Hoorcollege 27 t/m 34 van het vak Cellen (Biomedische Wetenschappen, Universiteit Utrecht) uitgewerkt (2017/2018). De volgende onderwerpen komen aan bod: DNA-repair en DNA-recombinatie (hoorcollege 27 en 28), celcyclus en apoptose (hoorcollege 30 en 31), micro-organismen (hoorcollege 32, 33 en 34).
Hoorcollege 27 + 28: DNA Repair en recombinatie (16-10-2017)
DNA-repair
• Fouten tijdens DNA-replicatie (delende cellen).
• Proofreading: enkele DNA streng.
• Mismatch repair: enkele DNA streng.
• Fouten na DNA-replicatie (niet-delende cellen).
• BER (Base Excisie Repair): enkele DNA streng.
• NER (Nucleotide(n) Excisie Repair): enkele DNA streng.
• Non-homologous end-joining: dubbele DNA streng.
Homologe recombinatie: dubbelstrengs breuk
• Homologe recombinatie tijdens S-fase en G2-fase: zuster chromatide. Homologe chromosomen
liggen dicht bij elkaar.
• Homologe recombinatie tijdens meiose: ouder chromatide. Geen DNA-schade, maar een
geïnduceerde dubbelstrengs breuk (geplande recombinatie).
Bij enkelstrengs breuken kan de andere streng gebruikt worden voor herstel van de streng d.m.v.
complementaire basenparing.
DNA schade veroorzaakt een DNA damage response. Er worden eiwitten getranscribeerd en getransleerd
voor:
• DNA repair
• Het stopzetten van de celcyclus.
• Remming/Stimulatie van transcriptie van bepaalde eiwitten.
• Apoptose van de cel.
Repair mechanismen voor fouten die tijdens DNA-replicatie ontstaan
Een ouderstreng wordt als template gebruikt om een dochterstreng te synthetiseren. DNA-replicatie is
semi-conservatief. Dit proces verloopt bijna foutloos. Het geeft onze cellen genetische stabiliteit.
Fouten tijdens DNA-replicatie kunnen worden hersteld door twee mechanismen: proofreading en
mismatch repair.
Proces Nauwkeurigheid
DNA-replicatie (zonder proofreading) 1 fout per 105 nucleotiden.
DNA-replicatie (met proofreading, zonder 7
1 fout per 10 nucleotiden.
mismatch repair)
DNA-replicatie (met mismatch repair) 1 fout per 109 nucleotiden.
De kans dat een fout in een stukje DNA zit dat codeert voor een essentieel eiwit (en het eiwit verandert) is
heel klein, want DNA bestaat slechts voor 1,5% uit stukjes die coderen voor eiwitten.
Proofreading
DNA-polymerase heeft twee activiteiten: polymerisatie en proofreading.
1
,Proofreading = Als een foute nucleotide wordt ingebouwd, wordt deze verwijderd door de exonuclease
activiteit van DNA-polymerase.
Werking:
1. Elongatie DNA-replicatie.
2. Proofreading (herkennen fout door vormverandering DNA).
3. DNA-polymerase verplaatst naar achter en verwijdert de verkeerde
nucleotide door de exonuclease activiteit.
4. Elongatie DNA-replicatie.
Nucleotiden dragen zelf de energie bij zich voor de koppeling. Het is dus makkelijk
om een nucleotide los te maken en weer te koppelen.
Mismatch repair
Fouten die gemaakt worden tijdens DNA-replicatie kunnen worden opgelost met
mismatch repair. Het is belangrijk dat er onderscheid gemaakt wordt tussen de
ouderstreng en de nieuw gesynthetiseerde streng.
Werking:
1. Mismatch wordt herkend door specifieke repair eiwitten.
2. Verwijdering van een stuk van de nieuw gesynthetiseerde streng
m.b.v. een helicase.
• Eukaryoten: 30 nucleotiden.
• Prokaryoten: 13 nucleotiden.
3. Nieuwe synthese van het ontbrekende deel door DNA-polymerase.
4. De DNA-backbone sluiten door DNA-ligase.
Onderscheid tussen de ouderstreng en de nieuw gesynthetiseerde
streng bij prokaryoten
Bij prokaryoten wordt het DNA gemethyleerd bij specifieke
sequenties:
• 3’ GGTCC 5’.
• 3’ CTAG 5’.
• 3’ GGACC 5’.
Nieuw gesynthetiseerd DNA is nog niet gemethyleerd. Eiwitten die de mismatch repair uitoefenen
kunnen het onderscheid tussen wel of niet gemethyleerd DNA maken, waardoor er onderscheid
tussen de ouderstreng en de nieuw gesynthetiseerde DNA streng gemaakt kan worden.
Mutaties
Mutaties kunnen voorkomen in germ cells (geslachtscellen) en somatic cells (lichaamscellen).
Ze kunnen ontstaan door:
• Fouten van DNA-polymerase. (Iedere nucleotide kan muteren.) Tijdens DNA-replicatie.
(Onderscheid tussen ouderstreng en de nieuw gesynthetiseerde DNA streng.)
• Chemische reacties in een cel. Na DNA-replicatie. (Geen onderscheid tussen ouderstreng en de
nieuw gesynthetiseerde DNA streng. Repair mechanisme weet na DNA-replicatie niet in welke
streng de fout is ontstaan.)
• Depurinering.
• Deaminering.
2
, • UV-licht/Straling. Na DNA-replicatie. (Geen onderscheid tussen ouderstreng en de nieuw
gesynthetiseerde DNA streng. Repair mechanisme weet na DNA-replicatie niet in welke streng
de fout is ontstaan.)
• Thymine dimeren.
Deaminering
Een aminogroep (NH2-groep) wordt van de base (C,
A of G) afgehaald. De suikerfosfaat-backbone blijft
behouden.
Cytosine verandert door deaminering in uracil.
Er ontstaat een RNA-DNA-koppeling. Dit wordt
herkend als een fout.
Ook guanine en adenine kunnen gedeamineerd worden. Er ontstaat een
base die niet bestaat in een normale cel. Dit wordt herkend als een fout.
Gevolg (als de fout niet wordt opgelost) bij DNA-replicatie:
• 50% kans dat er een mutatie ontstaat in de nieuw gesynthetiseerde
streng. Puntmutatie.
• 50% kans dat er niets verandert in de nieuw gesynthetiseerde streng.
Depurinering
De gehele base wordt van de nucleotide gehaald. Alleen de suikergroep en fosfaatgroep blijft over. Dit is
een hydrolyse reactie. De suikerfosfaat-backbone blijft behouden.
Dit gebeurt alleen op purine basen: adenine en guanine.
Gevolg (als de fout niet wordt opgelost) bij DNA-replicatie:
• 50% kans dat er een deletie optreedt.
• 50% kans dat er niets verandert in de nieuw
gesynthetiseerde streng.
Thymine dimeren
Twee basen aan dezelfde streng worden covalent met elkaar verbonden. Dit vormt een barrière voor DNA-
polymerase en RNA-polymerase.
Mogenlijk tussen:
• Twee thymines (TT).
• Twee cytosines (CC).
• Een cytosine en een thymine (CT).
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper anoukbmw. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
