Eindtentamen: ook essay vragen, waarbij je het moet verdedigen (voor het onderwerp/tegen het
onderwerp), stof: vanaf pagina 21
Wat is filosofie? (31/08/2023)
- Filosofie = kritisch denken
- Het veld filosofie is het meest ‘’puur’’
- Genereert kennis dmv logica en cognitieve capaciteit toepassen (dmv nadenken)
- Epistemologie/kennisleer (richt zich op de vraag naar waarheid of zekerheid)
* Wat is waarheid? Wat is kennis? Welke methoden gebruik ik om kennis te vergaren?
- Metafysica (houdt zich bezig met het bovennatuurlijke)
* Bestaat er een God? Bestaat er vrije wil? Wat is tijd?
- Ethiek
* Hebben dieren rechten? Wat is een rechtvaardige samenleving? Is euthanasie moreel
wenselijk?
Kennisleer/epistemologie (07/09/2023)
Kennis en de kenner (mens/individu)
- Kennis bestaat niet los van mensen (afhankelijk, gelinkt aan elkaar)
- Goud, bomen, bergen, planeten, etc bestaat onafhankelijk van ons
- Kennis is gelinkt aan de menselijke geest
- Kennis bestaat alleen als er een persoon is die kent
-> Kennis hoeft niet per se dmv visuele waarneming tot je komen (rationalisme vs empirisme)
- De woorden weten, kennen, denken, zien, willen, horen en zeggen zijn universeel -> in elke
taal/cultuur wordt dat dus als nodige woorden gezien
Weten/denken/geloven
- Als je iets weet, ben je er 100% zeker van dat het waar is. Als je iets denkt of gelooft, vermoed je dat
het waar is, maar weet je dat niet zeker
- Kennis heeft dus een unieke status: het moet waar zijn
- Kennis moet waar zijn, anders kan het geen kennis zijn! (feitelijk controleerbaar en er moet een
gegronde reden zijn waarom je het denkt)
- Soms weet je dat iets onwaar is, maar dat is geen kennis
- Als je niet weet of iets waar is, is het geen kennis
- Sommige dingen kun je niet weten, oftewel deze claims zijn niet kenbaar (bv het bestaan van God,
,God is niet waarneembaar, bestaat buiten tijd en ruimte, onwaarneembaar/immaterieel)
* Zo’n entiteiten zijn niet waarneembaar en falsifieerbaar
* Agnost: iemand die niet weet of God(en) wel of niet bestaan, dit kun je ook zijn mbt tot
andere onderwerpen zoals democratie bv
-> andere mogelijkheden: atheïsten (niet gelovig), theïsten (gelovig)
* Met kennis moet je (in principe) kunnen controleren of het waar is
Twee soorten waarheid
- Empirisch: een claim is waar, als het correspondeert met (waarneembare/meetbare) werkelijkheid,
het is waarneembaar en controleerbaar/toetsbaar
- Conceptueel: een claim is waar dmv de betekenis van de woorden/concepten in de claim (bv een
driehoek heeft drie hoeken, alle cardiologen zijn dokters), waarheid zit in de definitie
Waarheid en waardeoordelen
- Een waardeoordeel is een subjectieve evaluatie van iets (een object, kunst, eten, situatie, handeling,
etc -> een Fiat Punto is een mooie/lelijke auto (subjectief), een Fiat Punto is een Italiaanse auto
(objectief)), schoonheid is subjectief
- Een claim kan objectief zijn, door feitelijke cijfers te geven enz
- Relatieve begrippen: groot, klein, veel, weinig, snel, langzaam, warm, koud, etc.
Waarheid: objectief of subjectief?
- De meerderheid van filosofen is van mening dat waarheid objectief is: wat waar is voor mij, is ook
waar voor jou, en andersom
- Protagoras (490BC-420BC) is een uitzondering: er is geen objectieve waarheid. Waarheid is altijd
subjectief, dwz gerelateerd aan een specifiek persoon (subject) -> voor mij voelt deze wind warm aan,
voor een ander voelt dezelfde wind koud aan
- Als waarheid inderdaad subjectief is, kan niemand ooit een fout maken (geen zin om naar school te
gaan)
- Waarheid kan niet subjectief zijn, want dat leidt tot paradoxen en inconsistenties
- Er is maar één waarneembare werkelijkheid: onze ervaring van deze werkelijkheid kan subjectief zijn
Bronnen van kennis
- Waarneming
- Redeneren/denken (syllogisme, A + B = C)
- Geheugen
- Collectief geheugen (aannemelijk, vrijwel iedereen weet het)
-> Zintuigen kunnen onbetrouwbaar zijn: hallucinaties, zicht (optische illusies, zonder visuele
hulpmiddelen lijkt de aarde plat)/gehoor/smaak/geur, er is een discrepantie tussen hoe de
werkelijkheid echt is en hoe de werkelijkheid wordt waargenomen of gegenereerd in het
(hallucinerende) brein
Denkfouten/drogredenen
- Drogreden: een valse, bedrieglijke redenering. Een fout in een argumentatie
- De overhaaste generalisatie: wanneer je een conclusie trekt op basis van enkele gevallen/incidenten
- Een valse tegenstelling/dilemma: wanneer je als verdediging stelt dat er maar één extreem
alternatief is
- Gezagsargument: louter/te snel op iemands status of gezag vertrouwen
Rationalisme vs empirisme
- Pre-moderne denkers (voornamelijk religieuze denkers en Griekse filosofen) dachten dat de aarde
en de mensheid het centrum van het universum waren
- Alles staat in het teken van de mens (aarde is centrum heelal etc)
- Nicolaus Copernicus toonde aan dat de aarde niet het centrum van het universum was
,-> Waarneming, experimentatie en redenatie zijn betere methoden voor het verkrijgen van kennis
dan religieuze bronnen
Rationalisme
- René Descartes (1596-1650)
- Methode van twijfel: waarneming is soms incorrect, soms is het moeilijk om onderscheid te maken
tussen wakker zijn en dromen, misschien worden mijn gedachten wel gecontroleerd door een
kwaadaardig demoon
- Ik weet niet 100% zeker dat mijn waarnemingen en gedachten waar en correct zijn, wat ik wel weet
is dat ik een wezen ben die zich deze dingen afvraagt (cogito, ergo sum)
- Descartes claimt dat bepaalde kennis (bv over God, wiskunde, logica) aangeboren is
-> Taalkundige Chomsky verdedigt soortgelijke ideeën, wij hebben een taalinstinct
- Kennis kan worden verkregen door intuïtie (“innerlijke weten”): weten zonder er over na te denken
* Intuïtief weten dat God bestaat
- Andere kennis vergrijgen door te redeneren
* Alle mensen zijn sterfelijk, Socrates is een mens, conclusie: Socrates is sterfelijk (syllogisme)
Empirisme
- John Locke (1632-1704)
- Hoe werkt aangeboren kennis eigenlijk?
- De menselijke geest is een tabula rasa (leeg blad)
- Wij komen ter wereld zonder aangeboren ideeën in onze geest, alle kennis wordt verkregen dmv
ervaring en waarneming
-> Kennis is waarneembaar en te controleren
Samenvatting
- Verschillen tussen weten, denken, en geloven
- Kennis is waar
- Kennis kan empirisch of conceptueel waar zijn
- Waardeoordelen zijn subjectief en behoren niet tot het domein kennis
- Rationalisme: kennis is aangeboren, de bron van kennis is intern
- Empirisme: kennis wordt verkregen door waarneming, de bron van kennis is extern
- Objectief (universeel/voor iedereen hetzelfde), subjectief (mening, voor ieder individu anders,
afhankelijk van de persoonlijke zienswijze, voorkeur, smaak, etc), relatief (bepaald door vergelijking
met of beschouwd ten opzichte van iets anders) -> een relatieve claim kan objectief waar zijn! (cijfers)
, - Informatie: een claim mbt de empirische (waarneembare) of conceptuele werkelijkheid
-> Niet per se waar dat informatie het grootste onderdeel is, zoals getekend
- Kennis: een claim mbt de empirische (waarneembare) of conceptuele werkelijkheid waarvan we
weten dat het waar is
Epistemische deugden en het internet (12/09/2023)
Het internet als bron van kennis
- De meest uitgebreide bron van informatie in de geschiedenis van de mensheid
- Wij gebruiken vaak Internet applicaties zoals, zoekmachines, blogs, social media, online
encyclopaedia, maps en databases in ons informatiezoekgedrag
- Dit heeft de manier waarop we informatie zoeken en consumeren sterk veranderd (hoeveelheid)
- Het internet in het algemeen, en zoekmachines in het bijzonder, spelen een belangrijke rol in veel
van onze activiteiten in de 21e eeuw
Epistemologische nadelen van internet
- De meeste zoekmachines, incl Google, personaliseren zoekresultaten
- Google heeft een database van al jouw zoektermen en van alle websites die je hebt bezocht, dit
resulteert in een specifiek informatieprofiel die uniek is voor elke gebruiker
- Op basis van dit informatieprofiel rangschikt Google de zoekresultaten
- Websites die ik eerder heb bezocht en websites met termen die ik eerder gebruikt worden
geprioriteerd
-> De search engine results page (SERP) is dus voor iedereen verschillend
- Personalisatie ondermijnt objectiviteit, omdat het een ‘’filter bubble’’ creëert en dit leidt weer tot
bevestigingsvoordelen (confirmation bias) -> komt op tentamen!
- Bevestigingsvoordeel: onze neiging om onze aandacht te vestigen op, en waarde te hechten aan,
informatie die de eigen ideeën, overtuigingen of hypotheses bevestigt
- In het algemeen zijn mensen geneigd om informatie te zoeken, te interpreteren en te onthouden
welke ondersteuning vormt voor hun persoonlijke ideeën, terwijl minder aandacht wordt besteed aan
informatie die deze ideeën tegenspreekt
-> Door het personaliseren van zoekresultaten worden websites die consistent zijn met onze
wereldbeeld (ideeën, overtuigingen of hypotheses) geprioriteerd
- De algoritmen achter Google Search, maar ook YouTube, Facebook, Instagram, Spotify, Amazon,
Bol.com etc, beïnvloeden (vaak onbewust) hoe we informatie zoeken en welke informatie we
consumeren/verwerken
- Deze algoritmen zijn dus niet objectief en neutraal!
Deugden
- Aristoteles: student van Plato
- Deugd: positief karaktereigenschap
