Centrale vraag: Aangenomen dat vliegangst een aangeleerde reactie is, zou je
daar dan ook door te leren van af kunnen komen? Zo ja, hoe?
Leren: een proces waardoor ervaringen een blijvende verandering veroorzaken in
het gedrag of in de mentale processen.
Leren versus instinct
Bijna alles wat wij als mensen doen heeft te maken met leren. Zonder leren zouden
we geen menselijke taal hebben en niet weten wie onze familie en vrienden zijn.
In tegenstelling tot leren wordt instinctief gedrag sterk door genetische
programmering beïnvloed. In het algemeen wordt menselijk gedrag veel sterker door
leren beïnvloed en in veel mindere mate door instincten dan het gedrag van andere
dieren.
Eenvoudige en complexe vormen van leren
Sommige vormen van leren zijn eenvoudig. Als je bijvoorbeeld in de buurt van een
drukke straat woont, leer je om het geluid van het verkeer te negeren. Dit is
habituatie: leren niet te reageren op de herhaalde aanbieding van een stimulus.
Een ander relatief eenvoudige vorm van leren vinden we vooral bij mensen: de
voorkeur voor stimuli waaraan we al eerder zijn blootgesteld. Dit is het
mere-exposure-effect: aangeleerde voorkeur voor stimuli waaraan we al eerder zijn
blootgesteld.
Stimulus-respons-leren: vormen van leren die we kunnen beschrijven in termen
van stimuli en responsen, zoals klassieke en operante conditionering.
Pavlov ontdekte tijdens metingen van de hoeveelheid speeksel die honden tijdens
het eten produceren, dat de dieren al begonnen te kwijlen voordat het voedsel hun
bek had bereikt. Sterker nog, al bij het zien van het voedsel, of het horen van de
voetstappen van de persoon die het eten kwam brengen, begon het speeksel te
vloeien.
Min of meer bij toeval was Pavlov gestuit op een objectief model van leren, een
model dat in het laboratorium gemanipuleerd kon worden en waarmee de verbanden
tussen stimuli en responsen konden worden blootgelegd. Dit leermodel is de
klassieke conditionering: een vorm van stimulus-respons-leren waarbij een in
eerste instantie neutrale stimulus het vermogen verwerft om dezelfde aangeboren
reflex op te roepen als een andere stimulus die deze reflex oorspronkelijk oproept.
Kernconcept 4.1: Klassieke conditionering is een elementaire vorm van leren
waarbij een stimulus die een aangeboren reflex oproept wordt geassocieerd
, met een voorheen neutrale stimulus, die daarop het vermogen verwerft om
dezelfde respons op te roepen.
4.1.1 De kernpunten van klassieke conditionering
Pavlovs onderzoek richtte zich op eenvoudige, automatische responsen, oftewel
reflexen. Het belang van Pavlovs ontdekking ligt besloten in het feit dat zijn honden
de reflexieve responsen konden koppelen aan nieuwe stimuli: neutrale stimuli die
daarvoor geen respons opleverden. Pavlov leerde bijvoorbeeld zijn honden speeksel
af te scheiden zodra ze een bepaald geluid hoorden.
Pavlov had ontdekt dat wanneer een neutrale stimulus (NS) (een stimulus die van
nature geen reactie oproept, zoals geluid) gekoppeld wordt aan een reflex
oproepende stimulus (zoals voedsel) deze neutrale respons na verloop van tijd een
aangeleerde respons (speekselproductie) zal oproepen die gelijk is aan de
oorspronkelijke reflex.
Verwerving
Klassieke conditionering begint altijd met een ongeconditioneerde stimulus
(UCG): een stimulus die zonder conditionering een reflexieve respons oproept. In
Pavlovs experimenten was voedsel de UCS, omdat het de reflex van
speekselvorming opriep. Dit wordt de ongeconditioneerde reflex of
ongeconditioneerde respons (UCR) genoemd. De verbinding tussen UCS en UCR
zit ingebakken en bestaat dus zonder leren.
Tijdens de verwervingsfase, het eerste leerstadium in de klassieke conditionering,
wordt een neutrale stimulus (bijv. een geluid) herhaaldelijk samen met de UCS
aangeboden. Dit samen aanbieden wordt in de klassieke conditionering contiguïteit
genoemd. Na een aantal pogingen zal de neutrale stimulus in principe dezelfde
respons oproepen als de UCS. We zeggen dan dat de oorspronkelijk neutrale
stimulus is veranderd in een geconditioneerde stimulus (CS). Het geluid is nu in
staat dezelfde respons van speekselafscheiding op te roepen als de UCS. Hoewel
de respons op de CS in essentie dezelfde is als de speekselrespons die
oorspronkelijk door de UCS werd geproduceerd, noemen we hem nu de
geconditioneerde respons (CR).
Timing is essentieel in conditionering. In de meeste gevallen moeten de NS en de
UCS snel na elkaar worden aangeboden, zodat het organisme het gewenste
verband kan leggen. De tijdsperiode tussen de NS en de UCS die tot de beste
conditionering leidt, is afhankelijk van het soort respons dat moet worden
geconditioneerd.
Extinctie en spontaan herstel
Blijft een geconditioneerde respons permanent onderdeel van je gedragsrepertoire?
Dit is niet het geval. Extinctie: de afname van een geconditioneerde associatie als
gevolg van de afwezigheid van een ongeconditioneerde stimulus of bekrachtiger. De
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper kiki95. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.