GGS hoorcollege 9
Gedragsproblemen: implementatie en effectiviteit – Cathy van Tuijlen
Doel van dit college
Kennis over implementatie van gedragsinterventies
Kennis over effectiviteit van universele preventieve interventies rond
gedragsproblemen: meta-analyse uitkomsten
Kennis over effectiviteit van geïndiceerde preventie programma’s
Kennis over voor wie heeft een interventie effect?
Vooraf
Wat is er nodig om een gedragsinterventie in school goed uit te laten voeren?
o Draagvlak voor de interventie (motivatie/urgentie van leerkrachten)
o Kennis over interventies
o Bereidwillige schoolleiding
Heb je enig idee over hoe bewezen effectief gedragsprogramma’s zijn?
o Valt tegen
Geen overdraagbaar ‘programma’
Geen effectiviteitsonderzoek
Geen effectiviteit
Implementatie
Hoeveelheid bijeenkomsten of stof conform handleiding
o Als het minimum niet bereikt wordt, dan heeft dat invloed op de effectiviteit
Activiteiten conform bedoeling uitgevoerd
Wordt implementatie gemonitord zodat tijdige bijstelling kan plaatsvinden
Maar ook tevredenheid uitvoerders en ontvangers met informatie, vormgeving,
frequentie, onderdelen
o Als iets heel veel tijd en moeite kost, vindt men het te belastend en ook eerder
negatief
Zie ook Durlak: is implementatie gemonitord, zo ja waren er problemen in de
uitvoering? Beinvloedt effectiviteit
SAFE praktijken (CASEL.org)
Sequence: de activiteiten van het programma kennen een goede opbouw
o Logische volgorde (eerst emoties herkennen, daarna andere gedachten bij
emoties vormen)
Actieve werkvormen, om kinderen, jeugdigen of hun verzorgers nieuwe vaardigheden
aan te leren
o Als je iets aanbiedt aan leraren, dat er niet alleen sprake is van
kennisoverdracht, maar ook van zelf oefenen, het ervaren en feedback krijgen
en aanpassen.
Focused: in ieder geval één component gericht op ontwikkeling van persoonlijke of
sociale vaardigheden
o Gericht (algemene doelstelling, maar met concrete aangrijpingspunten)
Explicit: programmadoelen gericht op specifieke selvaardigheden
o Concreet geformuleerd
Wat heb je nodig om interventieprogramma’s goed in school te laten uitvoeren? En wat heb
je nodig om ze werkzaam te laten zijn?
Vergeet de factor tijd niet: leerkrachten zijn hartstikke druk en interventies kosten tijd
(trainingen etc.)
, GGS hoorcollege 9
Andreo et al., School-Wide Positive Behavior Support
Lange termijn implementatie van een universeel preventieprogramma
Wat zeggen leraren over ‘houdbaarheid’ of duurzaamheid van een interventie (NB
implementatie, niet effect)
Kleinschalig onderzoek met behulp van critical incident technique (kwalitatieve
methode): wat zijn bevorderende en belemmerende factoren?
Bevorderend: voortdurend gedragsinstructie, nadruk op positieve bekrachtiging
(betere sfeer in de klas), eigenaarschap bij leraren (ze hebben er zelf voor gekozen),
communities of practice (informatieoverdracht tussen collega’s), datagebruik
(evidence-based je aanpak veranderen).
o Men heeft hier profijt van, het bevorderd de implementatie
Belemmerend: verschil in opvattingen die leiden tot inconsistente implementatie of
misvattingen over PBS (niet iedereen even enthousiast), personeelswisselingen
(komende jaren alleen maar meer, door grijze golf).
Implementatie gedragsinterventies in school
Raakt aan de persoon van de leraar, diens opvattingen, normen en waarden over
gelijkheid, rechtvaardigheid, straffen en belonen (anders dan schrijflessen, want die
zijn niet zo persoonsgebonden)
Schoolbreed werken vergt een behoorlijke inspanning om alle neuzen dezelfde kant
op te krijgen: schoolleiding
Kortom, inzet van een universeel preventieprogramma als SW-PBS vraagt om een
cultuuromslag in school
Eigen onderzoek naar implementatie en effect van PBS in leer-werktrajecten vso (Van Tuijl &
Hylkema, in Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 2018)
Medewerkers in vso-leerwerktrajecten vakbekwaam maar niet perse pedagogisch
onderlegd. Juist bij deze doelgroep leerlingen is de pedagogische omgang cruciaal.
Drie jaar durend scholingstraject, 3x per jaar duurt lang om tot een omslagpunt te
komen
Onderzoeksvragen:
o In hoeverre zijn pedagogische kwaliteiten van medewerkers vso cluster 4 te
verbeteren mbv PBS?
o Werkt PBS door in welbevinden leerlingen?
Onderzoeksopzet en sample
Voor- en nameting met observatie van interacties en vragenlijsten (geen
controlegroep!)
Observatie van interactiekwaliteit; vragenlijst voor uitvoering PBS (medewerkers) en
vragenlijst welbevinden (leerlingen)
Verschillende leerwerktrajecten (zorgboerderij, wasstraat, techniek, zorg)
Aantal medewerkers bij voor- resp nameting: 19 /21
Aantal leerlingen bij voor- resp nameting: (groot verschil door veranderende
regelgeving)
Waar liepen we tegen aan?
Wisseling medewerkers door veranderingen in organisatie leidt tot onvolledig
getrainde medewerkers en voor- en nameting deels door verschillende medewerkers
ingevuld.
o Getrainde mensen eruit en ongetrainde erin.
Verloop in leerlingen en liefst anoniem invullen vragenlijsten maakt vergelijking voor-
en nameting lastig.
o Er konden weinig matches worden gemaakt tussen voor- en nametingen.