21e eeuw en de moderne mens thema 1: prikkel
Hoorcollege 1 21-11-2023 PF & SHOP
Een prikkel is iets wat aandacht vraagt, het is salient en valt dus op van de rest. Onze aandacht wordt minder met
tijd en meer distracties
Als je prikkels binnen krijgt, wordt je aandacht verplaatst naar de prikkel > de spotlight
De spotlight wordt groter als je op zoek bent naar iets en wordt kleiner als je gericht aan het zoeken bent
Twee soorten aandacht:
1. Reflexive orienting
- Bottom-up
- Snel
- Stimulus gedreven
- Rechts ventro temporal-parietal-inferior frontal
- Prikkels uit de omgeving vragen om de aandacht > dit kan ook onvrijwillig
2. Voluntary orienting
- Top-down
- Langzaam
- Doel gedreven
- Dorsal parietal – superior – frontal
Door herhaling van het zien van iets of het doen van een taak zullen je reactietijden sneller zijn = repetition
priming
De aandacht gaat gelijk naar iets wat je al eerder hebt gezien of gedaan, omdat je het herkent
>> Deze herhaling kan gezien worden als een soort extra toevoeging van de aandacht soorten
Integrated priority map: sommige dingen krijgen voorrang in de aandacht, waaronder:
- Current goals > dingen vallen op doordat ze bij je doelen passen = top-down
- Selection history > door ervaringen die je eerder hebt meegemaakt (herhalingen)
o Ervaringen waar je een beloning mee hebt gekregen, of dat er iets eerder was voorgekomen op
dezelfde plek waar jij nu weer bent > je herkent het
o Dingen uit het verleden krijgen automatisch de aandacht
- Physical salience > dingen vallen meer op door hun vorm of kleur = bottom-up
>> selection history is dus een toevoeging op de top down / bottom up dichotomie
Niet alle prikkels die je binnen krijgt heb je bewust door. Om het wel bewust door te hebben, heb je aandacht nodig
Aandacht selecteert informatie die zo in het werkgeheugen komt
Het werkgeheugen heeft invloed op welke informatie er wordt verwerkt
o Visual-spatial sketchpad, central executive & phonological loop
Het visueel werkgeheugen VMW: de kleuren en vormen die op dit moment in je werkgeheugen zitten
Als je nadenkt over de kleur van een object wordt dit systeem actief
Je gebruikt het om je aandacht vast te houden, omdat je hierna een actie moet doen
o Je bent op zoek naar een pak melk terwijl je in de supermarkt staat, je visuele werkgeheugen wordt
actief en bedenkt hoe een pak melk eruit ziet, hierdoor krijg je als actie dat je gaat zoeken naar het
pak melk
Het visuele werkgeheugen heeft ook veel effecten op priming
Laat een persoon iets onthouden en vraag na een bepaalde taak
hoe dat eruit zag
Je kan meten hoe goed het ding wordt onthouden
Wat is de invloed van je visuele werkgeheugen op die taak
,Mensen moesten een rood stipje onthouden, hierna kregen ze de
‘search cue’ waarin ze opzoek moesten naar dat figuurtje. Daarna
zagen ze allemaal andere vormen in andere kleuren. Er waren 3
condities: ZIE ARTIKEL
No singleton conditie: de makkelijke conditie, mensen zoeken
gewoon naar het figuurtje
Mismatch conditie: er was een afleider met een afwijkende kleur. in
dit geval een groen figuurtje wat meteen de aandacht trekt
De reactietijden werden langzamer door de afleider
Match conditie: de afleider matchte wel met het rode stipje uit je
werkgeheugen, een rood figuurtje wat de aandacht trekt.
hierdoor werden de reactietijden een stuk langer (de
afleiding is een stuk sterker, want je herkent de kleur)
Breaking continuous flash suppression: binoculaire rivaliteit > het rechter oog krijgt iets anders aangeboden dan het
linkeroog, waardoor je één dominanter oog krijgt
>>> hoe lang duurt het voordat ze het object op het rechter oog kunnen herkennen, terwijl er op het linkeroog ook
iets wordt aangeboden? Dit werd gedaan door het object een kleur te geven
- Congruente kleuren breken sneller door dan incongruente kleuren (LEES ARTIKEL)
Een prikkel breekt door je bewustzijn wanneer het voor jou relevant is en het dus
een match is met iets uit je visuele werkgeheugen.
Waar het hoofd vol van is, trekt automatisch de aandacht
Actively holding a color category in working memory prioritizes conscious
acces of matching stimuli
The content of VWM is recruited to help funnel down the stream of
sensory input, to that which requires conscious processing
Alleen abrupte prikkels grijpen de aandacht, niet persé een ruimte met veel verschillende objecten. Als iets opeens
gebeurt zonder dat je het verwacht (een nieuwe prikkel), grijpt het je aandacht
Een kantoortuin is niet goed, als daar een aandacht vragende prikkel te voor schijn komt, duurt het veel
langer om weer terug in focus te komen
Op andere locaties kan je bijvoorbeeld beter concentreren > in een bibliotheek zijn er minder prikkels dan
wanneer je thuis zit waar er meerdere prikkels zijn
Sommige mensen kunnen beter leren met muziek en andere mensen weer niet > dit komt door verschillen in
neurodiversiteit.
Voor sommige mensen wordt muziek ruis en voor anderen wordt het een prikkel/vraagt het aandacht
Het is belangrijk om periodes van de dag naar een plek te gaan waar weinig prikkels zijn (wandelen in de natuur, even
fietsen). Op deze manier worden vorige prikkels en informatie verder verwerkt = het default netwerk wordt actief >
je gaat dagdromen. Na dagdromen kunnen mensen beter concentreren, doordat het concentratie netwerk een tijd
heeft gehad om te herstellen
DEEL SHOP
Prikkels leiden af tijdens het studeren, waarom? : prikkels zijn vaak betekenisvol > als je word afgeleid door een
prikkel, is dat waarschijnlijk omdat het voor jou betekenisvol is (je telefoon geeft een melding en je wacht op een
belangrijk berichtje)
Volgens Kurt Lewin is gedrag een functie van een persoon en omgeving. Je kan de prikkels niet los zien van de
persoon en de situatie waar de persoon in zit
, Prikkels krijgen betekenis door leren: pavloviaanse conditionering (klassieke conditionering)
Blocking: er is geen conditionering als er al een voorspeller is. Dus leren is niet simpelweg een associatie
creëren met een stimulus.
o Als er na één stimulus (lamp) een 2e stimulus, zoals een belletje, gebruikt wordt in conditionering
onderzoek (een lamp + een belletje i.p.v. alleen een belletje) en je laat na een paar keer alleen het
belletje horen zonder de lamp, zal de hond niet gaan kwijlen. Dit komt omdat er geen associatie is
gevormd: de hond heeft al een bepaald model in zijn hoofd in dat als het lampje schijnt krijgt de
hond eten. Lampje + belletje is alsnog eten, door de associatie met het lampje. Alleen het belletje
horen is geen eten, want er is geen lampje
o Pavlov reacties zijn geen associaties die zijn gevormd, maar verwachtingen die zijn geleerd
Leren op deze manier kan ook sociaal, mensen leren dan propositioneel: op basis van propositie (als/dan relatie: als
een vrachtwagen komt, dan krijg ik een pakje) leren mensen vaak instructies of regels
Effecten van prikkels zijn vaak subtiel, het zijn vaak priming effecten waar wij ons niet bewust van zijn. Daarbij:
- Effect op perceptie / categorisatie
o Perceptie is vaak een top-down proces, waarbij je probeert te interpreteren wat je ziet op basis van
kennis die in je hoofd zit.
o Higgins liet zien dat informatie die in een eerdere taak al toegankelijk is gemaakt, al effect heeft op
hoe je volgende stimuli interpreteert
Dit deed hij door een 2 experimenten studie, de proefpersoon dacht mee te doen aan 2
onafhankelijke studies waarbij ze in het eerste experiment geprimed werden met bepaalde woorden
waardoor ze in het tweede experiment plaatjes anders interpreteerde
- Effect op het dingen doen
o Uit onderzoek van Bargh blijkt dat als participanten geprimed werden met woorden: onbeleefd en
beleefd, ze de experimentator sneller als onbeleefd of juist beleefd gingen zien
o Ook werden mensen competitiever wanneer ze over competitie lazen i.p.v. samenwerken
- Effect op motivatie
o Priming heeft effect op de interpretatie van de situatie
- Effect op gedachten > vaak het gevolg van perceptie, het doen en motivatie
Prikkels (stimuli) maken mentale representaties toegankelijk (het makkelijker uit het geheugen te halen, doordat het
gepreactiveerd is door vorige stimuli) = priming
Toegankelijkheid verhoogt de kans dat geassocieerde mentale representaties gebruikt worden in informatie
verwerking
Hoe verklaren we verschillende effecten van primes (prikkels) op gedrag? = door
de situated inferences model van Loersch & Payne
De vragen die je stelt in een bepaalde omgeving, omdat er bepaalde dingen
onduidelijk zijn, worden beïnvloed door de stimuli die werkt als een prime
Als je je afvraagt: ‘wat zie ik hier?’, heeft dat effect op perceptie en
categorisatie > effect op gedrag
Als je je afvraagt: ‘wat is nou de bedoeling van de taak?’, heeft dat wellicht
effect op motivatie
>> de effecten van stimuli hangen dus af van wat je op dat moment wil proberen te
begrijpen (zie volledige figuur bij artikel)
Door misattributie op jouw interpretatie van wat je ziet of wat je denkt te moeten
doen, heeft dat effect op jouw cognitie (construal priming), gedrag (behavior priming) of motivatie (goal priming)
Payne en collega’s hebben dit allemaal gevonden door een simpele blackjack taak waarbij ze replicable priming
effecten vonden. In de taak waarbij proefpersonen tegen een NPC speelde, kregen ze 2 speelkaarten te zien, als ze
dachten dat ze een goede/hoge hand hadden moesten ze op ‘bet’ drukken en als ze een slechte/lage hand hadden
moesten ze op ‘pass’ drukken.
Bij hele duidelijke handwaarden (extreem lage hand of extreem hoge hand) wisten mensen zeker of ze wel
bet of pass moesten gokken. Maar bij meer gemiddelde ‘ambigue’ handen, wisten ze het vaak niet zeker.
