Dit is de samenvatting van ethiek van periode 4 (leerjaar 1 verpleegkunde). De hoor- en werkcolleges en de verplicht literatuur zijn in deze samenvatting verwerkt.
Deze samenvatting is ook in een bundel te koop:
Ethiek periode 3 en 4!
De toets op Windesheim gaat namelijk over deze twee periodes.
ETHIEK PERIODE 4 LEERJAAR 1 VERPLEEGKUNDE 2017/2018
Ethiek periode 4
Inhoud
Zorgethiek................................................................................................................................................ 2
Positieve gezondheid I & II ...................................................................................................................... 5
Professionaliteit en presentie ................................................................................................................. 8
Lichamelijkheid: Het menselijke lichaam in de zorg ............................................................................. 13
Ethische aspecten eHealth .................................................................................................................... 18
1
,ETHIEK PERIODE 4 LEERJAAR 1 VERPLEEGKUNDE 2017/2018
Zorgethiek
Leerdoelen, de student weet:
✓ Wat de oorsprong van de zorgethiek is
✓ Wat bedoeld wordt met zorg als een ethisch begrip
✓ Wat volgens Tronto de vier fasen het zorgproces zijn en welke deugden bij de fasen horen
✓ Wat de kernprincipes zijn van de zorgethiek
Zorgethiek
In de zorgethiek wordt het begrip zorg beschouwd als een fundamenteel ethisch concept.
Zorgzaamheid is een kernthema in het dagelijks leven. Het wordt door practici in de gezondheidszorg
ervaren als een belangrijk aspect van hun werk. De ervaring van zorgzaamheid als een centrale
waarde dien in de ethiek verdisconteerd te worden. De zorgethiek plaats zich hiermee in de
Aristotelische traditie: de ethiek dient uit te gaan van datgene wat practici relevant ervaren en een
vocabulaire op te bouwen dat aan deze ervaringen recht doet.
Oorsprong zorgethiek
Zorgethiek is geen ethiek voor de zorg.
Oorsprong in de politieke filosofie en het feminisme
• De goede samenleving als hoofdthema
Kritiek op de dominante regelethiek waar individuele rechten en plichten centraal staan
• Autonomie en rechtvaardigheid
Zorg als een fundamenteel ethisch concept
• Zorgen is een ethisch proces, met een eigen specifieke ethische oriëntatie en dus ethische
conclusies, die door de traditionele relgelethiek gemist worden
Het ethisch zorgbegrip
“Een eigensoortige activiteit die alles omvat wat wij doen om onze wereld zo in stand te houden, te
continueren en te herstellen dat we daarin zo goed mogelijk kunnen leven. Die wereld omvat onze
lichamen, ons persoon zijn en onze omgeving die we trachten samen te weven tot een complex, het
leven ondersteunend web.” (Tronto, 1993)
Het zorgproces (Tronto)
Toronto omschrijft zorg als: ‘een activiteit van de soort die alles insluit wat we doen om onze
‘’wereld’’ in stand te houden, te continueren en te repareren, zodat we er zo goed mogelijk in
kunnen leven’ (Tronto 1993, p. 103). Zorg is in deze definitie een praktische activiteit, een praktijk
van voortdurend onderhoud. Zorg betekent geëngageerd zijn in de praktijk. Kenmerkend is een
interne betrokkenheid: in zorgprocessen bouwen we verder aan het leven dat we leiden,
vertrouwend op en gebruik maken van de processen die voor dat leven bepalend zijn.
Tronto onderscheidt vier fasen van zorg.
Zorgen is een ethisch proces van antwoord geven aan de zorgvraag van een ander:
1. Zich zorgen maken om (caring about) - aandacht
• Zorgvraag onderkennen (aandacht, betrokkenheid)
• In deze fase wordt een persoon of zaak herkend als zorgbehoeftig
2. Zorg op zich nemen (taking care of) - verantwoordelijkheid
• Aangesproken voelen (verantwoordelijkheid)
2
, ETHIEK PERIODE 4 LEERJAAR 1 VERPLEEGKUNDE 2017/2018
• Daarbij is sprake van een concreet initiatief: er wordt opgetreden om de zorgbehoefte te
beantwoorden.
3. Zorg verlenen (care-giving) - competentie
• Met de zorgvraag weet om te gaan (competentie)
• Het verlenen of uitvoeren van de zorg
4. Zorg ontvangen (care-receiving) – responsiviteit
• Antwoord op zorgvraag is gezamenlijke onderneming (responsiviteit)
• Het ontvangen van zorg
Het zorgproces is NIET compleet indien een van deze fasen ontbreekt. De fasen zijn overigens alleen
analytisch te onderscheiden: in de praktijk lopen ze in elkaar over.
Op basis van deze vier fasen (of aspecten) van zorg onderscheidt Tronto vier morele componenten.
We kunnen daarbij ook spreken van deugden die inherent zijn aan het zorgproces.
1. Deugd 1: aandacht (attentiveness)
• De zorg vereist dat men aandacht heeft voor de behoeftigheid van de ander
2. Deugd 2: verantwoordelijkheid (responsibility)
• Men kan alleen zorgen als men zich verantwoordelijk maakt voor het verbeteren van
de toestand van degene die zorg behoeft
3. Deugd 3: competentie (competence)
• Zonder specifieke deskundigheid op het terrein waar zorg verleend moet worden,
kan men geen zorg bieden.
4. Deugd 4: responsiviteit (responsiveness)
• Degene die zorg ontvangt moet – letterlijk – ontvankelijk zijn voor die zorg
Tronto’s conceptualisering van zorg is nadrukkelijk INTER-SUBJECTIEF. Zorgen is een proces van
antwoord geven op de vraag van de ander. Dit impliceert dat men die vraag onderkent (aandacht),
zich aangesproken voelt (verantwoordelijkheid), met de vraag weet om te gaan (competentie) en in
het antwoord geven beseft dat het niet om éénrichting verkeer gaat, maar om een gezamenlijke
onderneming (responsiviteit van de ander).
Zorg is gebaseerd op een wederzijdse betrokkenheid, een erkenning dat het zonder de inbreng van
de ander niet kan. Daarom kan zorg nooit geheel van één kant komen. Zelfs als de ander volkomen
hulpeloos is, dan nog is er sprake van een gesprek, juist omdat de hulpverlener aangesproken wordt
door de ander. Hierin schuilt de fundamentele wederkerigheid van de zorgrelatie.
Toronto:
• NIET primair op de expertise van de zorgverleners, MAAR om de structurering van het
zorgproces.
• De benadering van Tronto beschouwt zorg als praktijk.
• Goede zorg is niet primair een kwestie van praktisch inzicht van de zorgverlener, maar van
een praktijk waarin ruimte is voor inbreng van alle betrokkenen. Een praktijk die wordt
gekenmerkt door aandacht en responsiviteit.
Benner: zorg vooral gebaseerd op individuele expertise
MAAR daarentegen:
Toronto: Aristotelisch perspectief. Een perspectief waarin individuele karaktertrekken een
vaardigheden niet irrelevant zijn, maar waarin de zorg evenmin tot individuele expertise gereduceerd
wordt. Een waarlijk Aristotelische benadering beklemtoont het belang van spontane individuele
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jamie1999. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
