2023/24
AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
LITERATUUR
MAUD VAN HAAREN
Radboud Universiteit
,Inhoudsopgave
Week 2 – Causaal verband .......................................................................................................................... 2
C.J.M. Klaassen, Monografieën Nieuw BW B-35, tweede druk 2017, nrs. 17-45 ................................................ 2
C.J.M. Klaassen, ‘Kansschade en proportionele aansprakelijkheid: volgens de Hoge Raad geen zijden van
dezelfde medaille’, AV&S 2013/4 ......................................................................................................................... 3
Week 3 – Schade I: materiële schade ........................................................................................................... 4
C.J.M. Klaassen, Monografieën Nieuw BW-35, tweede druk 2017, nrs. 2-16, 80-83 .......................................... 4
I. Haazen, ‘Schade in een niet-rechtmatig belang', WPNR 6816, p. 827-836, § 1 en 2 ....................................... 6
Week 4 – Klimaataansprakelijkheid ............................................................................................................. 7
T.R. Bleeker, ‘HR Urgenda: klimaatverandering en het klimaatbevel nader bekeken’, NTBR 2020/6.................. 7
E.H.P. Brans & M.W. Scheltema, 'Aansprakelijkheid Shell voor klimaatverandering. Een ‘carbon major’
geconfronteerd met een reductiebevel', M en R 2021/80 ................................................................................... 7
A.F. Verdam, ‘Over zorgplichten van de Nederlandse moedermaatschappij met betrekking tot schendingen
van mensenrechten of milieuschade veroorzaakt door een (buitenlandse) dochter’, ......................................... 8
J.J. van der Helm, Het rechterlijk bevel en verbod (Burgerlijk Proces & Praktijk nr. 19), Deventer: Wolters
Kluwer 2019, paragraaf 1.1 (nummers 1 en 2) .................................................................................................... 8
Week 5 – Relativiteit ................................................................................................................................... 9
I. Haazen, ‘Schade in een niet-rechtmatig belang’, WPNR 6816, p. 827-836, m.n. § relativiteit en de
daaropvolgende ................................................................................................................................................... 9
Haazen, 'Relativiteit en causaliteit naar aanleiding van het schietincident Alphen aan den Rijn. HR 20
september 2019, ECLI:NL:HR:2019:1409', TVP 2019/4, p. 143-149 .................................................................. 10
S.D. Lindenbergh, Alles is betrekkelijk: over de relatie tussen normschending en sanctie in het
aansprakelijkheidsrecht, oratie EUR 2006 ......................................................................................................... 11
Week 9 – Medische aansprakelijkheid ....................................................................................................... 13
R.P. Wijne, De Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (Monografieën BW nr. B87), Deventer: Wolters
Kluwer 2021, nrs. 23, 24 en 25 ........................................................................................................................... 13
P.W.J. Verbruggen, ‘De maatstaf van state of the art bij aansprakelijkheid voor ongeschikte hulpzaken’, NTBR
2022/12 .............................................................................................................................................................. 15
Week 10 – Afwikkeling Groningse aardbevingsschade ................................................................................ 17
S.C.J.J. Kortmann, 'Afwikkeling van aansprakelijkheid NAM door de overheid', NJB 2023/1086, p. 1298-1306
........................................................................................................................................................................... 17
Week 11 – Aansprakelijkheid bij geestelijke en lichamelijke tekortkoming .................................................. 19
A. Kolder, ‘Aansprakelijkheid voor schade door een geestelijke of lichamelijke tekortkoming: hinken op twee
gedachten’, AV&S 2022-1, p. 1-4 ........................................................................................................................ 19
Week 12 – Onrechtmatige rechtspraak/aansprakelijkheid arbiters/bindend advies ..................................... 20
P.E. Ernste, “De aansprakelijkheid van de bindend adviseur”, Trema 2013, p. 11-16........................................ 20
P.E. Ernste & G.J. Meijer, “De rol van de vernietiging van een arbitraal vonnis bij de aansprakelijkheid van
arbiters”, Ars Aequi 2017, p. 682-686 ................................................................................................................ 20
1
, Week 2 – Causaal verband
C.J.M. Klaassen, Monografieën Nieuw BW B-35, tweede druk 2017, nrs. 17-45
Causaliteit (art. 6:98-99 BW)
Uitgangspunt is vanzelfsprekend dat iemand alleen aansprakelijkheid is voor schade die in CV staat met de
gebeurtenis waarvoor hij aansprakelijk wordt gehouden. Echter is het niet eenvoudig vast te stellen welke
schade iemand heeft veroorzaakt.
De csqn-toets beoordeelt of er feitelijk sprake is van een oorzakelijk verband: zou de schade zonder de
desbetreffende aansprakelijkheidsgrond niet of niet in dezelfde mate zijn opgetreden? Sommige auteurs
gebruikten een procentuele benadering door de grens te leggen bij een veroorzakingswaarschijnlijkheid van
50%, maar hier zitten bezwaren aan: ‘alles of niets’-systeem en het is niet reëel om het omslagpunt tussen
het al dan niet aanwezig zijn van voldoende CV in een exact percentage uit te drukken. Aangenomen wordt
dan ook dat een ‘redelijke mate van waarschijnlijkheid’ voldoet. Dit is een feitelijk criterium (oorzaak-gevolg-
relatie) met normatieve invloeden, zoals de aard van de aansprakelijkheid en schade.
Hoewel voor de aanwezigheid van CV uiteindelijk bepalend is of de schade in redelijkheid aan de hiervoor
aansprakelijkgestelde persoon is toe te rekenen i.d.z.v. art. 6:98 BW, is met de aanwezigheid van csqn-
verband (indien voldaan aan overige voorwaarden) i.b. aansprakelijkheid gegeven. Bij ontbreken van csqn-
verband is aansprakelijkheid i.b. niet aan de orde. Hierop bestaan echter uitzonderingen. Deze doen zich
i.h.b. voor in geval van meervoudige causaliteit, hetgeen kortgezegd inhoudt dat nog een andere oorzaak
aanwezig is. Naast de situatie ingevolge art. 6:98 BW, kan ook de situatie zich voordoen dat er een andere
oorzaak is waarvoor een derde mogelijk aansprakelijk is (art. 6:102 BW) of in de risicosfeer ligt van de
benadeelde (art. 6:101 BW).
- In de situatie waarin twee (of meer) aansprakelijkheidsvestigende gebeurtenissen hebben
plaatsgevonden die tezamen de schade hebben veroorzaakt (samenlopende oorzaken), is de
veroorzaker van ieder van deze gebeurtenissen (hoofdelijkheid) aansprakelijk voor de gehele
schade. Een afwijking van deze regel wordt aangenomen als er sprake is van opeenvolgende fouten
en de tweede fout in redelijkheid niet aan de veroorzaker van de eerste fout als een gevolg daarvan
kan worden toegerekend.
- In de situatie waarin schade door twee (of meer) aansprakelijkheidsvestigende gebeurtenissen
afzonderlijk wordt veroorzaakt, is iedere veroorzaker aansprakelijk voor de gehele schade, ook als
csqn-verband strikt genomen ontbreekt.
- In de situatie waarin een gebeurtenis schade veroorzaakt en nadien een andere gebeurtenis
plaatsvindt, waarvan aannemelijk is dat als de schade niet door de eerste gebeurtenis zou zijn
ontstaan, dit door de tweede gebeurtenis zou zijn geschied, is de aansprakelijke persoon voor de
eerste gebeurtenis alsnog verplicht tot schadevergoeding.
Onderbreking van causaliteit houdt de situatie in dat, voordat de schade die het te verwachten gevolg is van
een aansprakelijkheidsvestigende gebeurtenis zich daadwerkelijk verwezenlijkt, zich een andere
gebeurtenis voordoet die tot dezelfde schade leidt en daardoor de causaliteit tussen deze schade en de
eerste gebeurtenis ontbreekt. I.b. zijn dan degenen die voor de gebeurtenissen verantwoordelijk zijn
hoofdelijk aansprakelijk.
Alternatieve causaliteit betreft de situatie dat de schade het gevolg kan zijn van twee (of meer)
gebeurtenissen voor elk waarvan een andere persoon aansprakelijk is en vaststaat dat de schade door ten
minste één van deze gebeurtenissen is ontstaan. Ingevolge art. 6:99 BW is ieder van deze personen
2
