Samenvatting Artikelen & Jurisprudentie
Intellectuele Eigendom in de Digitale Samenleving
Collegejaar 2017-2018
Per week wordt er onderscheid gemaakt tussen
de voorgeschreven rechtspraak en de literatuur.
WEEK I
Rechtspraak
HvJ EU 16 juli 2009, Infopaq/DDF
Partijen: Infopaq International A/S – Danske Dagblades Forening.
Infopaq is actief in mediamonitoring- en analyse. Ze maken vooral samenvattingen van
artikelen uit Deense dagbladen en tijdschriften. De selectie gebeurt d.m.v. een ‘data capture”-
procedé. DDF is een beroepsorganisatie van Deense dagbladen en zij staan o.a. leden bij in
auteursrechtelijke kwesties.
Een handeling die onderdeel is van een data-capture-procedé waarbij een uit elf woorden
bestaand fragment uit een beschermd werk in een computergeheugen wordt opgeslagen en
wordt geprint, kan vallen onder het begrip gedeeltelijke reproductie in de zin van artikel 2 van
richtlijn 2001/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 22 mei 2001 betreffende de
harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de
informatiemaatschappij indien – hetgeen de verwijzende rechter dient na te gaan – de aldus
weergegeven bestanddelen de uitdrukking zijn van de eigen intellectuele schepping van de
auteur ervan.
In r.o. 54 staat dat voor een reproductiehandeling slechts een uitzondering geldt wanneer aan
de volgende vijf voorwaarden is voldaan:
1. De handeling is tijdelijk.
2. De handeling is van voorbijgaande of incidentele aard.
3. De handeling vorm een integraal en essentieel onderdeel van een technisch proces.
4. Het proces wordt toegepast met als enig doel de doorgifte in een netwerk tussen
derden door een tussenpersoon of een rechtmatig gebruik van een werk of beschermd
materiaal mogelijk te maken.
5. De handeling bezit geen zelfstandige economische waarde.
Voor het printen van een uit elf woorden bestaand fragment tijdens een data-captureprocedé
zoals in het hoofdgeding aan de orde is, is niet voldaan aan de in artikel 5, lid 1, van richtlijn
2001/29 gestelde voorwaarde dat de reproductiehandeling van voorbijgaande aard is, en dit
procedé kan dus niet worden uitgevoerd zonder de toestemming van de betrokken
auteursrechthebbenden.
HvJ EU 8 september 2016, GS Media
Partijen: GS Media BV – Sanoma Media Netherlands BV, Playboy Enterprises International
Inc. en Britt Geertruida Dekker.
1
,Het gaat in deze zaak om geplaatste hyperlinks op de door GS Media beheerde website
GeenStijl.nl naar andere sites, via welke foto’s konden worden bekeken die gemaakt waren
van Dekker voor het tijdschrift Playboy. Dit alles gebeurde voor de oorspronkelijk geplande
publicatiedatum van Playboy.
Sanoma e.a. hebben GS Media gedagvaard voor de rechtbank, en zij stellen dat GS Media
door het plaatsen van de hyperlinks en van een uitsnede van een van de foto’s op GeenStijl.nl
inbreuk heeft gemaakt op het auteursrecht van Hermès en onrechtmatig heeft gehandeld
jegens Sanoma e.a. De RB heeft de vorderingen grotendeels toegewezen. [r.o. 17] Het
gerechtshof heeft de beslissing vernietigd. Het gerechtshof zei dat GS Media door het plaatsen
van de hyperlinks op GeenStijl.nl, geen inbreuk heeft gemaakt op het auteursrecht omdat de
foto’s door het online plaatsen op de website van Filefactory al eerder openbaar waren
gemaakt. [r.o.18]
Het Hof geeft aan dat men, om vast te stellen of het plaatsen, op een website, van hyperlinks
naar beschermde werken die zonder toestemming van de auteursrechthebbende vrij
beschikbaar zijn op een andere website, een “mededeling aan het publiek” vormt in de zin van
die bepaling, bepaald moet worden of deze links zijn verstrekt zonder winstoogmerk door een
persoon die geen kennis had, of redelijkerwijs geen kennis kon hebben, van het illegale
karakter van de publicatie van die werken op die andere website, dan wel of, integendeel,
voornoemde links met een dergelijk oogmerk zijn verstrekt, in welk geval deze kennis moet
worden vermoed. [r.o. 55]
In de literatuur wordt “mededeling aan het publiek” verder uitgelegd.
Literatuur
M.R.F. Senftleben, Breathing Space for Cloud-Based Business Models: Exploring the
Matrix of Copyright Limitations, Safe Harbours and Injunctions, JIPITEC 2013, p. 87
https://ssrn.com/abstract=2241259 (Koppelingen naar een externe site.)Koppelingen naar een
externe site.
Niet uitgebreid samengevat, bovenstaande link verwijst naar het artikel.
Na het schetsen van een aantal relevante clouddiensten en het identificeren van de betrokken
concurrerende belangen, zal het onderzoek zich richten de factoren die invloed hebben, zoals
beperkingen, veilige havens en inbreuken. De analyse zal het inzicht opleveren dat de meest
effectieve bescherming van het auteursrecht in de Cloud waarschijnlijk het gevolg is van de
acceptatie van een compromisoplossing die, in plaats van te blijven hameren op ongeoorloofd
gebruik, ruimte laat voor de belangen van gebruikers en bedrijfsmodellen van
platformproviders.
M.-C. Janssens, De impact van het internet op de sector van het
auteursrecht (of is het omgekeerd?), SEW 2014, p. 454
Deze bijdrage is slechts een momentopname (2014), waarin wordt teruggekeken naar een
periode van actieve participatie door het HvJ aan een zich voortzettend debat.
2
, o De actieve rol van het Hof van Justitie in het harmonisatieproces
Algemeen
In de rechtsleer spreekt men over ‘harmonisation by stealth’. Het gaat over een overgang van
een legislatieve fase naar een harmonisatieproces ‘by interpretation’.
Het arrest Infopaq wordt aangeduid als scharniermoment.
‘Spillover’ effect: dit effect is op het eerste gezicht niet evident omdat arresten antwoorden op
prejudiciële vragen, die geformuleerd worden vanuit concrete ad-hocsituaties.
Creatieve interpretatietechniek
Toepassing van ‘autonome communautaire concepten’
Het HvJ heeft verschillende concepten verheven tot ‘autonome communautaire noties’. Een
aanpak die als zeer effectief voor het harmonisatieproces wordt gezien.
De invulling van het originaliteitsvereiste (conditiosine qua non van het auteursrecht) vormt
een ander voorbeeld en tevens een illustratie van ‘judge-made-law’. Het HvJ heeft beslist dat
aan dit basisvereiste van het auteursrecht een eenvormige Europese invulling moet worden
gegeven. In het arrest Infopaq gaf het Hof hier invulling aan. In het arrest ging het om
auteursrechtelijke bescherming voor een fragment van elf woorden. Het Hof besluit dat het
mogelijk is om aan een dergelijk fragment bescherming toe te kennen.
De latere zaak Painer bevestigd en verfijnd de constitutieve componenten van het
originaliteitsvereiste, dat in het vervolg in alle lidstaten verplicht moet worden toegepast t.a.v.
alle soorten werken.
Interpretatie op basis van de doelstellingen van de communautaire en
internationale wetgevers
Een terugkerend punt van het Hof is dat elke interpretatie van een richtlijnbepaling conform
moet zijn aan de internationale verplichtingen. Het Hof heeft vervolgens een voor alle
richtlijnen gemeenschappelijke doelstelling bespeurd, die erin bestaat een hoog
beschermingsniveau voor de rechthebbenden te garanderen.
Het auteursrecht is niet (meer) ‘alleen op de wereld’
Het hof loodst nog een laatste belangrijke beoordelingsregel het auteursrecht binnen: de
noodzaak tot afweging van de belangen van rechthebbenden met andere fundamentele
rechten.
De zaak Scarlet handelt over de aansprakelijkheid van internetproviders bij inbreuken van
auteursrechten op het internet. Het Hof van Beroep (Brussel) wilde weten of een RB een
internetprovider kan verplichten om een filtersysteem te installeren dat in staat is om het
netwerk van deze provider het verkeer van elektronische bestanden te identificeren om aldus
de overbrenging van bestanden te blokkeren. HvJ: zo een verregaande verplichting is niet
aanvaardbaar.
In de context van het geding gaat het om de bescherming van vrijheid van ondernemerschap
(bv. van internetproviders), het recht op bescherming van persoonsgegevens en de vrijheid om
informatie te ontvangen van de klanten van deze interprovider.
o Rechtspraak HvJ m.b.t. concrete toepassingen van het auteursrecht op het internet
Essentie auteursrecht gemoduleerd naar het internet
Exclusieve reproductierecht
De Europese wetgever heeft al lang geleden de knoop doorgehakt in het voordeel van het
exclusief reproductierecht. Uit de verplicht opgelegde omschrijving volgt dat dit recht ook aan
de orde is bij heel tijdelijke – tot op het niveau van nanoseconden – en heel korte fragmenten.
Het Hof past deze manier van kijken toe. Het Hof besloot onder andere dat sprake is van een
3
, auteursrechtelijk relevante reproductie van ‘fragmenten van voorbijgaande aard van de
werken in het geheugen van een satellietdecoder en op een televisiescherm, op voorwaarde
dat die fragmenten bestanddelen bevatten die de uitdrukking vormen van de eigen
intellectuele schepping van de betrokken auteurs’.
Exclusieve recht van mededeling aan het publiek
Art. 3 Richtlijn Informatiemaatschappij is hierbij van belang.
De begrippen ‘mededeling’ en ‘publiek’ moeten in de hele EU autonoom en eenvorming
worden uitgelegd. Een individuele beoordeling blijft echter nodig volgens het Hof.
Ad. ‘mededeling’: veronderstelt een ‘autonome interventie’ dooreen gebruiker van
werken die ‘met volledige kennis van de gevolgen van zijn gedrag’ aan een eigen
publiek toegang verschaft tot beschermde werken.
Ad. ‘publiek’: veronderstelt een ‘onbepaald aantal’ potentiële personen waarvan
de omvang ‘vrij groot’ is. De ‘onbepaaldheid’ betekent dat het werk waarneembaar
wordt gemaakt voor een algemeenheid van personen ‘die niet beperkt is tot specifieke
individuen die tot een bepaalde private groep behoren’.
De-minimisdrempel: een te klein of zelfs onbeduidend aantal personen
vallen niet onder dit begrip.
Toestemming is vereist wanneer het werk wordt medegedeeld aan een ‘nieuw publiek’.
Ad. ‘nieuw publiek’: publiek dat niet door de rechthebbende was inbegrepen bij het
verlenen van de toestemming voor eerdere, voorafgaande openbaarmakingen en dat zij
aanvankelijk niet voor ogen hadden.
Dan is het ‘winstoogmerk’ nog van belang, ook al is dit oogmerk niet absoluut een
noodzakelijke voorwaarde voor het bestaan van een mededeling aan het publiek.
Belangrijke internettoepassingen ingekapseld (of niet) binnen het auteursrecht
Streaming – de zaak ITV Broadcasting
Deze zaak gaat over de doorgifte van televisieprogramma’s via internet. Het gaat in casu niet
om een ‘nieuw publiek’. Het mededelingsrecht is echter van toepassing omdat de technische
werkwijze van de wederdoorgifte (livestreaming) verschillend is van die van de
oorspronkelijke mededeling (via zendmasten).
In deze zaak was het genoeg, aldus het Hof, om vast te stellen dat de werken worden
doorgegeven aan een onbepaald aantal potentiële kijkers waarbij rekening moet worden
gehouden met de cumulatieve gevolgen van de beschikbaarstelling van de werken aan
potentiële kijkers.
Hypertext – de zaak Svensson
Het Hof geeft aan dat het plaatsen van een tekst-link naar beschermd materiaal een
auteursrechtelijke handeling van mededeling aan het publiek inhoudt, maar dat eenvoudige
aanklikbare links uiteindelijk geen inbreuk vormen omdat – en op voorwaarde dat – daarbij
geen nieuw publiek wordt aangeboord. Het Hof zegt later dat aanklikbare links naar
beschermde werken wel degelijk worden aangemerkt als ‘beschikbaarstelling’. Vervolgens
besluit het Hof dat ook aan het vereiste van mededeling aan een ‘publiek’ is voldaan nu de
mededeling via aanklikbare links gericht is tot ‘alle potentiële gebruikers van de door deze
persoon beheerde website, en dus op een onbepaald en vrij groot aantal ontvangers’.
Later stelt het Hof dat de beschikbaarstelling van de betrokken werken via een aanklikbare
link niet leit tot een mededeling van de betrokken werken aan een nieuw publiek, omdat de
doelgroep van de oorspronkelijke mededeling al bestond uit potentiële bezoekers van de
betrokken website, de totaliteit van alle internetgebruikers wereldwijd dus.
Het Hof maakt geen onderscheid tussen:
4
