College 1
We hebben veel intuïties over moraliteit en ethiek
- Deze intuïties kunnen tegenstrijdig zijn met elkaar
Bv in het ziekenhuis één gezond iemand doden om organen te gebruiken om 5
zieke mensen te redden
Over het algemeen gaat ethiek over:
- Hoe moet ik me gedragen?
- Wat maakt een actie goed?
- Hoe moet ik leven?
- Wat is een goed leven?
Niet elke actie is goed of slecht op een morele manier
Een smaak ijs kiezen, kiezen uit 2 muziekstijlen, etc.
Meningen over ethische grenzen verschillen tussen individuen, maar ook tussen culturen
- Denk aan leeftijdsverschillen in romantische relaties, homoseksualiteit
Bv. in de ene cultuur kan je niet als 20-jarige seks hebben met een 17-jarige, in de
andere cultuur kan dit wel, maar kan dit als 20-jarige niet met een 12-jarige
De kern is hetzelfde (seks met iemand die niet volwassen is, is niet goed), maar de
uitvoering is net anders.
Ethiek gaat over acties van anderen
- Maar welke anderen dan? Alle mensen? Dieren? En ik?
Het is dus lastig om een precieze grens te stellen tussen wat goed of fout is
Ethiek/morele filosofie: Systematische reflectie, voorbij intuïtie over moraliteit
- Kritisch en evalueert
- Theoretisch, normatief (hoe dingen zouden moeten zijn), praktische wetenschap
(actie)
- Leiden, verbeteren, ontwikkelen, evalueren van moraliteit
Ethos/moraliteit: Onder het oppervlak
- Gewoonte
- De leidende ideeën, idealen en gewoontes die iemand karakteriseren als persoon of
gemeenschap
- Gut-feeling, gebaseerd op cultuur, opvoeding, religie, gender, etc.
- Reflex reactie
Ethiek is nodig om moraliteit te verkennen
Systematische reflectie zal uiteindelijk iets intuïtiefs worden.
Hoe kun je nadenken over ethiek
- Ethische dilemma’s: Dilemma’s over moraal
De opties zijn tegenstrijdig en er zitten nadelen aan alle opties
3 gebieden van ethiek:
1. Meta ethiek: Reflectie op ethiek zelf (hoe moet je denken over ethiek)
Fundamenten, concepten, assumpties
Wat is de status van moraliteit? Zij morele standaarden relatief of absoluut?
Hieruit volgt normatieve ethiek (dat is een stapje verder)
, 2. Normatieve ethiek: wat maken acties goed, reflecteren op moraliteit en moreel
gedrag.
Criteria zoeken voor wat goed en fout is
Classical theories: Consequentialisme, Deontology (Kant), deugdethiek (virtue
ethics)
Contemporary theories: pragmatische ethiek, care ethiek
3. Applied ethiek: Meest concreet, reflecteren op moraliteit in een specifieke discipline
Dit volgt uit normatieve ethiek
Ethiek heeft veel uitdagingen:
- Is er vrije wil?
- Een actie is nooit altijd goed of fout
- Wat goed is verschilt per persoon/cultuur
- We hebben een aangeboren gevoel van wat goed is, hebben we dan nog wel ethische
theorieën nodig?
Moreel relativisme:
- Individueel relativisme (subjectivisme): Wat goed is hangt af van onze persoonlijke
oordelen
- Cultureel relativisme: Hoe we ons moeten gedragen hangt af van culturele oordelen
Ethische principes, waarden en feiten hangen af van de tijd, plaats en situatie
- Niks is goed of fout op zichzelf
Hierdoor is er geen manier om meningsverschillen op te lossen
- Er is geen ruimte om te debatteren, alles is namelijk relatief, dus iedereen heeft gelijk
Moreel universalisme:
- Moreel absolutisme: Bepaalde acties zijn intrinsiek goed of fout, in alle tijden,
plekken en alle situaties
Het slaat op een externe grond (denk aan God)
Je mag nooit doden
Moreel objectivisme: Acties zijn goed of fout, onafhankelijk van gebruiken,
meningen, gender, ras, etc.
Ze zijn wel afhankelijk van situaties of context
Denk aan menselijke rechten
Ze zijn gebaseerd op de grond van menselijke rationaliteit.
Controversiële experimenten zorgden voor het opkomen van ethische codes
- Verantwoordelijkheden van psychologen gaat verder dan het behandelen van
individuele cliënten en onderzoek deelnemers
- Psychologische inzichten beïnvloeden de maatschappij en ethiek
Ethiek en psychologie werken samen en zijn dynamisch
- Ethische codes zijn nooit perfect, ze zijn nooit af en het is nooit volledig
Het is dus mogelijk om er kritiek op te hebben
Acculturatie:
Mensen die nieuw zijn binnen de psychologie vergelijken met immigranten
- Mensen hebben al hun eigen ethiek/cultuur, maar ze moeten toch nieuwe
ethiek/cultuur leren
Hoe doen ze dit?