Een uitgebreide en goede samenvatting van hoofdstuk 2 'Wie is de mens?' voor het vak levensbeschouwing. 5 VWO/Atheneum. Zin in zin, levensbeschouwing en ethiek voor de tweede fase.
HOOFDSTUK 2 WIE IS DE MENS?
2.2 WAT IS EEN MENSBEELD?
Een mensbeeld is een doordachte kijk op de mens: op de aard van de mens, zijn
verhouding tot de ander, de samenleving, de wereld en het bovenaardse. ‘Een
samenhangend geheel van opvattingen over hoe mensen altijd en overal zijn en/of behoren
te zijn.
● Welke vaste biologische en psychische eigenschappen en behoeften zie je bij ieder
mens terug?
● Door welke oorzaken en drijfveren laten mensen zich in hun gedrag leiden?
● Wat vinden mensen belangrijk in hun leven?
● Hoe horen mensen zich te gedragen tegenover andere mensen, de samenleving en
eventueel God?
We onderscheiden een empirisch en een normatief mensbeeld.
● Empirisch: een opvatting over hoe de mens feitelijk is. Bijvoorbeeld: Een mens is een
egoïstisch wezen; je kunt dit wetenschappelijk onderbouwen.
● Normatief: hoe een mens behoort te zijn, hoe hij zich hoort te gedragen.
Bijvoorbeeld: Een mens behoort zich verantwoordelijk te gedragen. Hij hoort niet te
stelen, geweld te gebruiken, niet hoort te roddelen, etc.
Vaste kenmerken van de mens
Feitelijke aspecten die kenmerkend zijn voor de mens:
● De mens is een lichamelijk en geslachtelijk wezen;
● De mens is een sociaal wezen;
● De mens is een zelfbewust wezen;
● De mens is een levensbeschouwelijk wezen.
De mens is een lichamelijk wezen: hij heeft een lichaam en het is een vast punt in zijn
bestaan (hoewel dit door de tijd heen verandert).
➢ Binnen de lichamelijkheid is de mens een geslachtelijk wezen: ieder mens is van
het mannelijke of het vrouwelijke geslacht. De geslachtelijkheid beïnvloedt de manier
waarop een mens naar zichzelf en anderen kijkt.
De mens is een sociaal wezen: hij is voortdurend op andere mensen betrokken. De mens
heeft andere mensen nodig om zelf mens te worden.
De mens is een zelfbewust wezen: een mens is zich bewust van zichzelf; dat hij bestaat,
een lichaam heeft en dat er een hele wereld om hem heen is. De mens kan over zichzelf en
zijn omgeving nadenken en verandering aanbrengen in zijn manier van leven.
De mens is een levensbeschouwelijk wezen: ieder mens heeft bewust of onbewust
antwoorden op belangrijke levensvragen. Ieder mens heeft een levensbeschouwing.
Verschillende mensbeelden
Verschillende mensbeelden over:
● Wat zijn de belangrijke drijfveren voor de mens?
● Welke behoeften heeft de mens?
● Wat hoort elk mens belangrijk te vinden in zijn leven?
, ● Is er een kracht die de mens overstijgt (bijvoorbeeld God)?
● Is de mens een vrij wezen?
Binnen een bepaalde cultuur of groep zullen de meningen over het algemeen niet zo sterk
verschillen.
2.3 DE MENS IS EEN EGOÏSTISCH WEZEN
Thomas Hobbes (1588-1679) studeerde in Oxford en staat bekend als een van de
grondleggers van het liberale denken. Zijn meest beroemde boek is Leviathan, een bijbelse
term voor een machtig monster. Hobbes vond dat de overheid krachtig (als een monster!)
moest heersen over haar burgers.
Hobbes en zijn tijd
- Hobbes leefde in de tijd van het opkomend kapitalisme; iedereen moest voor zichzelf
opkomen: ‘Ieder voor zich en God voor ons allen’.
- Meer concurrentie tussen groepen en individuen.
- Het gevoel van individualisme groeide.
- Secularisatie: de kerk en het geloof werden minder belangrijk na de Middeleeuwen.
In de Middeleeuwen werd gedacht dat de Koning namens God op aarde regeerde en
dat de samenleving met zijn verschillende standen zo door God gewild was. In de tijd
dat Hobbes leefde, gingen mensen hierbij vragen stellen; gedachte dat de politieke
en inrichting van de samenleving vooral iets van mensen is. Wetenschap moest haar
eigen gang kunnen gaan zonder de kerk.
○ Galileo Galilei (1564-1642) werd veroordeeld door de kerk en opgedragen
zijn leer op te geven toen hij beweerde dat de aarde om de zon draait.
Mensbeeld van Hobbes
De mens is van nature een egoïstisch wezen: hij wordt gedreven door eigenbelang.
Een belangrijk kenmerk van de mens is begeerte: de begeerte naar middelen om de eigen
behoeften te bevredigen. Met deze begeerte hangen menselijke eigenschappen samen als
wedijver (concurrentie met de medemens), trots en wantrouwen. Mensen streven met alle
mogelijke middelen hun eigenbelang na ten koste van anderen.
Denkbeeldige natuurtoestand: een beeld van een samenleving zoals die er uit zou zien als
de mensen aan zichzelf overgelaten zouden zijn; geen overheid en afspraken tussen
mensen. De natuurtoestand is die van een verzameling individuen die niet sociaal zijn en
desnoods met geweld hun doelen nastreven: een oorlog van allen tegen allen. ‘De mens
is voor anderen een wolf’ (homo homini lupus).
➢ Hobbes wil geen samenleving waarin het gebruik van geweld een vaste gewoonte is.
Men moet streven naar vrede; daarom moeten álle mensen hun oorspronkelijke
rechten opgeven: sociaal contract. Ze geven hun rechten aan een heerser die ze
moeten gehoorzamen, in ruil voor collectieve vrede.
○ Het sociaal contract komt voort uit de behoefte aan zelfbehoud; welbegrepen
eigenbelang.
De onderdanen moeten de heerser (overheid)/(Leviathan) gehoorzamen en de heerser
moet de veiligheid van de onderdanen garanderen. Als de heerser tekort schiet, houdt het
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper somc103471. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
