Complete samenvatting Oogheelkunde
Inhoud
Anatomie
Anamnese
Oogheelkundig onderzoek
Visus & gezichtveld
Cataract
Refractieafwijkingen
Oogstand & oogbewegingen
Uitwendig onderzoek & pupillen
Rode oog
Retina & afwijkingen
Oogdruk & glaucoom
DD
Sjabloon
,Anatomie
Het anatomisch gebied van de oogheelkunde bevat de oogbol, de oogkas, de oogleden en
de zenuwen en bloedvaten die alle bijdragen aan het functioneren van het visuele systeem.
De oogbol (bulbus oculi) is gelegen in de oogkas (orbita) en bestaat uit een oogbol van
circa 24 mm aslengte, ondersteund door een aantal accessoire structuren (adnexen):
oogleden, conjunctiva, traanapparaat en uitwendige oogspieren.
De oogbol bevat drie compartimenten (voorste oogkamer, achterste oogkamer en
glasvochtholte)en heeft een wand die grofweg uit drie histologische lagen bestaat. Met de
orbita, de adnexen en bijbehorende vaten en zenuwen vormt het een anatomische eenheid.
De oogbol ligt ingebed in het ondersteunende weefsel (vet, bindweefsel), in de voorste helft
van de orbita. De lens verdeelt de oogbol in twee segmenten:
- Het voorsegment (tussen cornea en lens); dit bevat de voorste en de achterste
oogkamer, die zijn gevuld met het oogkamerwater;
- Het achtersegment (achter het achterste lenskapsel); dit bevat de glasvochtruimte
(camera vitrea), die is gevuld met het gelachtige glasvocht(corpus vitreum).
Sclera en cornea
De buitenste laag van de oogbol is de harde oogrok of sclera. Het voorste gedeelte van
deze laag vertoont een sterkere kromming en is glashelder doorzichtig: dit is het hoornvlies
ofwel cornea.
Sclera en cornea samen vormen een stevig omhulsel, dat door intraoculaire druk op
spanning wordt gehouden zodat de eigen bolvorm van het oog behouden blijft. Dit is van
belang in verband met de optische en functionele eigenschappen van het oog. De cornea is
doorzichtig en bestaat uit vijf lagen. Van buiten naar binnen zijn dat: 1. epitheel, 2.
membraan van Bowman, 3. stroma, 4. membraan van Descemet en 5. endotheel. Het
epitheel vormt de meest oppervlakkige laag en neemt ongeveer 10% van de totale dikte in
,beslag, het stroma ongeveer de overige 90%. Het endotheel is essentieel voor het behoud
van de helderheid van de cornea.
De helderheid van de cornea wordt veroorzaakt door de parallelle opbouw van de
cornealamellen en de pompfunctie van de endotheelcellen. Het cornea-endotheel zorgt
ervoor dat het stroma in ontwaterde toestand wordt gehouden. Hierdoor blijft de cornea
helder. Normaal gesproken bevat de cornea geen bloedvaten. Voeding vindt plaats via het
pompmechanisme vanuit het kamerwater in de voorste oogkamer.
De cornea is rijk aan sensibele zenuwuiteinden, vandaar de hevige pijnen die ook na geringe
beschadigingen van het epitheel kunnen optreden, bijvoorbeeld bij lasogen of een takje in
het oog.
De cornea vormt – samen met de lens – het voornaamste onderdeel van het optische
systeem van het oog. Door het verschil in brekingsindex tussen lucht en water en de
kromming van de cornea is het aandeel van de cornea in de totale lichtbreking (refractie) van
het oog (ongeveer 58 dioptrieën) groter dan dat van de lens (42 dioptrieën cornea ten
opzichte van 16 dioptrieën lens).
Uvea
De uvea bestaat uit drie delen: choroidea (vaatvlies), corpus ciliare (straallichaam) en iris
(regenboogvlies). De choroidea is opgebouwd uit drie lagen:
1.) lamina vasculosa: een laag van relatief grote vaten aan de buitenkant;
2.) lamina choroidocapillaris: een laag van fijne vaatjes aan de binnenkant;
3.) membraan van Bruch: de basaalmembraan van het pigmentblad van de retina.
De lamina choroidocapillaris bezit een bijzonder dicht vlechtwerk van vaatjes. De fovea is
namelijk volledig aangewezen op voorziening vanuit de
choroidea. Het bloed in de choroidea wordt aangevoerd
via het arteriële ciliaire netwerk en afgevoerd via de
venae vorticosae.
In het voorste gedeelte van de oogbol wordt de uvea
dikker en bevat deze spiervezels. Hier ligt het corpus
ciliare. Dit bevat radiair en circulair verlopende
spierbundels, de zogenoemde musculus ciliaris
(parasympathisch geïnnerveerd). Deze spier verzorgt de
accommodatie. Het corpus ciliare heeft ook een functie in
de productie van kamerwater.
De iris is een diafragma rond een centrale opening, de
pupil. Hierdoor wordt de hoeveelheid licht die het oog
binnenvalt geregeld. Twee gladde spiertjes reguleren de
pupilgrootte: de m. sphincter pupillae (parasympathisch
geïnnerveerd) en de m. dilator pupillae (sympathisch
geïnnerveerd). De wijdte van de pupil bedraagt bij
maximale dilatatie ongeveer 8 mm (mydriasis) en bij maximale contractie 1,5 mm (miosis).
Jongeren hebben een relatief wijde pupil, bij ouderen wordt de pupil in toenemende mate
kleiner en stugger. Tijdens de slaap en bij vermoeidheid zijn de pupillen klein
(parasympathicotonie), bij opwinding wijd (sympathicotonie). Bij een ongelijke grootte van de
pupillen van beide ogen spreken we van anisocorie.
Retina
De retina is ontstaan uit een bekervormige uitstulping van de hersenen en bestaat uit een
buitenste pigmentlaag en een binnenste neurale laag.
De pigmentlaag ligt tegen de binnenzijde van de choroidea (membraan van Bruch) aan. Het
licht kan hierdoor alleen via de pupilopening op het netvlies vallen. De pigmentlaag
absorbeert licht en gaat hiermee weerkaatsing van licht in de oogbol tegen. Andere functies
van het pigmentepitheel zijn: het vitamine-A-metabolisme, de instandhouding van de bloed-
retinabarrière, de fagocytose van de zich vernieuwende fotoreceptoren, de lichtabsorptie en
, de warmte-uitwisseling met de aderen. De zuurstofvoorziening van het pigmentepitheel en
de fotoreceptoren vindt plaats door diffusie uit de het vaatvlies (lamina choriocapillaris).
Er bestaat een hechte functionele en mechanische verbinding tussen het pigmentepitheel en
de fotoreceptorcellen.
De neurale laag bevat van binnen naar buiten ganglioncellen, bipolaire neuronen en
fotoreceptoren (staafjes en kegeltjes). De uitlopers (axonen) van de ganglioncellen
verzamelen zich tot een bundel die via de nervus opticus verbonden is met de hersenen. De
visuele baan loopt van de papil (nervus opticus) tot aan de achterste (occipitale)
hersenschors.
De fotoreceptoren van het netvlies bestaan uit staafjes en kegeltjes. De retina bevat
ongeveer zes miljoen kegeltjes, met een sterke ophoping in de achterpool, vooral in de fovea
centralis. Daarnaast zijn er 120
miljoen staafjes, die vooral in de
periferie van het netvlies voorkomen.
De kegeltjes en staafjes verschillen
niet alleen van vorm maar bevatten
ook verschillende fotopigmenten,
waarvan het rodopsine in de staafjes
het bekendst is.
In de fovea centralis is door
verschuiving van de lagen de dikte
van de retina aanzienlijk geringer
geworden. Door de verdunning van
de retina en de grote
kegeltjesdichtheid is de
gezichtsscherpte hier het grootst.
Dankzij de staafjes kunnen we bij
een lage lichtintensiteit zien.
Kegeltjes zijn van belang voor het kleurenzien en het scherp zien.
De gele vlek (macula lutea) is een gebied aan de achterkant van het netvlies waar zich
grotendeels kegeltjes in de lichtgevoelige laag bevinden. De gezichtsscherpte is het grootst
in het midden hiervan - de fovea centralis: het punt bijna recht achter de ooglens - een
gebied van slechts één vierkante millimeter in oppervlakte. De kegeltjes functioneren echter
alleen als het niet te donker is.
Lens
De menselijke lens ontstaat in de embryologie al in de eerste twee weken door een blaasje
in het ectoderm dat de lensplacode vormt. De lens is ovaal-bolvormig en helder.
De lens heeft een actieve stofwisseling. De voeding wordt verzorgd vanuit het kamerwater
en diffundeert door het kapsel heen, maar er bestaat ook een actief transport in de vorm van
een kationenpomp. De lens moet het licht doorlaten, lichtstralen bundelen en het beeld
dichtbij scherp stellen door te accommoderen. Bovendien werkt de lens als een UV-filter. Het
eiwitgehalte van de lens bedraagt 35% en daarmee is dit het eiwitrijkste orgaan van het
lichaam.
De lens wordt omhuld door het lenskapsel, dat is opgehangen en uitgespannen binnen de
ring van het corpus ciliare. In ontspannen toestand van de m. ciliaris is de diameter van de
ring maximaal en wordt het lenskapsel maximaal aangespannen, waardoor de lens plat is en
zijn normale dioptrische sterkte heeft. Door contractie van de m. ciliaris wordt de diameter
van de ring kleiner, de ophangvezels van het lenskapsel worden slap en de lens wordt boller.
Daardoor wordt het brekend vermogen van de lens vergroot. Dit mechanisme heet
accommodatie. Het accommodatievermogen bedraagt bij de geboorte ongeveer 18
dioptrieën. Op 30-jarige leeftijd is het gedaald tot 7 dioptrieën.
Oogleden
