Toetsdoelen + samenvatting Groepsdynamisch samenwerken
Boek: Groepsdynamica de basis, professioneel begeleiden van groepen (2020)
Hoofdstuk 1
Er zijn verschillende benaderingen bij het verklaren van groepsgedrag —> één manier is de
psychologische benadering
Psychologische benadering = het gedrag wordt benaderd als een individueel verschijnsel —> het
gedrag komt vanuit de persoon zelf
- het gaat dan over persoonlijke motieven, gevoelens, gedachten —> komt van binnenuit het
individu
Gedag wordt op meerdere manieren ook sterk beïnvloed door omgevingsfactoren (de sociale
omgeving van de mens) —> ieder mens is sterk sociaal bepaald door de groepen waartoe hij
vroeger behoord heeft en door de groepen waarvan hij op dit moment deel uitmaakt
- wordt ook wel socialisatieproces genoemd —> vindt plaats in primaire groepen
Een mens heeft anderen voor de primaire groepen nodig om tot persoonlijkheidsontwikkeling te
komen —> je kunt jezelf pas worden door met anderen samen te leven
De primaire groep (en vooral het gezin) is de bemiddelaar tussen de cultuur en de maatschappij
enerzijds en het individu anderzijds —> groepen verbinden het individu aan de maatschappij en
de cultuur
- vooral via groepen vindt cultuuroverdracht plaats, leert het individu taal, spreken, denken en
waarnemen en een uitgebreid waardensysteem
Hoe emoties en gevoelens beleefd en geïntegreerd worden in de hele persoonlijkheidsstructuur,
wordt grotendeels bepaald door de gezinsgroep die bepaalde emoties wel en andere niet toestaat
- de eigen manier van denken, waarnemen, voelen en reageren, en de eigen waardenopvattingen
en normen zijn niet zo individueel en uniek als we graag van onszelf zouden willen denken
Maatschappij —> groep —> individu (ieder individu wordt beïnvloed door zijn sociale omgeving)
Individu —> groep —> maatschappij (het individu beïnvloed ook zijn omgeving)
Groepsdynamica = de studie van het gedrag van mensen in kleine groepen —> de verbindende
schakel tussen psychologie en sociologie
- benut inzichten uit beide wetenschappen om het gedrag in kleine groepen te begrijpen en te
benaderen
Kleine groepen —> nauwkeurig aantal is hierbij niet te noemen
- het gaat er wel om dat de leden elkaar (kunnen) ontmoeten, met elkaar communiceren —> er is
sprake van onderlinge interactie waardoor men elkaar kan beïnvloeden
Menselijk gedrag kan beter begrepen worden door ‘te kijken met een dubbele bril’ —> enerzijds
aandacht voor de individuele, interne processen en anderzijds aandacht voor de bewegingen in
de groep waarin dat gedrag plaatsvindt en de context van de groep
- wat er in de binnenwereld van mensen gebeurt aan gevoelens, gedachten, herinneringen heeft
invloed op het gedrag in de groep
De relevantie van groepsdynamica
- agogisch middel om persoonlijke ontwikkeling te bevorderen
- middel om het teamfunctioneren positief te beïnvloeden
- middel voor beleidskeuzes bij maatschappelijke interventies
Groepen kunnen heel belangrijk zijn in het leven van mensen —> we spreken dan van de kracht
van groepen
Groepen kunnen ook destructief zijn —> dat is hun negatieve kracht
- voorbeelden: pesten, machtsmisbruik, con icten, besluiteloosheid, enzovoort
fl
,Taak van begeleider in groepen = ertoe bijdragen dat de groep in haar kracht komt (positieve
kracht)
- vooral ervoor zorgen dat de groepsleden verbinding met elkaar aangaan en voor elkaar en de
taak van betekenis worden —> aandacht vooral op de groep en groepsklimaat
Groepsdynamica kan als brug functioneren als we erkennen dat individu en maatschappij,
individu en groep, op elkaar zijn aangewezen —> het één kan niet bestaan zonder het andere
- de vervlechting van het individu en de context is het aandachtsgebied van de groepsdynamica
Groep = meer dan de optelsom van individuen, een groep kan meer presteren dan de optelling
van de kracht van individuen
- in een groep kun je elkaars krachten versterken —> de groep beïnvloedt het gedrag en de
ontwikkeling van de deelnemers
Veel soorten groepen
- er zijn groepen die vooral onze sociaal-emotionele behoeften bevredigen (zoals gezin en
vriendengroepen)
- er zijn groepen die vooral tegemoetkomen aan onze belangen en onze rationele behoeften
(zoals taakgroepen, werkgroepen en groepen in de arbeidssituatie)
Socioloog Cooley —> maakte onderscheid tussen primaire en secundaire groepen
- primaire groepen worden vooral gekenmerkt door persoonlijke intieme relaties in directe
contactsituaties
- secundaire groepen worden vooral gekenmerkt door koele, onpersoonlijke, rationele en formele
relaties
Groepsdynamica = de studie van gedrag in kleine groepen —> onder ‘kleine groep’ wordt meestal
een groep van minder dan twintig personen verstaan
- het meeste onderzoek in de groepsdynamica betreft groepen van vijf of minder leden
Kenmerken van een groep
- directe contactsituatie (Sprott): groepsdynamica is de studie van groepen mensen in een
directe contactsituatie (er moet interactie zijn, hoeft niet altijd fysiek contact te zijn)
- groepsbewustzijn: de leden zijn zich bewust van hun lidmaatschap —> het lid zijn van deze
groep is een deel van hun identiteit geworden
- motivatie: mensen worden lid van een groep vanuit een bepaald belang of een persoonlijke
behoefte
- doelstelling: houdt verband met de motivatie —> gemeenschappelijk doel willen bereiken
(bereiken van doelstelling levert positieve ervaring op)
- structuur: het als eenheid functioneren en het bestaan van mechanismen die het gedrag
reguleren —> groepsleden staan ten opzichte van elkaar in bepaalde rol- en statusrelaties en
hebben een reeks groepswaarden en groepsnormen, waarmee het gedrag van de individuele
leden gereguleerd wordt in zaken die van belang zijn voor de groep
- interdependentie: wederzijdse betrokkenheid van groepsleden op elkaar
- interactie: een aantal personen die over een bepaalde periode regelmatig contact met elkaar
heeft —> wederkerige beïnvloeding
In de loop van de tijd zijn er onderscheidingen ontstaan van soorten groepen —> inzicht in een
soort groep is van belang voor bijvoorbeeld het type leiderschap dat nodig is, maar ook de
communicatie verloopt anders, de groepsontwikkeling loopt verschillend
Primaire en secundaire groepen
Primaire groepen = worden gekenmerkt door persoonlijke, intieme relaties in directe
contactsituaties en door spontaan gedrag
- bijvoorbeeld het gezin of een groep vrienden
Secundaire groepen = de relaties zijn koel, onpersoonlijk, rationeel en formeel
In een primaire groep is de sociale afstand tussen de groepsleden erg klein, in een secundaire
groep juist groot
, - komt onder andere tot uiting in het taalgebruik: jij en jouw (primair) / u en uw (secundair)
Met de groepsleden van een primaire groep hebben we persoonlijke relaties, met de groepsleden
van een secundaire groep ligt het accent op functionele relaties
Informele en formele groepen
Bij formele groepen zijn enkele wezenlijke groepskenmerken expliciet en formeel geformuleerd
(bijvoorbeeld het doel, de rollen en de normen)
- werk- en taakgroepen in het bedrijfsleven zijn formele groepen
Bij informele groepen is dat implicieter
- vriendengroepen zijn informeel —> er is meer ruimte van handelen, het ligt niet allemaal vast
Ingroup en outgroup
Ingroup = de wij-groep —> omvat onszelf en iedereen die we verder met ‘wij’ willen aanduiden
Outgroup = de zij-groep —> bestaat uit alle anderen, dat wil zeggen uit iedereen die we van dit
‘wij’ willen uitsluiten
Trainingsgroepen en therapiegroepen
Trainingsgroep = het gaat om het ontwikkelen van vaardigheden en competenties
Therapiegroep = de deelnemer zal meer van zichzelf moeten blootgeven dan het individu in een
trainingsgroep
Een andere indeling in soorten groepen kan gemaakt worden door toepassing van de begrippen
hoofd, hart en handen (HHH-formule)
Groepen waarin het hoofd centraal staat, zijn cognitief georiënteerd
Het gaat om het verwerven van inzicht en informatieoverdracht staat centraal —> het hoofdaccent
ligt op cognitieversterking, kennisvermeerdering en inzichtverwerving
- voorbeelden: cursusgroepen, lesgroepen, themagroepen en informatiebijeenkomsten
Groepen waarin het hart centraal staat, zijn gericht op de ervaringen en belevingen van de
groepsleden
Het gaat in zulke groepen om verwerking van gevoelens en om behandeling van gevoelsmatig
geladen onderwerpen —> zijn gericht op het versterken van de emotionele spankracht van de
deelnemers
Groepen waarin de handen centraal staan, zijn gericht op vaardigheden en competenties
Het gaat in zulke groepen om het aanleren en oefenen van nieuw gedrag —> leerprocessen staan
centraal
- voorbeelden: cursussen of vaardigheidstrainingen
—> in de ‘hoofd’ en ‘handen’ groep staat de begeleider veel meer centraal dan in de ‘hart’ groep
Hoofdstuk 2
Watzlawick —> maakte onderscheid tussen het inhoudsniveau en het betrekkingsniveau in
communicatie
Inhoudsniveau = betreft de informatie, de inhoud, het bericht
Betrekkingsniveau = op dit niveau wordt aangegeven hoe de inhoud moet worden opgevat door
degene voor wie die bestemd is
- de zender laat dus blijken hij hoe zijn relatie tot de ontvanger de nieert: hoe hij zichzelf ziet in
relatie tot de ander
Niveaus in groepen (model van Remmerswaal) —> is een analyse- en interventiemodel om het
gedrag in groepen vanuit verschillende perspectieven te observeren en te sturen
fi
