Rechtsbescherming tegen de overheid 2017-2018, uitwerking alle werkcolleges
Tilburg University
Inhoud
WC1: Het consttutoneee kaer.............................................................................................................2
WC2: Het steesee vkn bestuursrechteeij e rechtsbescherming................................................................9
WC3: De toegkng tot ae proceaure......................................................................................................18
WC4: De toetsing aoor ae bestuursrechter..........................................................................................30
WC5: De uitsprkk en hkkr vervoeg......................................................................................................41
WC6: Overheiaskknsprk eeij heiasrecht (I)..........................................................................................51
WC7: Overheiaskknsprk eeij heiasrecht (II).........................................................................................59
,WC1: Het constitutionele kader
- Ontwi eeing vkn het steesee; consttutoneee posite vkn ae rechter
- historische ontwi eeing vkn bestuursrechteeij e rechtsbescherming
- stkktrechteeij e verhouaingen
- Verhouaing wetgever – rechter
- toetsingsverboa vkn krt ee 120 Gronawet
- rechtsvormenae tkk vkn ae rechter
- Verhouaing bestuur – rechter
- beseuitbegrip kes kkngrijpingspunt voor rechtereij e toetsing -
inaringenaheia rechtereij e toetsing
- toetsing ex tunc
- Consttutonkeisering vkn het procesrecht
- krt ee 6 EVRM/akrt ee 47 EU-Gronarechtenhknavest
- krt ee 17, eerste eia, Gronawet (voorgesteeae bepkeing)
- onkfkn eeij heiaaonpkrtjaigheia; fkir trike; reaeeij e termijn
Introductie
Het eerste onaerwerp vkn ae cursus stkkt in het te en vkn ae rechter. Wkt is zijn pekkts in ae
verhouaing tot ae knaere stkktsmkchten (wetgever, bestuur)? Wee e zijn ae grenzen kkn ae ‘mkcht’
vkn ae rechter? In hoeverre is onkfkn eeij e en onpkrtjaige rechtsprkk gewkkrborga en wkkr
unnen aie wkkrborgen woraen gevonaen? Inzicht in ae stkktsrechteeij e verhouaingen is onmisbkkr
om een goea beeea te rijgen vkn ae posite vkn ae rechter. Een beekngrij eeement vkn ae posite
vkn ae rechter in ae nktonkee consttute is, akt het ae rechter verboaen is te treaen in ae
gronawetgheia vkn weten en verarkgen (krt ee 120 vkn ae Gronawet). Het gronaweteeij
toetsingsverboa geeat keeeen voor weten in formeee zin. Weten in mkteriëee zin aie niet ae stktus
hebben vkn wet in formeee zin mogen aoor ae nktonkee eaereknase rechter wee woraen getoetst
kkn ae Gronawet of kkn kegemene rechtsbeginseeen. Zie akkrvoor het Lknabouwveiegerskrrest akt
tot ae verpeichte jurispruaente vkn aeze eerste cursuswee behoort, mkkr oo ae jurispruaente
over nkaeeecompenskte, wee onaerwerp ekter in aeze cursus kkn ae orae omt (HRM Vkr ensmester I
(LeffersaStkkt)). De functe vkn ae rechter rijgt niet keeeen bete enis in het skmenspee met ae
wetgever, mkkr oo in ae verhouaing tot het bestuur. Op wee e wijze toetst ae bestuursrechter? Hoe
inaringena is aie toetsing? Wee e gronaen mkg ae bestuursrechter bij zijn beooraeeing vkn het
beseuit hknteren? Het kntwoora op aie vrkgen worat in grote mkte bepkkea aoor ae pekkts vkn ae
bestuursrechter in ae rechtsstkkt. De rechter mkg zich niet begeven op het terrein akt is
gereserveera voor het bestuur (hij mkg, zokes akt vkk worat genoema, niet ‘op ae stoee vkn het
bestuur gkkn ziten’). egen aeze kchtergrona zke woraen ingegkkn op ae intensiteit vkn ae
rechtereij e toetsing: hoe aient ae rechtereij e toetsing vkn ae beseissing tot kknwenaing vkn een
aiscretonkire bevoegaheia aoor een bestuursorgkkn kkn krt ee 3:4, tweeae eia, Awb pekkts te
vinaen? Bovenaien worat ingegkkn op het moment vkn ae toetsing: moet ae rechter het beseuit
toetsen nkkr ae feiten en omstknaigheaen zokes aie zich vooraeaen op het moment akt het beseuit
wera genomen, of mogen nkaien opge omen omstknaigheaen in aeze beooraeeing eveneens een roe
speeen?
In aeze wee omt tevens het vrkkgstu vkn consttutoneee wkkrborgen voor ae onkfkn eeij e en
onpkrtjaige posite vkn ae rechtereij e coeeeges, meae in reekte tot ae eisen vkn krt ee 6 EVRM/, kkn
ae orae. De eisen aie internktonkee insttutes steeeen kkn rechtsprkk zijn vkn beekng. Een steeas
grotere roe bij het bepkeen vkn ae tkk vkn een rechter worat vervuea aoor krresten vkn het Europees
Hof voor ae RMechten vkn ae /ens over krt ee 6 vkn het Europese verarkg tot bescherming vkn ae
,rechten vkn ae mens. Oo is ae jurispruaente vkn het Hof vkn Justte EU vkn bete enis voor ae tkk
vkn ae nktonkee rechter.
Verplichte literatuur
Het consttutoneee kaer
- Bestuursrecht 2, Hoofastu 1, § 1.2 (Ontwi eeing vkn ae rechtsbescherming tegen
bestuurshknaeeing), p. 31 – 44
- Bestuursrecht 2, Hoofastu 1, § 1.3 (Consttutoneee gronasekg), p. 44 – 53
- Bestuursrecht 2, Hoofastu 9, § 9.4 (Onrechtmktge wetgeving), p. 428 – 433
- Bestuursrecht 2, Hoofastu 6, § 6.4.3 (Het toetsingsmoment: ‘ex tunc’), p. 265 – 268
- Vkn Wij a Konijnenbeet & Vkn /kee, Hoofastu en vkn bestuursrecht, Dru 16, 2014,
Hoofastu 7 (RMechtsnormen voor besturen), § 7.5 Aegemene normen voor beseuiten III:
inhoua vkn beseuiten, ‘Wieee eurverboa en mkrginkee beeeiastoetsing’, te aowneokaen vik ae
universiteitsbibeiothee (Kennisbkn Bestuursrecht, onaeraeee vkn Kennisbkn en Overheia &
RMecht)
Verplichte jurisprudentie
Het consttutoneee kaer
- HRM 16 mei 1986, J 1987, 251 (Lknabouwveiegers), te aowneokaen vik ae
universiteitsbibeiothee (Keuwer kvigktor)
B: een uitgeprinte versie vkn ait krrest mkg niet mee woraen genomen nkkr het tentkmen!
- HRM 14 kprie 1989 (Hkrmonisktewet), Bunaee Ars Aequi
- HRM 8 jknukri 1993 (Groningse methkaonkrts), Bunaee Ars Aequi
- ABRMvS 9 mei 1996 (Kwkntum eaerekna B.V. (/kxis en Prkxis)), Bunaee Ars Aequi
- ABRMvS 4 juni 1996 (Keuringspekkts Scheerwoeae), Bunaee Ars Aequi
- HvJEG 30 september 2003 (Köbeer), Bunaee Ars Aequi
- ABRMS 11 februkri 2005 (Geschorste ongewenstver ekring), Bunaee Ars Aequi
Vragen en opdrachten
1 Van 1848 tot 1983 bepaalde de Grondwet: ‘De weten zijn onschendbaar’.
Volgens de toelichting moest deze bepaling aldus worden verstaan dat zij elke toetsing door
de rechter van de formele wet, aan welke hogere regeling dan ook, uitsloot.
Sinds de grondwetswijziging van 1983 luidt het in artikel 120 Grondwet neergelegde
toetsingsverbod: ‘De rechter treedt niet in de beoordeling van de grondwetgheid
van weten’. Deze nieuwe formulering van het toetsingsverbod heef de vraag
opgeworpen of de rechter de wet wèl mag toetsen aan andere dan grondwetelijke normen,
vooral aan fundamentele rechtsbeginselen.
A In welk arrest is deze vraag aan de orde geweest?
Sinas ae gronawetwijziging is het iets ruimer geformueeera. Dit roept vrkgen op over ae rei wijate
vkn ae bepkeing, krt 120 Gronawet. Hier wks een krrest over, HRM Hkrmonisktewet: het gkkt over
stuaiefnknciering. Stuaenten hkaaen akkr 6 jkkr recht op, en kes je een 2e stuaie begon opnieuw 6
jkkr. Bij ae hkrmoniskte wet wieaen ze ait voor ae 2e stuaie kfschkffen mkkr akkr weraen stuaenten
aoor benkaeeea. Een krgument vkn ae rechter wks het rechtsze erheiasbeginsee omakt zij akkrin
weraen kkngetkst. De rechtbkn gkf ae stuaenten geeij . De hoge rkka ooraeeeae akt weten in
formeee zin niet getoetst mochten woraen kkn ae funakmenteee rechtsbeginseeen. Het beroep vkn
ae stuaenten wera aus kfgewezen. Dit wks om ae mkchtenscheiaing te wkkrborgen mkkr nog
beekngrij er wks ae gronawetsgeschieaenis.
B Leg uit welk antwoord de Hoge Raad op deze vraag heef gegeven en noem
argumenten waarom de HR tot dit antwoord is gekomen.
, De hoge rkka eeiaae hiervkn kf akt er niet iets knaers wks beaoeea kes hetgeen wkt in ae ouae
onschenabkkrheiasbepkeing stona. Zie r.o. 3.5: er mkg geen toetsing kkn funakmenteee
rechtsbeginseeen en oo toetsen kkn formeee weten wera aoor ae hoge rkka uitgeseoten
2 Op 1 maart 2015 is artikel 11a Opiumwet in werking getreden. Het artikel houdt samengevat in,
dat personen en bedrijven die stofen, voorwerpen of gegevens
voorhanden hebben, waarvan men weet of ernstige reden heef om te vermoeden dat zij bestemd
zijn voor de illegale hennepteelt, strafaar zijn. Simon de Winter, die een growshop heef in de
gemeente Werden, vreest dat hij vandaag of morgen net als vele andere growshopeigenaren in
den lande strafrechtelijk zal worden vervolgd voor overtreding van artikel 11a Opiumwet. Om dat
te voorkomen zou hij eigenlijk onmiddellijk zijn growshop moeten sluiten, maar dan is hij zijn
broodwinning kwijt en dat kan hij zich niet permiteren. Simon vindt artikel 11a Opiumwet een
bespotelijke bepaling. Hij verkoopt lampen e.d., maar met hennepteelt heef hij helemaal niets te
maken. Hij heef een blanco straflad!
A Kan Simon de Winter artikel 11a Opiumwet ter toetsing voorleggen aan de rechter?
Zo ja, aan welke? Zo nee, waarom niet?
De Opiumwet is een wet in formeee zin en ait mkg niet getoetst woraen kkn ae Gronawet,
funakmenteee weten of het stktuut. De bestuursrechter is niet bevoega. Art 8:1 Awb, ae Opiumwet
is geen beseuit aus hiertegen kn geen beroep woraen gezet. De Opiumwet omt niet vkn een
bestuursorgkkn, krt 1:1 Awb, in eia 2 stkkt ae wetgevenae mkcht uitgezonaera. De civieee rechter
bieat wee rechtsbescherming en is bevoega. Art 112 eia 1 Gronawet: berechtng geschieeen over
burgereij e rechten en over schueavoraeringen. HRM Gueaemonaa oorawij erhout: objectum eits-eeer.
Je unt ketja bij ae civieee rechter terecht, tenzij er een knaere rechtsgkng open is gesteea. De civieee
rechter mkg niet toetsen kkn het stktuut, Gronawet of funakmenteee rechtsbeginseeen, krt 120
Gronawet. Het kn aus wee getoetst woraen kkn internktonkee verarkgen, krt 94 Gronawet. Het
toetsingsverboa geeat aus niet voor een ieaere verbinaenae verarkgsbepkeingen. Aeeeen akn kn een
onrechtmktge akka unnen woraen uitgespro en.
Aeeeen tegen een beseuit un je beroep insteeeen bij ae bestuursrechter. We weten in ieaer gevke akt
op bksis vkn krt. 1:1 eia 2 Awb jo. Art. 1:3 eia Awb jo. Art. 8:1 Awb. Op bksis hiervkn kn ae Opiumwet
niet voorgeeega woraen kkn ae bestuursrechter. Bij excepteve toetsing aoe je eigeneij inairect een
beroep op ae bestuursrechter. De vrkkg is eigeneij of De Winter eos vkn ae strkfrechteeij e
proceaure een voraering in kn steeeen?
HRM Gueaemonaa oorawij erhout: ae civieee rechter is ae restrechter. De Winter kn niet bij ae
bestuursrechter terecht, mkkr hij kn ae voraering wee inaienen bij ae burgereij e rechter. Objectum
eits-eeer: je unt ketja bij ae civieee rechter terecht, tenzij er een knaere rechtsgkng open is gesteea.
Die is er in cksu niet, aus De Winter kn bij ae civieee rechter terecht.
De rechter mkg wee toetsen kkn een ieaer verbinaenae verarkgsbepkeingen (krt. 94 Gronawet). iet
kkn het Stktuut, ae Gronawet of rechtsbeginseeen (krt. 120 Gronawet).
De gemeenteraad van Werden heef door het nieuwe artikel 11a Opiumwet een juridisch
probleem. Het is door de inwerkingtreding van artikel 11a Opiumwet sinds 1 maart 2015 niet
meer mogelijk om aan een growshop een exploitatievergunning te verlenen, terwijl de
Werdense APV dat in artikel 5.4 wel mogelijk maakt. Sterker nog: de burgemeester heef al
jaren geleden aan Simon de Winter een exploitatievergunning verleend.
Aangezien het doel van artikel 11a Opiumwet en dat van artikel 5.4 verschillend is, is artikel
5.4 niet op 1 maart 2015 van rechtswege vervallen en om op safe te spelen trekt de
gemeenteraad artikel 5.4 in. Simon ziet de intrekking van artikel 5.4 als de defnitieve
doodsteek voor zijn growshop.
B Kan Simon de Winter de intrekking van artikel 5.4 APV ter toetsing voorleggen aan
de rechter? Zo ja, welke? Zo nee, waarom niet?
Aes er beroep bij ae bestuursrechter mogeeij is akn moet aie weg gevoega woraen. Anaers stkkt ae
weg nkkr ae civieee rechter open. De bestuursrechter is niet bevoega omakt het gkkt om een
