Inleiding IT-recht samenvatting
Week 1 - Inleiding, grondrechten & ICT
Internet of things: big data en machine learning
Voorbeeld: auto was vroeger ‘slechts’ een machine, nu ook een geautomatiseerd mechanisme
dat data verzamelt en daarmee informatie genereert. Het is een verbinding die twee kanten op
gaat; jij geeft informatie en de auto geeft informatie terug en andersom.
● Data over rijgedrag zou gebruikt kunnen worden door verzekeringsmaatschappijen:
hogere premie.
● Kan ook gebruikt worden door de overheid: in de gaten houden voor strafrechtelijk
onderzoek.
Computational thinking: een serie geordende stappen om een probleem op te lossen of een
bepaald doel te bereiken.
- Kernbegrip: algoritme.
Waar vinden we grondrechten?
EVRM:
● Binnen lidstaten Raad van Europa
● Art. 94 Gw
● EHRM (Straatsburg)
Grondwet:
● In Nederland
● Nederlandse rechter, maar art. 120 Gw
Handvest EU:
● Bij uitvoering EU-recht door lidstaat/instelling EU, art. 51 Hv
● Rechtstreeks toepasselijk, Van Gend en Loos
● HvJ EU (Luxemburg)
Hoe werken grondrechten?
➢ Verticale vs. horizontale werking grondrechten
○ Voornamelijk verticale werking, in klassieke zin zijn grondrechten een schild
tegen de overheid
○ Sociale grondrechten moeten gewaarborgd worden
➢ Soms ook horizontaal:
○ EHRM kent positieve verplichtingen voor staten, d.w.z. dat de staat iets moet
doen om te zorgen dat burgers het grondrecht kunnen gebruiken
Relativiteit van grondrechten
EHRM Von Hannover II, botsing tussen art. 8 EVRM en art. 10 EVRM.
Kern:
, ● De plaats die een persoon in het publieke debat inneemt;
● Onderscheid tussen de persoonlijke en publieke sfeer.
Hof Den Haag 14 februari 2023 ECLI:NL:GHDHA:2023:173
● Schending 12e protocol en art. 14 EVRM
● Is sprake van ongelijke behandeling van gelijke gevallen?
○ Zo ja, bestaat voor de ongelijke behandeling een objectieve en redelijke
rechtvaardiging?
○ Dat wil zeggen:
■ Heeft het onderscheid een gerechtvaardigd doel;
■ Is er sprake van een redelijke mate van evenredigheid tussen middel en
doel?
Grondrechten en IT: vrijheid van meningsuiting
➢ Vrijheid van meningsuiting: art. 7 Gw / art. 10 EVRM
○ Wat is een meningsuiting?
→ het informeren van anderen en het koesteren van een mening, evenals de
vrijheid om ongehinderd inlichten van denkbeelden te ontvangen en door te
geven (EHRM Sunday Times)
➢ Vrijheid van meningsuiting beschermt niet alleen de inhoud van de mededelingen maar
ook de vorm waarin ze zijn gegoten (ook foto’s, afgedrukte merklogo’s en schilderijen).
➢ EHRM Handyside
Uitingsvrijheid
➢ Art. 7 Gw, drukpers
➢ Art. 10 EVRM → drie aspecten
○ Mening koesteren
○ Inlichtingen of denkbeelden ontvangen
○ Inlichtingen of denkbeelden verstrekken
Handyside arrest, 1976
➢ Freedom of expression constitutes one of the essential foundations of such a
(democratic) society, one of the basic conditions for its progress and for the development
of every man.
➢ It is applicable not only to “information” or “ideas” that are favourably received or
regarded as inoffensive or as a matter of indifference, but also to those that offend,
shock or disturb the State or any sector of the population. Such are the demands of
that pluralism, tolerance and broadmindedness without which there is no
“democratic society”.
➢ Maar… verplichtingen en verantwoordelijkheden, afhankelijk van situatie en toegepaste
technische middelen.
,Sunday Times arrest, 1979
➢ Softenon / Thalidomide
➢ De krant wilde publiceren over tekortschietend onderzoek door het bedrijf dat het
medicijn op de markt had gebracht, en over de wijze waarop de ouders van de kinderen
werden afgescheept.
➢ In VK werd publiceren over een zaak die onder de rechter is gezien als contempt of
court.
➢ Beperkingen art. 10 lid 2 EVRM:
○ Bij de wet voorzien;
○ Noodzakelijk in een democratische samenleving;
○ In het belang van… een legitiem doel, zie de limitatieve opsomming in lid 2.
Casus uitingsvrijheid politicus (stappenplan)
➢ Vrijheid van meningsuiting is de hoeksteen van de democratische samenleving en een
basisvoorwaarde voor de vooruitgang en ontwikkeling van de mens (Handyside arrest).
➢ Uit Sunday Times volgt dat het een publiek belang is dat de media het publiek
informeert. Het publiek heeft een recht om te weten wat er speelt.
➢ Uitingsvrijheid is niet absoluut. Het recht mag beperkt worden voor een van de limitatief
opgesomde belangen uit art. 10 lid 2 EVRM. Beperkingen moeten noodzakelijk zijn in
een democratische samenleving, en moeten in een wet staan.
➢ Ten slotte volgt uit de zaak Lingens dat een politicus meer kritiek moet kunnen
verdragen dan iemand die geen politicus is.
➢ Conclusie: ondanks dat er omstandigheden zijn waar de uitingsvrijheid kan worden
beperkt, is dat hier niet aan de orde. Wethouder Frans is als politicus een publiek
persoon. Het publiek heeft het recht om te weten hoe hij zich in het openbaar gedraagt.
Beperken van de vrijheid van meningsuiting zou hier ook een chilling effect kunnen
hebben.
Grondwet beperkingen
Beperkingsgronden: art. 10 lid 2 EVRM
● Bij de wet voorzien;
● Noodzakelijk in een democratische samenleving;
● In het belang van … een legitiem doel (zie limitatieve opsomming lid 2).
Een ingreep is pas onrechtmatig wanneer die niet voldoet aan deze beperkingsgronden.
➢ Voorzichtig zijn met beperkingen van de pers:
○ De media hebben als taak informatie te verstrekken aan het publiek;
○ Het publiek heeft het recht deze informatie te ontvangen wanneer het gaat om
zaken van publiek belang.
Privacy
➢ Definitie? Warren en Brandeis (1890): the right to be let alone.
➢ Ruimtelijke of relationele privacy;
, ○ Het recht om met rust gelaten te worden.
○ Art. 8 EVRM, art. 17 IVBPR.
○ Art. 10 lid 1 Gw, art. 11 Gw, art. 12 Gw, art. 13 Gw.
➢ Informationele privacy;
○ De aanspraak van een individu om zelf te bepalen wanneer, op welke wijze en in
hoeverre informatie over hem of haar mag worden doorgegeven aan anderen.
○ Recht op informationele zelfbeschikking?
➢ Klassiek grondrecht, afweerrecht tegen de overheid, maar ook: een instrumenteel recht,
persoonlijkheidsrecht.
Deliveroo Rb. Amsterdam 15/01/2019
Casus
Deliveroo had altijd haar bezorgers in dienst onder een arbeidsovereenkomst. Deliveroo is
overgegaan op partnerovereenkomsten sinds februari 2018, de bezorger moet zich nu zelf
inschrijven als ondernemer bij de KvK en betaling vindt plaats per afgeleverde bezorging.
FNV stelt dat de situatie onder de huidige partnerovereenkomsten niet genoeg verschilt van de
situatie onder de arbeidsovereenkomsten waar het gaat om de gezagsrelatie en de beloning.
Het algoritme deelt het werk in, hierdoor is er een grote vrijheid mogelijk waar het gaat om de
beschikbaarheid van arbeid (dit past binnen het karakter van de arbeidsovereenkomst).
Wanneer dit te vrij wordt, neigt het naar een overeenkomst van opdracht.
Rechtsvraag
Kan de verhouding tussen Deliveroo en haar werknemers gezien worden als een
arbeidsovereenkomst ex art. 7:610 lid 1 of 2 BW dan wel als een overeenkomst van opdracht
i.d.z.v. art. 7:400 BW?
Uitspraak
Het feit dat een algoritme tussen werkgever en werknemer in staat haalt niet weg dat er een
gezagsverhouding bestaat tussen beide. De bezorger is nog steeds afhankelijk van Deliveroo
en dat weegt zwaarder dan de zelfstandigheid van de bezorger. Bovendien heeft Deliveroo
gekozen voor het algoritme en niet de bezorger.
Experimenteergedrag door minderjarigen Rb. Den Haag 11/06/2018
Casus
Er worden twee dingen ten laste gelegd aan de minderjarige verdachte:
● De verdachte heeft het slachtoffer aangespoord om haar zelf te filmen terwijl zij
ontuchtige handelingen bij haarzelf verrichtte (art. 245 Sr).
● De verspreiding van kinderporno (geen bewijs voor, dus vrijspraak).
Rechtsvraag
Wanneer handelt iemand als digitaal geletterde?
Rechtsregel
Vier leerdoelen als digitaal geletterde:
1. Basiskennis ICT → iemand weet hoe hij met een computer moet werken, en hoe je met
privacy en veiligheid om moet gaan.
2. Informatievaardigheden → het om kunnen gaan met informatie en kennissystemen.
