Aardrijkskunde hoofdstuk 1, 2, 3, 4, 5, 6 en 7
H1 Paragraaf 2
Wereldsteden: belangrijke knooppunten in de moderne netwerksamenlevingen, vormen
samen stedelijk netwerk en zijn ruggengraat van de wereldeconomie. Een wereldstad of
metropool heef een mondiale uitstraling. Je tref hier:
Een concentrate van hoofdkantoren van mno’s
Een dicht netwerk van verbindingen
Een intensieve uitwisseling van informate en ideeën
Een veelheid aan banken, andere fnanciële instellingen, en een beurs met een
mondiale uitstraling
Een oververtegenwoordiging van de internatonale dienstverlening
Global cites: ook internatonale culturele knooppunten op terrein van flm, theater, muziek
en mode. Wereldsteden zijn onderling uitstekend verbonden en hebben tal van
verbindingen met steden op een lager schaalniveau via een hub en spokenetwerk.
Metropolen hebben vaak intensiever contact met andere wereldsteden dan met steden in
hun eigen land.
Top 3 global cites: Tokko, Londen en New York. Hier worden beslissingen genomen met vaak
grote gevolgen voor andere gebieden. Ze liggen goed gespreid over de wereld, zodat de voor
de netwerksamenleving zo kenmerkende 24 uurs economie van hieruit kan worden
aangestuurd.
Miljoenensteden groeien in arme landen in korte tjd uit tot megasteden, hier wonen meer
dan 10 miljoen mensen. De snelle groei van deze steden zijn te verklaren door:
1. De hoge natuurlijke groei. Vooral het sterfecijfer is in steden veel lager dan op het
plateland.
2. Het hoge vestgingsoverschot. Vooral grote steden trekken als een magneet
platelanders aan.
3. De uitbreiding van de stad, waardoor randsteden onderdeel van het stedelijke gebied
zijn geworden.
Deze snelle groei zorgen voor enorme problemen op gebied van werk en voorzieningen. Ze
kampen met overvolle wegen, een slecht werkend of ontbrekend riool-en
drinkwatersksteem, een tekort aan gezondheidszorg en onderwijs, en een schrijnend tekort
aan betaalbare woningen. In Lagos woont 80% bevolking in slums en vormt de informele
sector het grootste deel van de stedelijke economie.
Globalisering: banden tussen wereldsteden verbeterd, terwijl afstand tot andere steden is
toegenomen. Veel miljoenensteden in grote delen van de periferie en de semiperiferie niet
opgenomen in het netwerk van wereldsteden, dit zijn black holes. Het internatonale
bedrijfsleven heef geen belangstelling voor deze steden, 3 redenen:
1. De koopkracht van de stedelijke bevolking en het achterland is laag en daarmee
vormt het geen interessante afzetmarkt.
2. De steden liggen vaak in een land met veel sociale en politeke onrust en worden
door internatonale investeerders als te riskant ingeschat.
3. De natonale ideologie of politeke opvatng verzet zich tegen te veel invloed van de
westerse liberale markt-economie.
,Aardrijkskunde hoofdstuk 1, 2, 3, 4, 5, 6 en 7
H1 Paragraaf 3
New York: nummer één in het Amerikaanse stedelijke netwerk, scoort op fnancieel, zakelijk
en cultureel terrein. Daarnaast herbergt de stad tal van belangrijke internatonale
organisates, zoals de Verenigde Nates.
Los Angeles is op het mondiale vlak de motor van de flm- en entertainmentndustrie.
Washington is een relatef kleine stad, maar als politek centrum van het machtgste land ter
wereld heef de stad wereldwijd aanzien.
Nog veel meer andere grote steden in VS, maar hun invloed is veel kleiner. Ze spelen eerder
rol in de VS dan op wereldtoneel. Ze vervullen een belangrijke functe voor een uitgestrekt
achterland. Dat is het gebied dat voor tal van voorzieningen georiënteerd is op een bepaalde
centrale stad. Het valt op dat Amerikaanse steden veel sterker op het binnenland gericht zijn
dan Europese steden. Dit verklaart de enorme omvang van de binnenlandse Amerikaanse
markt.
Het internatonale, economische belang van een stad:
1. De concentrate van hoofdkantoren en de zakelijke en fnanciële dienstverlening. Dit
laatste bestaat uit bedrijven die hun diensten aanbieden aan grote bedrijven.
New York staat hier op nummer één.
Ruimtelijk gezien is het nog steeds zo dat de belangrijkste hoofdkantoren en zakelijke
diensten geconcentreerd liggen in het dichtbevolkte noordoosten van het land, het
zwaartepunt verschuif echter langzaam naar het zuiden en westen. Dat heef te
maken met:
De verschuiving van het demografsch zwaartepunt
De economische groei, vooral door de hightechsector, van de Sunbelt-staten,
zoals Texas, Florida en Californië
De global shif, waarbij de Pacifsche zone (Pacifc Rimm economisch sneller
groeit dan de Atlantsche
2. De omvang van internatonale vliegvelden. New York vormt de belangrijkste hub in
het vliegnetwerk van de VS.
Grote verschillen Amerikaanse steden. Toch aantal elementen hetzelfde in meeste steden:
De skkline wordt bepaald door het Central Business District (CBDm met zijn wolkenkrabbers,
deze dienen als statusskmbool.
Vroeger was de binnenstad naast zaken- ook winkelcentrum, maar die functe is deels
verschoven naar moderne bedrijventerreinen en kantoorparken aan de rand van de stad.
Globalisering: meer laagwaardige werkgelegenheid verschuif naar de lagelonenlanden.
Rond het CBD vind je vaak oudere woonwijken, sommige van deze buurten zijn berucht. De
rijkeren zijn al langer geleden verhuisd en wonen nu in suburbs, deze bepalen vooral het
beeld van de Amerikaanse stad.
,Aardrijkskunde hoofdstuk 1, 2, 3, 4, 5, 6 en 7
H1 Paragraaf 4
Hoofdrol stedelijke patroon VS: bereikbaarheid en transport. Havenstadjes goed verbonden
met achterland groeien uit tot belangrijke steden: New York, New Orleans en Los Angeles
bijvoorbeeld. In binnenland ontstaan grote steden rond een knooppunt van wegen of
spoorlijnen: Chicago bijvoorbeeld.
Aan de geografsche ligging van een plaats ziten altjd twee kanten:
1. De site. Eigenschappen van de plaats zelf, bijvoorbeeld de aanwezigheid van
natuurlijke hulpbronnen.
2. De situaton. De posite t.o.v. andere plaatsen en gebieden.
In de VS spelen voor beiden de factoren transport en bereikbaarheid een beslissende rol.
Hoge (autommobiliteit en ontwikkeling van dicht wegennet zijn stuwende krachten achter
uitdijen van de stad, zo ontstaat functonele regio waarbij elk gebied een speciale functe
krijgt (wonen/werkenm. Een dicht netwerk van spoorlijnen, snelwegen en kabels verbindt de
onderdelen met elkaar.
New York, Los Angeles en Chicago vormen knooppunten in mondiale stedennetwerk en zijn
zenuwcentra van de globalisering, terwijl hun ruimtelijke geleding door de globalisering
beïnvloed wordt. Internatonale arbeidsdeling verandert door globalisering, maakindustrie
schuif uit naar lagelonenlanden. Hoogwaardige industrie die wel behouden blijf, schuif uit
naar randen met meer ruimte, lagere grondprijzen en betere bereikbaarheid.
Ook deel dienstensector suburbaniseert, ten dele om de suburbs te bedienen maar ook
omdat het tegenwoordig vooral gaat om bereikbaarheid.
Informatetechnologie maakt het mogelijk bedrijven ruimtelijk te splitsen. Veel kantoren
verhuizen hun back-ofce (geen contact met klantenm naar randen stad. Front-ofce blijf in
centrum.
Bedrijven besteden taken uit aan gespecialiseerde bedrijven, vaak ver van moederbedrijf
(outsourcingm.
Amerikaanse steden groeien ‘horizontaal’: metropool als Houston bestaat uit centrale stad,
voorsteden en daaromheen een dichtbevolkte randzone. In de randzone ontstaan soms in
de buurt van rondwegen en verkeersknooppunten nieuwe stedelijke centra: edge cites. Het
zijn bolwerken van tertaire sector en je vindt er kantoorcomplexen, shopping malls, etc.
Ook toont de edge citk dat Amerika een echt autoland is. geleding van een stad verschuif
van monocentrisch naar polkcentrisch.
In uitgestrekte suburbs kom je de gated communitk tegen, deze worden vaak opgezet voor
een specifeke doelgroep (inkomen/leefijd/etnische afomstm. Amerikaanse samenleving
kent hogere dknamiek dan Europese: sprong op sociale ladder? Dan onmiddellijk op zoek
naar woonwijk die daarbij past. De ruimtelijke segregate die al duidelijk was in de
woonwijken van de centrale stad, keert zo terug aan de rand.
, Aardrijkskunde hoofdstuk 1, 2, 3, 4, 5, 6 en 7
H1 Paragraaf 5
1850: NY voor miljoenen immigranten gatewak naar nieuw vaderland en nieuwe toekomst.
1880: meer helf arbeiders in NY van buitenlandse (veelal Europesem afomst.
2012: nog steeds, alleen Europeanen vervangen door latno’s.
De stad heef aantrekkingskracht voor mensen die nieuwe start willen maken. Grote
diversiteit aan culturele en etnische groepen geef stad een kosmopolitsche uitstraling.
New York ontwikkelde zich al snel tot belangrijkste industrie-, haven-, en handelsstad aan de
oostkust, de geografsche ligging is ijzersterk (diep vaarwater in natuurlijke haven, gericht op
Europa en afgeschermd van stormen op Atlantsche Oceanm.
Ook is de Hudson tot ver in achterland bevaarbaar. Door aanleg van het Eriekanaal kreeg NY
toegang tot gebied van Grote Meren en daarmee het Midwesten. Later werd de stad
belangrijke hub in omvangrijk spoorwegnet. Stad werd draaischijf in natonale en
internatonale handel.
NY belangrijke mainport met uitgestrekt achterland. Haven en achterland samen:
mainportregio. Deze belangrijke handels- en transportuncte trok ook het bank- en
verzekeringswezen aan, gevolgd door de beurs op Wall Street. Daarmee basis gelegd voor
latere status van internatonaal fnancieel centrum. En waar geld is komt cultuur vanzelf.
NY is een dienstenstad, tal van voorzieningen voor:
De bewoners, bedenk wel dat winkels voor boodschappen zijn uitgeschoven naar
shopping malls in de edge cites.
De toeristen, vooral succesvolle aanpak van misdaad in jaren 90 heef
toeristenindustrie goed gedaan.
Zakenwereld en internatonale dienstverlening, veel hoofdkantoren in NY. Hier
beslissingen genomen die voelbaar zijn tot ver buiten de VS.
De fnanciële wereld, NY is een grote speler op de mondiale fnanciële markt. Alle
grote banken hier vertegenwoordigd.
De supranatonale organisates, zoals de VN. Denk aan advies- en onderzoeksbureaus
die klussen uitvoeren voor deze organen.
Zakenwereld concentreert zich vooral op Manhatan. Vanaf 1900 druk zo groot, dus vertcale
uitbreiding: zuidpunt volgebouwd met wolkenkrabbers. Meer zaken verplaatsen hun
routnewerkzaamheden nu naar rand van de stad, of nog verder weg (platelandm. De
moderne informatetechnologie maakt dit soort dienstverlenende bedrijven steeds meer
footloose.
NY is op cultureel gebied ook wereldtop: musea, theaters, persagentschappen,
reclamebureaus, muziekstudio’s en uitgeverijen. NY is ook beroemd door ontwerpers,
kunstenaars en designers. Een stad met concentrate van createve ondernemingen noem je
een createve stad. Creatviteit leidt tot innovate (zuurstof moderne wereldstadm. Veel
mensen werkzaam in createve sector, vestgen in de stad zelf. Oude, vervallen wijken met
gunstge ligging worden opgeknapt en trekken ook andere rijkere inwoners aan.
Oorspronkelijke bewoners verdwijnen naar troosteloze voorsteden, dit proces van
omgekeerde verpaupering noem je gentrifcate.
