Module 4 week 1
1. Een volledige voedingsanamnese afnemen en op de cliënt afgestemde
voedingsadviezen geven aan vrouwen in de preconceptionele fase,
tijdens de zwangerschap en in de lactatieperiode. T
Preconceptionele fase
Foliumzuur: 4 weken voor conceptie tot 10 weken na dagelijks 0,4-0,5mg foliumzuur (vitamine B11).
Tenzij zelf neurale buisdefect of ander kind met: 5mg per dag.
Zwangerschap
300kcal per dag meer, volgens schijf van vijf.
Twee keer per week
- 1x vette vis (zalm/forel)
- 1x magere vis (schelvis/school)
X Geen tonijn, makreel, sardines en paling
Voldoende calcium, jodium en ijzer
- Jodium in brood, zuivel en vis
- Calcium in zuivel
o Botopbouw en mineraliseren foetale botten.
o Huishouding door bijschildklieren en darmen moeder, placenta en foetus.
o Calciumconcentratie daalt door hypo-albuminemie, secretie via urine neemt toe.
o Placenta produceert vit. D, dat opname calcium bevordert. Transport wordt gefaciliteerd door
PTH-gerelateerde proteïne. Maternale vit. D status van invloed op foetale groei, botontwikkeling
en immunisatie.
- IJzer in vis, kip, vlees, groente en volkoren graanproducten.
o Van belang voor ontwikkeling placenta en rode bloedcellen foetus. Behoefte neemt toe.
o Vit. C versterkt omzetting Fe3+ en Fe2+. IJzer absorptie wordt negatief beïnvloedt door koffie,
thee en antacida.
o Vegetariërs lopen risico op ijzer en vit. B12 tekort. IJzerrijke bronnen combineren met vit. C bron.
- Foliumzuur en vit. D
o Vit. D 10mcg/dag
o Foliumzuur 400mcg/dag
o Vit. C behoefte 50% verhoogt.
Minder vaak of niet
¯ Soja
¯ Leverproducten
¯ Zoethout
¯ Cafeïne: teveel verhoogt risico miskraam en laag geboortegewicht. Cafeïne passeert placenta en
verhoogt catecholaminen > vasoconstrictie, hypoxie en intra-uteriene groeirestrictie.
X Alcohol
X Lever: teveel vit. A kan zorgen voor afwijkingen centraal zenuwstelsel.
X bepaalde kruidenthee
Veilig eten tijdens de zwangerschap
- Goede hygiëne, goed bewaren en goed verhitten
Lactatie
600-700ml meer vocht per dag + 500kcal meer.
Noten, vlees, vegetarische keuzes, vet en volkorenbrood.
X Caffeïne, alcohol, niet meer dan 2 porties vette vis per week.
Elke eenheid alcohol = 3 uur niet voeden
! Let op kruiden en thee met anijs, venkel en kaneel.
, 2. Voedingsadviezen geven aan vrouwen met speciale
voedingsgewoonten, zoals vegetarische of veganistische diëten. T
Vegetarisch:
IJzergehalte en zink wordt beïnvloedt door fytinezuur: ijzergehalte niet persé lager.
Wel mogelijk lagere omega-3 vetzuren -> supplementen.
Hogere DHA behoefte bij zwangerschap en borstvoeding.
Veganistisch:
Bij weinig dierlijke producten: vit. B12 supplementen.
Lagere EPA en DHA (omega-3) -> supplementen.
Lager calcium; opname geremd door fytinezuur.
Vit. D supplementen niet geschikt want afkomstig uit talg van schapenvacht.
Jodiumtekort kan door geen dierlijke producten en weinig of geen (gejodeerd) brood/zout.
Alert blijven op vit. B12, ijzer, calcium en jodium.
3. Sociale determinanten van gezondheid, gezondheidsdeterminanten en
algemene gezondheidsmaatregelen benoemen. R
LaLonde model
Biologische factoren
Leefstijl
(Zorg)voorzieningen
Sociale/ fysieke omgeving
Sunset onderzoek
Hierin wordt gekeken naar de voedingsstatus van Surinaamse vrouwen en autochtoon Nederlandse bevolking.
Surinaamse vrouwen: te laag vit. D Vrouwen vruchtbare leeftijd: te laag ijzer.
Hele bevolking: matige B12 status Autochtone Nederlanders: vit. D
Creools Surinaamse vrouwen: matige zinkstatus
Autochtone Nederlanders hebben over het algemeen een lichte huidskleur, die makkelijker vitamine D aanmaken,
Creools Surinaamse vrouwen hebben donkerdere huidskleur.
4. Primaire, secundaire en tertiaire preventie, het model voor Lalonde en
het model voor planmatige gezondheidsvoorlichting en
gedragsverandering uitleggen. R/T
“Gericht op bevorderen
volksgezondheid door collectieve
maatregelen.”
Primaire preventie: voorkomen van
gezondheidsproblemen
Foliumzuur
Secundaire preventie: het zo vroeg
mogelijk opsporen van
gezondheidsproblemen
SEO
Tertiaire preventie: het zo goed
mogelijk omgaan met gehele cliënt met
gezondheidsproblemen/ verzachten
omstandigheden.
Insuline, dieet
, 5. De principes van gezondheidsvoorlichting en -educatie aan cliënten,
groepen en patiëntenverenigingen uitleggen. R
DALY: maat voor ziektelast in een populatie (Disability Adjusted in Years) = YLL + YLD
YLL = years of lost life
YLD = years of life in disability
QALY: quality adjusted life years = hoe groot gezondheidswinst is
6. Op systematische wijze gegevens verzamelen, analyseren en
voorzichtige conclusies trekken in het kader van een klein
wetenschappelijk onderzoek naar leefstijlfactoren in een specifieke
populatie. DT 9.1
7. Verklaren welke leefstijlfactoren van invloed zijn op de zwangerschap. T
Roken: afwijkingen placenta, volume capillairen in de placenta nemen af. Membraan placenta villi wordt dikker.
Nicotine werkt vasoconstrictoir > minder bloed > minder zuurstof.
Alcohol: psychomotore ontwikkelingsstoornissen, congenitale afwijkingen, FAS
Drugs: vaak lage SES, verhoogde kans op abortus, aangeboren afwijkingen.
8. Verklaren in hoeverre een lage SES van invloed is op gezondheid. T
Lagere SES: lager geboortegewicht, vaker ziek, op latere leeftijd meer lichamelijk klachten, kortere levensduur.
Grotere groep chronische aandoeningen.
9. De ethische aspecten van leefstijl en aanzet tot gedragsverandering in
de verloskunde herkennen en het effect daarvan op de
beroepsuitoefening van de verloskundige. T
Full disclosure
Informed consent: er wordt een behandeling voorgesteld, waar toestemming voor nodig is.
Informed refusal
Informed choise: Op basis van screening worden opties aangeboden: ‘wil je meer weten over de PSIE?’
Recht op niet weten
Vertrouwelijkheid en privacy
Autonome beslissing
1. Begrip van voorgestelde procedure
2. Afweging kunnen maken van belangrijkste risico’s en voordelen van voorgestelde procedure
3. Besluitvorming in het licht van eigen normen en waarden
4. Een rationele reden geven
5. Vrijheid om wensen kenbaar te maken aan hulpverlener
Elementen informed consent
Voorwaarden
Client competent om te begrijpen en te beslissen
- Vrijwillige beslissing
Informatie
- ‘Full disclosure’ van informatie
- Aanbeveling geven
- Checken dat 3 en 4 begrepen zijn
Consent
- Client besluit
- Toestemming (autorisatie) plan
, Paternalisme
Verwijst naar een houding of beleid vergelijkbaar met het hiërarchische familie patroon waarbij de vader aan het
hoofd van de familie staat en beslissingen neemt voor de andere familieleden, ook als die beslissing niet in
overeenstemming is met wat zij wensen.
- Dwingende plan van aanpak; doel om goed te doen
- ‘Doctor knows best’; betutteling
Hard paternalisme: tegen autonome keuze van client in (dwang/push)
Soft paternalisme: interventies doen met als doel voorkomen onverstandig gedrag; autonome keuze beïnvloeden
(drang/nudging)
10. Op basis van fysiologische processen de noodzakelijke voedings-
en dieetaanpassingen verklaren bij een vrouw met
kinderwens/zwangere vrouw met: obesitas of ondergewicht OF
voedingsintolerantie of voedselallergieën. T
Zwangerschap en ondergewicht
Bij een laag BMI en weinig aankomen in de zwangerschap -> meer risico op SGA, IUGR en vroeggeboorte. Later
meer risico op het ontwikkelen van obesitas en DM2.
BMI <20 beschermend effect op PE, zwangerschapshypertensie en zwangerschapsdiabetes.
- Verminderde intake > verminderde geboortegewicht
- Herstel ondervoeding begin 3e trimester > geassocieerd met geboortegewicht herstel
- Stijging 40-60g bij vrouwen die supplementen slikken die risico lopen op verminderde intake.
- Bij teveel eiwit supplementen depressie in geboortegewicht zichtbaar: verband met SGA en neonatale
morbiditeit.
Zwangerschap en overgewicht
Zwangerschapsduur:
- Kans op abortus verhoogt (38,7 bij obesitas, 13,3% bij normaal gewicht)
- Dubbele kans op seritoniteit
Zwangerschapsdiabetes:
- 9,5% vs 2,3% bij normaal BMI
Pre-eclampsie: Zwangerschapshypertensie en PE neemt lineair toe met BMI
Intra uteriene groei: vaker macrosoom kind, en foetale groeirestrictie.
Neurale buisdefecten: neemt lineair toe per 10kg maternaal gewicht, ook 2x zoveel congenitale en aangeboren
hartafwijkingen.
Kinderen die geboren zijn uit obese moeders hebben meer kans op obesitas, DM2 en hart- en vaatziekten.
Advies
Bij overgewicht niet afvallen, ketonen die vrijkomen hebben mogelijk negatieve ontwikkeling van de foetus.
Eventueel wel calorische intake verminderen.
BMI voor zwangerschap BMI Totale
gewichtstoename
Ondergewicht <18,5 12.5-18kg
Normaal gewicht 18,5-24,9 12 kg
Overgewicht 25,0-29,9 7-11kg
Obesitas >30,0 5-9kg
