Document bevat alle relevante informatie die werd gegeven tijdens de hoorcolleges van het jaarvak Psychopathologie en Psychiatrie. Lessen gegeven door prof. Dankaerts en Sienaert, vak gevolgd in academiejaar . Behaalde op examen 16/20.
Samenvatting Psychopathologie en Psychiatrie (P0M34A), prof. Sienaert en Dankaerts 3
, Prevalentie ........................................................................................................................................................................ 103
HOOFDSTUK 4: GEDRAGSSTOORNISSEN................................................................................................................................ 105
Normaal gedrag kinderen ................................................................................................................................................. 105
Voorspellers ...................................................................................................................................................................... 106
Types agressie ................................................................................................................................................................... 106
Gedragsstoornissen in DSM-5 ........................................................................................................................................... 107
Prevalentie ........................................................................................................................................................................ 109
Het geweten ..................................................................................................................................................................... 109
HOOFDSTUK 5: TRAUMA- EN STRESSGERELATEERDE STOORNISSEN .................................................................................... 111
DEEL 1: TRAUMA .............................................................................................................................................................. 111
Typologie........................................................................................................................................................................... 112
Opdeling volgens duur symptomatologie ......................................................................................................................... 112
Developmental Trauma Disorder ...................................................................................................................................... 115
DEEL 2: STRESS (hechting en mishandeling) .................................................................................................................... 117
Hechting ............................................................................................................................................................................ 117
Hechtingstheorie............................................................................................................................................................... 117
Hechtingstypologie ........................................................................................................................................................... 118
Van hechting naar hechtingsstoornis ................................................................................................................................ 118
Voorbeeld: Roemeense Adoptiestudies............................................................................................................................ 120
Kindermishandeling .......................................................................................................................................................... 121
HOOFDSTUK 6: OVERIGE (vanuit K&J perspectief) ................................................................................................................ 124
Selectief mutisme ............................................................................................................................................................. 124
Psychose ........................................................................................................................................................................... 125
Depressieve en bipolaire stemmingsstoornissen (beeld is zelfde als bij volwassenen) .................................................... 126
Obsessief-compulsieve stoornissen .................................................................................................................................. 126
Genderdysforie ................................................................................................................................................................. 127
Persoonlijkheidsstoornissen ............................................................................................................................................. 128
Overige… ........................................................................................................................................................................... 128
Samenvatting Psychopathologie en Psychiatrie (P0M34A), prof. Sienaert en Dankaerts 4
,VOLWASSENEN- EN OUDERENPSYCHIATRIE
Pascal Sienaert
HOOFDSTUK 1: DIAGNOSTIEK EN CLASSIFICATIE
Examen: 24 mkv over volwassenen, 16 over jeugd (40 in totaal)
Hoe kijken we naar psychopathologie?
• “Madness”:
- Beschrijft gedrag(-sverandering)
- Persoonlijkheidsverandering
- Beïnvloed van buitenaf (zogezegd giftige stoffen, “bezeten”)
- Onvoorspelbaar, gevaarlijk, irrationeel, vreemd, afwijkend, …
• Hippocrates van Kos:
- Over humores/temperamenten
- 4 lichaamsvochten: slijm (flegmatisch: rustig, kalm), bloed (sanguin: vurig, energiek), gele gal
(cholerisch: driftig), zwart gal (melancholisch)
• Van “madness” naar “illness”:
- Thomas Sydenham (UK): vader van moderne medische classificatieleer
- Als afzonderlijke ziekten met eigen symptomen, verloop en prognose
• Medisch model:
- Ziekte-begrip beïnvloed door 2 ontdekkingen:
1. Correlatie klinisch syndroom met post-mortem afwijkingen in hersenen
2. Ontdekking micro-organismen (bacteriën) als ziekte-verwekkers (=microbetheorie) bv Syphillis
hangt samen met psychopathologie
• Philippe Pinel:
- Mensen met psychiatrische aandoening voordien gewoon “weggestoken”, slechte omstandigheden
- Pinel eerste psychiater die mensen bevrijdde en zorgde voor comfortabelere omgeving, ging voor
eerst ook echt met patienten praten
- In België: Jozef Guislain (Gent)
• Eind 18e – begin 19e eeuw:
- Oprichting asielen (“insane/lunatic asylum”)
- Nu “psychose” – EPA: patienten met een ernstige psychiatrische aandoening
- 1844: eerste poging tot classificatiesysteem:
o Indeling patienten in groepen, nagaan hoeveel mensen waar zitten
o ‘Statistical classification of institutionalised mental patients’
o Voorloper DSM!!
- Emil Kraepelin:
o Groepeert ziektebeelden obv gemeenschappelijke patronen van symptomen (syndroom)
o Afzonderlijke entiteiten
o Eigen (biologische) oorzaak
o Specifiek verloop en prognose (geneeslijk vs ongeneeslijk)
Samenvatting Psychopathologie en Psychiatrie (P0M34A), prof. Sienaert en Dankaerts 5
,• Begin 20e eeuw:
- Nood aan classificatie neemt toe
- Andere settings: ambulante praktijken
- Niet-psychotische aandoeningen: neurosen, persoonlijkheidsproblematieken, mildere vormen van
psychopathologie, …
- Interesse in diagnostiek
International Classification of Diseases (ICD-II):
- Eerste overzicht van lichamelijke en psychiatrische aandoeningen
DSM-I:
- Amerikanen verder gewerkt op ICD (1952)
- Gebaseerd op etiologische theorieën:
o Impairment of brain tissue function
o Psychogeen (psycho-analyse)
o Niet gebaseerd op empirische data!!
DSM-II (1968):
- Samenhang met opkomst medicatie (nood aan verband diagnose en behandeling)
- Psycho-analyse:
o Nadruk op context, ervaringen in de jeugd
o Ook geen empirische data
- Psychobiologie van Adolf Meyer:
o Anti-kraepeliniaans – biologisch reductionisme
o Waarom een genetisch probleem proberen genezen adhv therapie?
o Invloed van sociale en psychologische factoren / reactie-typen
o Geen empirische data
• Diagnose is subjectief:
- US-UK Diagnostic Project
- Onderzoek naar hoe vaak diagnose wordt gesteld: in US dubbel zo vaak diagnose ‘psychose’ gesteld
- Nood aan internationale afspraken, algemene criteria
DSM-III (1980):
- A-theoretisch:
o Geen suggestisch doen, geen etiologische theorieën
o Geen psycho-analytisch denken
- Moet observeerbaar zijn
- Descriptief
- Categoriaal
- Multi-axiaal systeem (5 assen: bv as I syndromale stoornissen)
Diagnose
• Doel:
- Vaststellen van symptomen + samenhang
- Symptoom = ziekteteken = teken dat er een ziekte is
- Beschrijven van toestand
- Verklaren/begrijpen van toestand (lichamelijke en psychische oorzaken, sterke en kwetsbare kanten
van persoonlijkheid, invloed gedrag)
- Behandeling bepalen
Samenvatting Psychopathologie en Psychiatrie (P0M34A), prof. Sienaert en Dankaerts 6
,• Typen:
1. Syndroomdiagnose (“label”):
o Descriptief, louter beschrijvend
o Geen info over etiopathogenese
2. Structuurdiagnose (“beschrijving bij label”):
o Beschrijven waardoor en op welke manier syndroom ontstaan is (etiopathogenese)
o Beïnvloedende factoren: neuro- biologisch en psychologisch
▪ Predisponerende factoren (maken iemand kwetsbaar)
▪ Luxerende factoren (lokken stoornis uit)
▪ Onderhoudende factoren (onderhouden/versterken stoornis)
o Voorbeeld:
Doel (vervolg):
- Identificatie van groep patienten met vergelijkbare klinische kenmerken:
o Om behandeling in te stellen
o Om prognose te voorspellen
• Communicatie:
- Psychiatrisch esperanto
- Hulpverleners onderling: moet duidelijk zijn over wat het juist gaat
- Onderzoek
- Administratieve registratie, terugbetaling, …
• Ideale classificatie:
- Gebaseerd op etiopathogenese en prognose
- In psychiatrie doorgaans niet met zekerheid vast te stellen
- > grotendeels syndroomdiagnoses
- > descriptief
o Categoriaal: kwalitatief onderscheid (alles of niets) => gezond vs ziek
o Dimensionaal: kwantitatief onderscheid (min of meer) => meer continuüm, spectrum
Kritiek
1. Op het ziekte-concept:
o Vanuit anti-psychiatrie, bv scientology
o Bij congressen omtrent psychiatrie vaak betogingen buiten gebouwen
o Dr. Thomas Szasz: gedrag classificeren => gedrag beperken, diagnose is ‘thingnifying’,
ontmenselijking van patienten, ziekte-concept als sociale controle (wanneer er geen biologische
afwijkingen aangetoond kunnen worden)
o DSM is niet a-theoretisch!!:
▪ Diagnostische categorieën worden gepresenteerd als ziekte-entiteiten, hersenziektes:
‘neurobiologische theorie’ is impliciet aanwezig, zonder eenduidig wetenschappelijk
bewijs
▪ Psychologische problemen zijn niet ‘hetzelfde’ als lichamelijke ziekten
▪ Indruk van wetenschappelijkheid – nauwelijks eenduidige bevindingen
Samenvatting Psychopathologie en Psychiatrie (P0M34A), prof. Sienaert en Dankaerts 7
, o DSM-diagnoses zijn constructen, proberen tot een consensus te komen, ontstaan rond de
vergadertafel => is niet een ‘naturliche Krankheitseinheit’
o Maar DSM is niet “de bijbel”!! Steeds kritisch gebruiken (filmpje: sinds DSM bipolaire stoornis in
VS x20 en autisme x40, …)
2. Categoriaal vs dimensionaal:
o Geen scherpe grenzen tussen:
▪ Ziek en gezond: veel criteria bij DSM zijn fenomenen die ook in normaliteit thuishoren
bv angst, somberheid
▪ Diagnosen: symptomen overlappen, te veel co-morbiditeit
o Vat complexe klinische realiteit (van een individu) niet: vaak ‘Not Otherwise Specified’ of ‘NOS’
o Meeste aandoeningen situeren zich op spectrum, gemeenschappelijke:
▪ Symptomen
▪ Genetische factoren
▪ Omgevings- of risicofactoren
▪ Neuraal substraat
▪ Bv bipolair spectrum (1 onderliggend genotype uit zich in verschillende fenotypes)
3. Validiteit en betrouwbaar:
o Interbeoordelaars-betrouwbaarheid: twee clinici komen los van elkaar in een gegeven casus tot
eenzelfde diagnose
o Test-hertest-betrouwbaarheid: herbeoordeling leidt opnieuw tot dezelfde diagnose
o Validiteit: clinicus kan de ene diagnose van de andere onderscheiden
o Bv David Rosenhan, On Being Sane in Insane Places: veinsde auditieve hallucinaties en werd
opgenomen, daarna zogezegd pseudopatienten laten testen: psychaters meenden 41
pseudopatienten te hebben ontmaskerd terwijl er eigenlijk geen enkele pseudopatient werd
gestuurd
o Wat is een depressie?
▪ Depressie in DSM:
➢ Één vlag, vele ladingen
➢ Veel tegengestelde symptomen, kan er bij verschillende patienten volledig anders
uitzien (denk filmpje katatone vrouw)
➢ 2 patiënten kunnen diagnose hebben zonder één symptoom gemeenschappelijk te
hebben
➢ Obv 9 DSM-symptomen kunnen 227 unieke profielen voorkomen
4. Stigma:
o ‘Living up to one’s label’
o ‘Why try?’
Samenvatting Psychopathologie en Psychiatrie (P0M34A), prof. Sienaert en Dankaerts 8
,Klinische praktijk: hoe kijken we naar pathologie?
Samenvatting Psychopathologie en Psychiatrie (P0M34A), prof. Sienaert en Dankaerts 9
, HOOFDSTUK 2: PSYCHOTISCHE STOORNISSEN
Zie film A Beautiful Mind (2001)
• Casus John Nash:
- Goede student, behaalde doctoraat
- Blijkt aan paranoïde schizofrenie te lijden
- Vele opnames – insulinecoma
- In ’88 partieel herstel
- Behaalde in ’94 nobelprijs economie
• Psychose:
- Verlies van contact met realiteit
- Verbrokkelen van psychisch functioneren (stoornissen in waarnemen, denken, voelen, handelen,
plannen, impulscontrole)
- Geen – beperkt – of wisselend ziekte-inzicht
• Gestoord realiteitsbesef?
- Men gaat er van uit dat er bij psychotische stoornissen gebrek aan realiteitstoetsing is
- MAAR is bij andere stoornissen ook zo: depressie, eetstoornissen, …
- Psychose: toch besef dat er iets mis is
1. Wanen:
- Inhoudelijke denkstoornis
- Onjuiste niet-corrigeerbare overtuigingen met een subjectieve zekerheid, egosyntoon (ik-eigen-
- Bizar vs niet bizar: bv getrouwd met een alien vs achtervolgd worden door je buurman
- Toeval bestaat niet meer: bladeren die van de boom vallen hangen samen met groter geheel
Samenvatting Psychopathologie en Psychiatrie (P0M34A), prof. Sienaert en Dankaerts 10
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper CrimiStudentKUL. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,69. Je zit daarna nergens aan vast.
