Samenvatting
Samenvatting Het Oog in de Storm: Hoofdstuk 3 (2/2)
- Vak
- Filosofie
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Hoofdstuk 3: 'Kenleer en wetenschapsfilosofie' uit Het oog in de storm van Ellen Geerlings. Deel 2 van 2.
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 25 pagina's
Voorbeeld 3 van de 25 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
4 beoordelingen
Door: MartijnKuijpers3774 • 1 jaar geleden
Door: nienkebeishuizen • 1 jaar geleden
Door: floorvdende • 2 jaar geleden
Door: finn16 • 5 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
FilosofieHet oog in de storm: H3; P2
SE Blz. 229 t/m 280
3.4.1 Verstandige zintuigen: Kant (1724-1804) (deel 2)
Objectiviteit
Kant: kennis is mogelijk, al heeft deze wel grenzen. Deze grenzen worden
gevormd door de structuur van onze kenvermogens (tijd, ratio, 12
categorieën).
o Alle mensen hebben die, het is universeel. Je kan dus spreken over
objectiviteit van ONZE kennis.
Kortom: wij hebben misschien niet alle categorieën, dus niet alle kennis, maar
de kennis die wij, mensen, hebben heeft ieder mens (intersubjectief). Daarom
is wat wij weten voor ons wel universeel en objectief.
o Fenomenale wereld (ding für uns) vs. noumenale wereld (ding an sich).
o Postulaten van de rede (aannames) zitten in de laatste.
Vijf kritieken (komen voort uit evolutie- en relativiteitstheorie)
1. Tijd en ruimte waren Newtoniaans. Einstein zette deze begrippen op z’n kop,
waardoor ze niet helemaal meer gelden.
2. Kants subject als onbeïnvloedbaar (door omgeving of de zeitgeist) schiet
enstig tekort volgens existentalisten: er speelt meer mee, zeggen ze.
3. Kants technisch-rationele ervating is te beperkt. Critici zeggen dat ook
ervaringen van een meer persoonlijkere aard (religie, kunst) mee doen.
4. Kant zou door zijn analyse een meer technische benadering van de wereld in
het leven hebben geroepen.
5. Kant meent dat ons kensubject universeel is. Maar ons kenvermogen moet
ook wel onderworpen zijn geweest aan evolutie. Waar is dan de universaliteit?
Nuttige dwalingen: Friedrich Nietzsche (1844-1900)
Kennis en waarheid zijn menselijke uitvindingen. Onze kennis van de
zogenaamde werkelijkheid is een biologisch en psychologische nuttige
strategie. Het zijn levensnoodzakelijke en onweerlegbare dwalingen.
Onweerlegbaar, want de dwalingen dienen een praktisch nut.
o Deze opvatting heet het pragmatisme (waar is wat werkt).
Hangt nauw samen met Nietzsche’s extreme perspectivisme: elk individu
kent de wereld alleen vanuit zijn oogpunt en behoeften.
Onze behoeften hebben onze zintuigen zo beïnvloed dat de
verschijningswereld steeds terugkeert en zo de schijn van een werkelijkheid
geeft.
, o Plato: geloof in werkelijkheid op zichzelf komt voort uit een miskenning
van ons lichaam (behoeften etc.)
3.4.2 Voorbij het dualisme: Merleau-Ponty (MP) (1908-1961)
Filosofie voor filosofen
Fenemonologie (Edmund Husserl, grondlegger). Heeft niets met Descartes
(dualisme) en Sartre (dualisme afkomstig van onderscheid pour-soi en en-soi).
Husserl (M-P neemt van Husserl … over)
Neemt fenemenologie over, maar niet het cartesiaanse deel van het
bewustzijn.
Neemt wel intentionaliteit over: bewustzijn naar buiten, op iets. Antonym:
reflexiviteit (bewustzijn naar binnen toe).
o MP gaat een andere uitleg hieraan geven.
Het vooroordeel over de wereld
In MP’s boek ondergraaft hij enkele vooronderstellingen van de epistemologie
waardoor empirisme, rationalisme en transcendentalisme op drijfzant komt.
De waarneming berust op een vooroordeel over de wereld: een geheel van
fysische dingen die causaal op elkaar en op ons inwerken.
Epistemologie gaat uit van dit vooroordeel, en dus van een waargenomen
object waarna ze het kenproces causaal gaan reconstrueren.
o Alleen Gestaltpsychologie (eendje-konijntje) zou hebben aangetoond
dat de waarneming niet uit vooraf gegeven afzonderlijke elementen
bestaat.
o Oftewel het begin van alle epistemologie, sense data, is er niet…
Van oudsher is waarneming passief: ontvangen van prikkels. Gewaarworden
door waarnemen. Sinds Descartes wordt dat toegeschreven aan het
bewustzijn.
o Ligt aan basis rationalisme en empirisme. MP zegt dat dit de opvatting
over waarnemen eerder verduistert dan verlicht.
o We zijn niet een soort machine die geprikkeld wordt, we worden ook
geleid door selectieve aandacht voor zinvolle structuren: meer dan
passief.
MP zegt dat het bij de introductie van ‘indruk’ fout ging: daar is men aan het
hele fenomeen van de waarneming voorbij gegaan. De zuivere indruk is
namelijk onvindbaar: een waarneming komt niet van één object of één
kwaliteit.
Geen waarnemingsobjecten, maar waarnemingsvelden
Wat waargenomen wordt, maakt altijd deel uit van iets: een veld.
, o Zowel voor objecten als kwaliteiten.
Er is geen één-op-éénrelatie tussen stimuli en het waarnemingsbeeld. Een
puur fysiologische beschrijving kan niet, omdat fysiologische gebeurtenissen
zelf onderhevig zijn aan biologische en psychologische wetten.
Zintuigelijke ervaring is een levensproces. Gevolg: wetenschapper moet het
idee van een externe wereld op zichzelf loslaten.
Terug naar de zaken zelf: het lichaam-subject
Om de ervaring te begrijpen moet men terug naar de wereld waar de
vooroordelen de ervaring nog niet hadden vertroebeld (‘terug naar de zaken
zelf’).
Het subject van de ervaring is geen geestelijk kensubject (cogito) maar een
geïncarneerd subject: een lichaam-subject.
o De nadruk ligt dus op het in-de-wereld-zijn.
Niet als Descartes, die de mens erbuiten zet (dualisme).
o Het lichaam-subject zit in de wereld. De wereld is dus niet het object
van ervaring, maar de mogelijkheidsvoorwaarde van de ervaring.
Het subject van de waarneming is niet het bewustzijn, maar het lichaam.
Lichaamsschema
Psychologische/neurologische term waarmee MP dit probeert te verhelderen.
Het is een soort innerlijke landkaart waardoor je (semi-)onbewust weet waar
bijv. je handen of voeten zijn. Dit kan verhelderen hoe we ons lichaam
ervaren.
o Bij onze handelingen zijn we er impliciet van bewust wat onze houding,
plaats en relatie is tot alles. Niet op een manier als een kennend
subject zich bewust is van een object, maar op een praktische manier.
Ben ik gestoken door een mug, dan hoef ik niet eerst te kijken waar die is om
met mijn andere hand te gaan krabben. Ik ervaar mijn lichaam dus als een
eenheid (monisme) dat voortdurend in verhouding staat tot mijn wereld.
Ik sta niet als een bewustzijn (cogito) tot de wereld, maar ik sta met mijn
lichaam in de wereld (in-de-wereld-zijn) en ben verbonden met alles wat deel
uitmaakt van mijn wereld en leven.
Deze verhouding is a priori (voor de ervaring) aan elk denken (bewustzijn).
L’être brut (ruwe zijn)
Verzet zich dus hevig tegen het dualisme van Descartes en Kant die het
subject losmaakte van de wereld. MP plaatst het bewustzijn terug in de
wereld.
MP vraagt zich af wat er voor het bewustzijn was.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper KevinKlinkspoor. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,48. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 58993 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen