijke procedure verloopt tussen overheid en verdachte
- Ruimere begrip “sancties”: Door het recht geregelde reacties op onrechtmatig gedrag, voor zover
daardoor de overtreder in zijn belangen wordt getroffen
II. Straffen als complex gegeven / instituut
- Verruiming onderzoeksgebied door invoering concept "penality" door Garland en Young
- Invloed Foucault
- Verwijst naar instituties en actoren, maar ook eco., pol., intellectuele en cult. condities
1
, - Verschillende fasen
- Opsporing en vervolging (er moet eerst een misdrijf plaatsvinden)
- Straftoemeting (strafrechter bepaald welke straf op het misdrijf staat)
- Strafuitvoering (het uitvoeren van de straf)
- Verschillende partijen
- Gestrafte / opgesloten personen
- Straffende / justitiële actoren
- Slachtoffers
- Media –publieke opinie (cf. zaak Sven Pichal, Sanda Dia, Bart de Pauw,...)
- Bestraffing als organisatie/instituut waar mensen beslissingen nemen over complexe zaken
- Penologie gaat breder dan het louter juridisch ‘straffen’ → sociaal-wetenschappelijke benadering
1. Sociologische visie: sociale realiteit van het straffen (niet enkel het juridisch straffen!)
- Interne complexiteit en werking van het systeem
- Belang van culturele elementen
- Relatie tussen de bestraffing en de soc.-eco. en politieke organisatie van de samenleving
- Bestraffingsinstituten: rechtbank, gevangenis, justitiehuizen
- Personeel, gedetineerden, cultuur, ruimtelijke aspecten, effectiviteit van straf,...
2. Penaliteit (Garland): Penologie als de studie van sociale processen van straf en strafrechtelijke
controle, wat verwijst naar de wetten, ideeën en instellingen die crimineel gedrag reguleren
3. Multidisciplinaire benadering van het straffen
- Het begrijpen van “bestraffing” vergt een multidisciplinaire benadering
- Penologie als domein waar verschillende benaderingen elkaar ontmoeten
- Juridisch, sociologisch, criminologisch, historisch,...
4. ! Empirisch onderzoek: nationaal en internationaal
- Belangrijk kenmerk van de penologie is haar empirisch karakter
- Midden 19e eeuw: gevangenisonderzoek
III. Empirisch onderzoek
- Onderzoek in de gevangenis, justitiehuis, rechtbank,...
- Kwantitatief (survey)
- Kwalitatief (interviews, observaties, etnografisch onderzoek (‘being there’)
→ ! Sensorische aspecten van het leven in de straffende instituten
- Ervaringen en justitiabelen, opgesloten personen, personen die werken in de strafinstituten
- Beslissingsprocessen van justitiële actoren
- Dossieranalyse: kwantitatief - kwalitatief
- Interviews: mensen laten uitleggen waarom ze welke beslissingen nemen
- Penitentiair recht = geheel van juridische normen i.v.m. de behandeling van gedetineerden
- Interne rechtspositie: Basiswet gevangeniswezen, 2005
→ De rechten van gedetineerden tijdens hun detentie
- Externe rechtspositie : Wet op de externe rechtspositie (wetten van 17 mei 2006 ev)
→ De regeling van de overgang van binnen naar buiten (bv. voorwaardelijke IVS)
V. Penologie en penitentiair recht
- Juridische benadering
- Nationale normen: interne en rechtsterne rechtspositie
- Internationale normen: CPT, Prison Rules,...
- Criminologische benadering
- Gevangenisstraf, doodstraf, internering, terbeschikkingstelling
- Doelstellingen straf en systeem, effectiviteit van het straffen
- Maatschappelijke benadering van het straffen
- Studie van de strafpraktijken en effecten van straf op betrokkenen en omgeving
- Analyse van het penitentiaire beleid → ! Overbevolking
- Inzicht in evolutie van de gevangenispopulatie, gevangeniswezen, architectuur
- De gevangenis als machtsinstituut, totaal instituut
→ Analyse van dagelijks leven in de gevangenis
→ ! Rechten van gedetineerden, controleorganen
VI. Kritische penologie
- Leren denken en spreken als een kritische penoloog → dingen in vraag stellen !
- Kritisch penologisch uitgangspunt: “Een penoloog die het heden tracht te begrijpen teneinde te
streven naar een betere en meer rechtvaardige toekomst, die de relaties bestudeert tussen haar
studieobjecten en allerlei soorten ongelijkheden.”
- Kritisch zijn tav straf en gevangenis als instituut
→ machtsaspect, machtsmisbruik, ....
→ totale instituties (Goffman), ...
- Tegenwind bieden tegen ‘taken for granted’ populistische stellingen (“sluit ze maar op”)
- Nadenken over de legitimiteit van de gevangenisstraf → is dit de juiste straf voor deze persoon?
- Lineaire relatie tussen criminaliteit en bestraffing in vraag stellen
→ ! Bredere sociale, politieke en economische factoren die de bestraffing bepalen
3
, Hoofdstuk 1b: Een penologische introductie tot straffen
I. Juridische indeling tot straffen
a. Hoofdstraffen
- Kenmerken:
- Bij de straftoemeting als reactie op een misdrijf
- Terug te vinden in het SWB (ook in bijzondere wetten)
- Ingedeeld naargelang het voorwerp van bestraffing
- Onderscheid naargelang de zwaarte van het misdrijf en de straf
- Worden niet altijd uitgevoerd !
- Vrijheidsstraf: gevangenisstraf
- Vrijheidsbeperkende straffen : opschorting, uitstel, probatie, werkstraf, elektronisch toezicht,
alcoholslot, verval recht tot sturen, stadionverbod, woonverbod binnen bepaalde zone
- Vermogensstraf: geldboete (let op: opdeciemen (x8))
→ Rechter kan rekening houden met financiële toestand (= individualisering van de straf)
- Internering: is juridisch gezien geen straf maar maatregel (zie les 2)
- Politiestraffen, correctionele en criminele straffen
b. Subsidiaire of bijkomende straffen
- Kunnen bij andere straffen gevoegd worden
- Soms automatisch: moet niet door rechter afzonderlijk worden uitgesproken (verborgen straf!)
- Bijvoorbeeld: verbeurdverklaring goederen, afzetting van titels, beroepsverbod
c. Vervangende straffen
- Bij straffen die niet kunnen afgedwongen worden
- Gevangenisstraf of geldboete (bv. werkstraf werd niet uitgevoerd)
- Probleem van de niet-uitvoering van de vervangende gevangenisstraf (3 dagen tot 6 maanden)
- Vervangend rijverbod
II. Toepassing van de straffen: cijfers
- Let op! Cijfers zijn slechts indicatief omwille van de gebrekkige betrouwbaarheid en dark number
1. Geldboete meest opgelegde straf en meest toegenomen straf (N = 267.273 in 2016)
- Gebrekkige uitvoering van de geldboete
- 27% wordt geïnd bij politiestraffen; 14% wordt geïnd bij correctionele straffen
- Opdeciemen x8
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper bettedetobel. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,49. Je zit daarna nergens aan vast.
