Case of David – Literatuur
Who's in control?
McDonald, Flashman, & Saykin (2002). Executive dysfunction following traumatic
brain injury: Neural substrates and treatment strategies.
Executief disfunctioneren is een belangrijk component van neurogedragsmatige verstoring
na een traumatische hersenverwonding (TBI). Executief functioneren toont significante
associaties met kritieke levensuitkomsten (werksucces, sociale autonomie).
Bij TBI is er vaak sprake van verstoring in het frontale-subcorticale systeem functioneren
(resulterend in minder executief functioneren). Cognitieve en gedragsmatige verstoringen
door executieve dysfunctie zijn het meest aanhoudend en duidelijk na TBI.
Doel artikel: beschrijven vermogens gekarakteriseerd door executief functioneren, de
autonome en neuro-chemische basis, strategieën bepaling executief functioneren, remediatie
en behandelingsrichtlijnen, recente onderzoek ontwikkelingen.
Definitie executief functioneren
Lezak:
- Wilskracht (volition): vermogen conceptualiseren doelen en een plan vormen om die te
bereiken/capaciteit voor bewust, doelgericht gedrag. Problemen: te kort inzicht behoefte,
te weinig motivatie, moeite initiëren doelgericht gedrag.
- Planning: vermogen organiseren stappen om actie te voltooien, voorbereiden op
tegenslagen/moeilijkheden, verkrijgen benodigde materialen en vaardigheden. Nodig:
vermogen vooruitdenken, geheugenvaardigheden, aandacht capaciteit, motivatie,
wilskracht, bewustzijn, impulscontrole, vermogen afwegen opties, vermogen uitvoeren
complexe acties. De aanpak van nieuwe situaties na een TBI moet bekeken worden.
- Doelgerichte actie: implementeren planning via het initiëren, behouden, switchen
(mentale flexibiliteit) sequenties complex gedrag in een geordende geïntegreerde manier.
Het uitvoeren is niet hetzelfde als doelgericht gedrag (plan opstellen, incapabel
uitvoeren). Het kan verstoord worden oor verstoord bewustzijn.
- Effectieve prestatie: capaciteit effectieve prestatie (uitvoeren zelf-monitoring,
zelfcorrectie). TBI: herkennen mogelijk fout niet, niet shiften naar oplossing, te kort
motivatie corrigeren.
Overige capaciteiten vaak gelabeld als executieve functies:
- Aandacht en ideational fluency: vermogen snel produceren nieuwe ideeën.
- Morse, Motgomery – executief functioneren: processen en vermogens betrokken in het
voltooien van een doel of het oplossen van een probleem (erkennen probleem,
selecteren doelen, generen hypotheses bereiken doel, initiëren plan, zelfmonitoring
plan.
- Mentale flexibiliteit, vermijding doorzetten: niet reageren op omgevingsfeedback. Niet
shiften op basis van nieuwe informatie.
Neuroanatomie en neurochemie executief functioneren: de frontale kwab van de cerebrale
cortex bevat een organiseer capaciteit voor cognitieve functies. Afwijkingen in executieve
functies komen vooral door schade aan de frontale kwab (dorsolateraal, orbitaal, mediale
