Hoofdstuk 1: Inleiding tot de sociale psychologie
1.1 Wat is sociale psychologie?
Psychologie: de wetenschappelijke studie naar het gedrag en het innerlijke leven
(gedachten en gevoelens) van mensen. Sociale psychologie: de wetenschappelijke
studie naar de manier waarop de werkelijke of denkbeeldige aanwezigheid van
mensen de gedachten, gevoelens en gedragingen van andere mensen beïnvloedt.
Sociale invloed: het effect dat de woorden, daden of alleen al de aanwezigheid van
andere mensen hebben op onze gedachten, gevoelens, houdingen en/of gedrag.
Sociale invloed gaat verder dan uiterlijk waarneembaar gedrag. Er zijn meer vormen
van sociale invloed dan alleen de doelbewuste pogingen tot overreding. Zo heeft
vaak alleen al de aanwezigheid of zelfs het bestaan van anderen invloed op ons.
1.1.1 Sociale psychologie, wetenschap en gezond verstand
Sociaal psychologen proberen op een wetenschappelijke manier antwoorden te
vinden op vragen over sociaal gedrag. Bij het verklaren van sociaal gedrag willen
sociaal psychologen weten welke van de vele mogelijke verklaringen de meest
waarschijnlijke is. Hiervoor zijn verschillende wetenschappelijke methoden
ontworpen. Daarmee kunnen we onze aannames, vermoedens en ideeën over
sociaal gedrag empirisch (op waarneming en/of onderzoek gebaseerde methode
voor het toetsen van hypothesen) en systematisch onderzoeken.
De empirische methode begint met het formuleren van gefundeerde
veronderstellingen. Deze veronderstellingen noemen we hypothesen: een als
voorlopige waarheid aangenomen, maar nog te bewijzen veronderstelling. Na het
opstellen van een hypothese, ontwerpen sociaal psychologen een onderzoek waarin
deze getoetst kan worden.
1.1.2 Sociale psychologie en het verband met verwante disciplines
Sociale psychologie is gerelateerd aan en maakt gebruik van diverse andere
wetenschappelijke disciplines, zoals de biologie, neurowetenschap, evolutionaire
psychologie, persoonlijkheidspsychologie, sociologie, economie en politicologie.
Deze disciplines kunnen zich ook bezighouden met onderzoek naar determinanten:
bepalende factoren in een ontwikkeling of toestand (menselijk gedrag).
Evolutionaire psychologie
De evolutietheorie verklaart hoe verschillende soorten organismen in de loop van de
geschiedenis verschillende lichamelijke kenmerken hebben verworven. Natuurlijke
selectie: het verschijnsel dat in de evolutie sommige organismen uit een bepaalde
populatie beter in hun omgeving passen en zo meer kans hebben om te zorgen voor
overlevende nakomelingen dan minder goed aangepaste organismen.
, Evolutionaire psychologie: wetenschappelijke discipline die sociaal gedrag
probeert te verklaren op basis van erfelijke factoren die zich door de tijd heen
hebben ontwikkeld volgens de principes van natuurlijke selectie. Sociaal gedrag dat
we nu vertonen, zoals agressie en hulpvaardigheid, is (gedeeltelijk) het resultaat van
onze aanpassingen aan de omgeving in een ver verleden.
Persoonlijkheidspsychologie
Sociaal gedrag verklaren met behulp van karaktereigenschappen is het werk van
persoonlijkheidspsychologen. Zij concentreren zich over het algemeen op
individuele verschillen: die aspecten van de persoonlijkheid die mensen
onderscheiden van anderen. De inzichten van persoonlijkheidspsychologen
vergroten onze kennis over het menselijk gedrag. Maar sociaal psychologen zijn
ervan overtuigd dat je, als je gedrag primair op grond van persoonlijkheidsfactoren
probeert te verklaren, een essentieel onderdeel van het verhaal buiten beschouwing
laat, namelijk de machtige rol van de sociale invloed.
Sociologie en andere sociale wetenschappen
Andere sociale wetenschappen houden zich in plaats van met het individu meer
bezig met brede sociale, economische, politieke en historische factoren die
gebeurtenissen in een bepaalde gemeenschap beïnvloeden. Zo richt de sociologie
zich op onderwerpen als sociale klasse, sociale structuur en sociale instituties.
De sociologie is wel degelijk geïnteresseerd in de manier waarop de sociale
omgeving mensen beïnvloedt, maar op een ander niveau. De sociale psychologie
houdt zich niet zozeer bezig met sociale situaties in een objectieve betekenis, maar
richt zich vooral op hoe mensen sociale omgeving interpreteren, dus hoe hun
construct (de manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen en
interpreteren) hen beïnvloedt. Sociaal psychologen menen dat je pas kunt begrijpen
hoe hun sociale wereld mensen beïnvloedt als je begrijpt hoe ze die sociale wereld
waarnemen, begrijpen en interpreteren.
Wat de sociale psychologie bestudeert
Het doel van de sociale psychologie is het beschrijven en verklaren van hoe mensen
elkaar in hun voelen, denken en doen beïnvloeden, oftewel hoe hun sociale
omgeving mensen beïnvloedt. Sociaal psychologen proberen in kaart te brengen
welke fenomenen in menselijk sociaal gedrag tamelijk universeel zijn, en welke meer
cultureel bepaald zijn.
Crosscultureel onderzoek: onderzoek dat is opgezet met het oog op het
analyseren van gelijkenissen en verschillen tussen mensen uit verschillende
culturen.
Samenvattend beweegt de sociale psychologie zich in het gebied tussen de
sociologie en persoonlijkheidspsychologie. Sociaal psychologen richten zich op de
psychologische gesteldheid van individuen die hen gevoelig maakt voor sociale
invloeden.