Samenvatting
Samenvatting Handboek LVB en verslaving
Samenvatting van het Handboek LVB en verslaving
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 68 pagina's
Voorbeeld 4 van de 68 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
1Samenvatting Handboek ‘LVB en verslaving’
Van der Nagel, J., Kiewik, M., & Didden, R. (2018). Handboek LVB en verslaving. Boom.
Inhoud
Inleiding......................................................................................................................................................................................................................... 3
DEEL 1 LVB EN VERSLAVING ................................................................................................................................................................................. 3
Hoofdstuk 1 Lichte verstandelijke beperking ............................................................................................................................................... 3
1.1 Wat is een lichte verstandelijke beperking? .................................................................................................................................... 3
1.2 Bijkomende problemen bij LVB ........................................................................................................................................................... 5
1.3 Herkennen van LVB ................................................................................................................................................................................ 6
1.4 Bejegening van cliënten met een LVB ............................................................................................................................................... 7
Hoofdstuk 2 Alcohol, tabak, drugs en verslaving ........................................................................................................................................ 8
2.1 Middelen: soorten en gebruik .............................................................................................................................................................. 8
2.2 Middelengebruik in Nederland ............................................................................................................................................................ 9
2.3 Effecten van middelen ......................................................................................................................................................................... 10
2.4 Gebruik en problematisch gebruik .................................................................................................................................................. 12
2.5 Eerste hulp bij middelengebruik ...................................................................................................................................................... 15
Hoofdstuk 3 Risicofactoren en gevolgen van gebruik ............................................................................................................................. 15
3.1 Samenhang tussen verslaving en andere problemen ................................................................................................................. 15
3.2 Risicofactoren voor verslaving .......................................................................................................................................................... 15
3.3 Gevolgen van gebruik door mensen met een LVB ...................................................................................................................... 18
3.4 Positieve gevolgen van gebruik ....................................................................................................................................................... 19
Hoofdstuk 4 Waarom stoppen vaak niet lukt ............................................................................................................................................ 20
4.1 Doorgaan ondanks nadelen .............................................................................................................................................................. 20
4.2 Kunnen, willen en gereed zijn: randvoorwaarden om te veranderen ..................................................................................... 21
4.3 Verandering is een proces ................................................................................................................................................................. 22
4.4 Ondersteuning bij veranderingsprocessen .................................................................................................................................... 22
DEEL 2 GEBRUIK SIGNALEREN EN ANALYSEREN........................................................................................................................................... 23
Hoofdstuk 5 Signaleren en bespreekbaar maken ..................................................................................................................................... 23
5.1 Het belang van tijdig herkennen en bespreken van gebruik ................................................................................................... 23
5.2 Onjuiste veronderstellingen over middelengebruik .................................................................................................................... 24
5.3 Signalen van gebruik bij cliënten met een LVB ........................................................................................................................... 24
5.4 Voorwaarden voor het bespreekbaar maken................................................................................................................................ 25
5.5 Bespreken van gebruik met de cliënt ............................................................................................................................................. 26
5.6 Begeleiden van cliënten die middelen gebruiken ........................................................................................................................ 27
Hoofdstuk 6 Analyse van gebruik ................................................................................................................................................................. 28
6.1 Het gebruik in kaart brengen ............................................................................................................................................................ 28
6.2 Inventariseren van bijkomende problemen ................................................................................................................................... 30
6.3 Inventariseren van beschermende factoren ................................................................................................................................... 31
6.4 Functieanalyse van middelengebruik .............................................................................................................................................. 32
DEEL 3 BEHANDELING .......................................................................................................................................................................................... 32
Hoofdstuk 7 Doelen stellen ............................................................................................................................................................................ 32
7.1 Het belang van een doel .................................................................................................................................................................... 32
7.2 Haalbare doelen .................................................................................................................................................................................... 32
7.3 Doelen ten aanzien van het middelengebruik .............................................................................................................................. 33
, 2
7.4 Doelen ten aanzien van andere levensgebieden ......................................................................................................................... 33
7.5 Van doelen naar een plan .................................................................................................................................................................. 34
Hoofdstuk 8 Behandeling van verslaving van cliënten met een LVB .................................................................................................. 34
8.1 Verschillende soorten behandeling ................................................................................................................................................. 34
8.2 Vergroten van de mogelijkheid tot verandering van gebruik .................................................................................................. 35
8.3 De basis van behandeling: kennis, inzicht, vaardigheden en samenwerking....................................................................... 37
8.4 Ambulante verslavingszorg ............................................................................................................................................................... 37
8.5 Ambulante behandeling buiten de verslavingszorg.................................................................................................................... 38
Hoofdstuk 9 Triplediagnose ........................................................................................................................................................................... 38
9.1 Dubbeldiagnose, triplediagnose en bijkomende problemen.................................................................................................... 38
9.2 Diagnostiek van dubbel- en triplediagnose .................................................................................................................................. 39
9.3 Behandeling van dubbel- en triplediagnose ................................................................................................................................. 41
9.4 Samenwerken in integrale diagnostiek en behandeling ............................................................................................................ 42
Hoofdstuk 10 Klinische behandeling ........................................................................................................................................................... 42
10.1 Klinische opname voor behandeling van verslaving ................................................................................................................ 42
10.2 wel of niet klinisch behandelen...................................................................................................................................................... 43
10.3 Verschillende soorten klinische behandeling ............................................................................................................................. 44
10.4 Handreikingen voor klinische behandeling................................................................................................................................. 46
Hoofdstuk 11 Onvrijwillige behandeling en bemoeizorg ....................................................................................................................... 47
11.1 Dwang en drang in de verslavingszorg ....................................................................................................................................... 47
11.2 Behandelen in een strafrechtelijk kader ...................................................................................................................................... 47
11.3 Behandelen in een gedwongen kader.......................................................................................................................................... 48
11.4 Bemoeizorg, (F)ACT en sociale verslavingszorg ........................................................................................................................ 49
Hoofdstuk 12 Consolidatie en terugvalpreventie ..................................................................................................................................... 50
12.1 Doelen behalen en vasthouden ..................................................................................................................................................... 50
12.2 Hoe ontstaat een terugval?............................................................................................................................................................. 50
12.3 Terugvalpreventie .............................................................................................................................................................................. 51
12.4 Vervolgzorg ......................................................................................................................................................................................... 52
DEEL 4 Beleid en preventie .................................................................................................................................................................................. 52
Hoofdstuk 13 Wet- en regelgeving over middelen, zorg en behandeling ......................................................................................... 52
13.1 Wet- en regelgeving over middelen ............................................................................................................................................. 52
13.2 Wet- en regelgeving over zorg en behandeling ........................................................................................................................ 53
13.3 Mentorschap, bewindvoering en curatele ................................................................................................................................... 55
Hoofdstuk 14 Preventie en beleid ................................................................................................................................................................ 55
14.1 Preventie .............................................................................................................................................................................................. 55
14.2 Integraal middelenbeleid ................................................................................................................................................................. 56
14.3 Integraal middelenbeleid in LVB-zorg ......................................................................................................................................... 56
14.4 Integraal middelenbeleid binnen de verslavingszorg .............................................................................................................. 58
Bijlage 1 Effecten van middelen .......................................................................................................................................................................... 59
Bijlage 2 Eerste hulp bij middelengebruik ....................................................................................................................................................... 63
Bijlage 3 Het inventariseren van tolerantie, onthouding en craving ......................................................................................................... 65
Bijlage 4 Wetgeving over middelen ................................................................................................................................................................... 66
, 3
Inleiding
Jeugdigen en volwassenen met een licht verstandelijke beperking (LVB) behoren tot de risicogroepen om
verslaafd te raken aan middelen (tabak, alcohol en drugs).
Mensen met een LVB willen, net als iedereen, een zo gewoon mogelijk leven leiden. Daar hoort ook het
gebruik van middelen bij.
Verslaving: de gebruiker van middelen ervaart er nadelige gevolgen van en het lukt hem/haar niet goed
om met het gebruik te stoppen.
Verslaving kan ook invloed hebben op behavioral addictions (niet-middelengebonden verslavingen (bijv.
gokken, overmatig internetten, en een eet- of seksverslaving). Deze verslavingen hebben voor een deel
vergelijkbare gevolgen voor de verslaafde en zijn omgeving, en gaan met vergelijkbare veranderingen in
hersenfuncties gepaard.
Dit boek gaat echter alleen over middelengebonden problematiek.
Tegenwoordig wordt verslaving opgevat als chronische ziekte:
• Verslaving ontwikkelt zich geleidelijk in iemands leven.
• De balans tussen de voor- en nadelen van gebruik is doorgeslagen ten gunste van de nadelen en
de controle over het gebruik is verminderd.
• De inzet van de cliënt is belangrijk voor de kans en de mate van herstel.
Vergelijking mensen met LVB en mensen zonder LVB:
• Overeenkomst: dezelfde mechanismen spelen een rol.
• Verschillen:
1) LVB heeft gemiddeld meer risicofactoren voor verslaving.
2) LVB heeft vaak ernstigere gevolgen op lichamelijk, psychisch en sociaal-maatschappelijk
gebied.
3) Bij cliënten met LVB is voor herstel vaak een forse inspanning van de omgeving nodig.
DEEL 1 LVB EN VERSLAVING
Hoofdstuk 1 Lichte verstandelijke beperking
1.1 Wat is een lichte verstandelijke beperking?
Een verstandelijke beperking (volgens AAIDD) verwijst naar functioneringsproblemen die worden
gekenmerkt door significante beperkingen in zowel (1) het intellectuele functioneren als (2) het adaptieve
gedrag, zoals dat tot uitdrukking komt in conceptuele, sociale en praktische vaardigheden. De
functioneringsproblemen ontstaan vóór de leeftijd van 18 jaar.
Het begin van de verstandelijke beperking ligt in de ontwikkelingsperiode.
Vier niveaus van een verstandelijke beperking:
IQ-niveau Mate van verstandelijke beperking
50/55 – 70 Lichte verstandelijke beperking (LVB)
35/40 – 50/55 Matige verstandelijke beperking (MVB)
20/25 – 35/55 Ernstige verstandelijk beperking (EVB)
20/25 of lager Diepe verstandelijke beperking (DVB)
De problemen in het dagelijks functioneren lopen voor mensen met verschillende niveaus van beperking
sterk uiteen. Ook tussen mensen met hetzelfde niveau van een verstandelijke beperking kunnen
aanzienlijke verschillen bestaan, bijvoorbeeld door levenservaring, sociale context en bijkomende
problemen (bijv. emotioneel niveau).
(1) Intellectueel functioneren
Intelligentie is het vermogen om relaties tussen personen, situaties of gebeurtenissen te begrijpen,
problemen op te lossen en zich aan te passen aan nieuwe situaties. Met intelligentietesten (bijv. WAIS,
WISC en KAIT) kan een totaal IQ (TIQ) worden berekend. Het totale IQ geldt als globale maat voor het
intellectueel functioneren.
, 4
De beperkingen in het intellectueel functioneren van mensen met een LVB hebben betrekking op een
scala aan cognitieve functies:
• Beperkt (werk)geheugen: het verbaal kortetermijngeheugen (onthouden van wat iemand zegt) is
doorgaans zwakker dan het visueel-ruimtelijk kortetermijngeheugen (onthouden van wat je ziet).
• Moeite met informatieverwerking: moeilijk onderscheid maken tussen hoofd- en bijzaken. Ze
kunnen daardoor minder makkelijk de kern uit een brij van informatie halen. Veel informatie die
in één keer wordt aangeboden, beklijft niet.
• Leerprocessen verlopen langzamer en er is meer herhaling nodig: het begrip en gebruik van
abstracte begrippen en het denken in hypothetische situaties, is vaak beperkt. Het leerproces
verloopt het best door concrete ervaringen en vanuit herkenbare voorbeelden.
• Minder gemakkelijk oorzaak-gevolgrelaties leggen -> consequenties van eigen gedrag en keuzes
en inzicht in complexe situaties is daardoor beperkt.
• Problemen met executieve functies (plannen, organiseren en beredeneerd keuzes maken) -> het
handelen wordt meer bepaald door behoeften, impulsen en externe invloeden in het hier en nu
dan door na te denken over de mogelijke gevolgen op (lange) termijn van een keuze.
• Beperkte zelfreflectie en zelfcontrole: beperkte mogelijkheden om na te denken over zichzelf of
het eigen gedrag aan te sturen of bij te stellen in verschillende sociale situaties.
• Beperkt inlevingsvermogen: moeilijk verplaatsen in wat anderen willen, voelen of van plan zijn ->
laten vaak gedrag zien die niet passend is bij een situatie.
• Moeite met generalisatie: moeite om datgene wat ze in de ene situatie leren toe te passen in
andere situaties -> nieuwe inzichten of vaardigheden uit de behandeling beklijven niet als de
cliënt niet wordt geholpen deze toe te passen in allerlei situaties waarmee hij in het dagelijks
leven wordt geconfronteerd.
Disharmonisch intelligentieprofiel
Wanneer er een groot verschil zit tussen de prestaties van een cliënt op verschillende onderdelen van een
IQ-test, wordt er gesproken van een ‘disharmonisch intelligentieprofiel’. Door de uiteenlopende
vaardigheden is het moeilijk om in te schatten wat de cliënt wel en niet kan -> cliënten met een
disharmonisch intelligentieprofiel worden vaak overschat.
De beperkte waarde van een IQ-test
Het is van belang om niet alleen de IQ-score te vermelden op het scoreformulier, maar ook de observaties
van het gedrag en de prestatie tijdens de testafname, omdat de scores op een IQ-test ook beïnvloed
kunnen worden door andere factoren dan het cognitief functioneren van een persoon.
De geldigheidsduur van een IQ-testuitslag is beperkt, omdat cliënten zich verder kunnen ontwikkelen of
juist stageneren in hun intellectueel functioneren. Een IQ-test mag hooguit twee jaar oud zijn. Ook mag
niet binnen twee jaar opnieuw getest worden, aangezien er bij herhaalde testafname een leereffect kan
plaatsvinden.
(2) Aanpassingsvermogen (adaptieve gedrag)
Bij aanpassingsvermogen of adaptief gedrag gaat het om vaardigheden die nodig zijn om in het dagelijks
leven en in de maatschappij te kunnen functioneren.
Volgens de DSM-5 moeten er tekorten of beperkingen zijn in drie domeinen:
1. Conceptuele domein: onder andere geheugen, rekenen, taal, lezen, schrijven en problemen
oplossen.
• Beperkt taalgebruik: termen incorrect gebruiken of woorden verkeerd uitspreken.
• Beperkt taalbegrip: dit valt niet op in gewoon contact. De cliënt heeft mogelijk niet altijd
door dat hij iets niet begrijpt.
• Problemen met lezen en schrijven: veel mensen met LVB kunnen de tekst vaak wel lezen
(technisch lezen), maar hebben moeite de inhoud ervan te begrijpen (begrijpend lezen).
• Beperkt tijdsbesef: kunnen vaak wel klokkijken, maar hebben steun nodig van een vaste
dag- en weekstructuur, vergeten afspraken, komen te laat of leunen voor hun planning
sterk op anderen.
• Beperkt begrip van de waarde van geld en de noodzaak tot budgetteren.
2. Praktische domein: onder andere zelfzorg, huishouden, reizen, werken en vrijetijdsbesteding.
• Veel cliënten zijn op handelingsniveau wel in staat een niet al te complexe activiteit te
verrichten, maar ze zijn onvoldoende in staat om deze activiteit in een sociale context uit
te voeren of deze adequaat in te plannen.
• Veel cliënten met een LVB overschatten hun vaardigheden en zelfredzaamheid -> vragen
weinig steun of begeleiding en geven aan zichzelf goed te redden. Deze groep wordt
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper roxannederonde. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 80467 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen