Aantekeningen colleges Langdurige Zorg.
Week 1.
College 1: Diabetes Mellitus en Farmacologie
Leerdoelen
1. De student herkent de preventie, oorzaken, diagnose, symptomen, vormen, behandeling,
prognose en epidemiologie van de verschillende vormen van DM.
2. De student kan herkennen hoe de bloedsuikerspiegel gereguleerd wordt.
3. De student onderscheidt de oorzaken en symptomen van diabetische ketoacidose,
hyperosmolair hyperglykemisch syndroom en hypoglycemisch coma en kan deze verklaren.
4. De student kan de werking en toepassing en mogelijke bijwerkingen van insuline,
metformine, su-derivaten, DDP-4 remmers en GLP-1 agonisten herkennen.
Definitie: diabetes mellitus of suikerziekte is een stoornis in de stofwisseling die wordt veroorzaakt
door een absoluut of relatief tekort aan insuline dat leidt tot een chronisch verhoogd
bloedglucosegehalte.
Normale glucose waardes
- Nuchter: < 6,1 mmol / L
- Niet-nuchter: < 7,8 mmol / L
Verschillende soorten
Diabetes mellitus type 1
- Auto-immuniteit tegen de B-cellen van de pancreas
- Absoluut insuline tekort, altijd insuline gebruiken
Diabetes mellitus type 2 /Metabool syndroom
- Resistentie van het lichaam tegen insuline
- Aanvankelijk teveel aan insuline, later relatief tekort aan insuline
- Bij milde vormen op te lossen door leefstijladviezen
Orale antidiabetische middelen, soms insuline nodig
Zwangerschapsdiabetes (diabetes gravidarum)
Corticosteroïdgeïnduceerde hyperglykemie (bij gebruik van bijvoorbeeld prednison
Pancreasinsufficientie (wanneer de alvleesklier kapot is gegaan door andere oorzaken, bijv.
ontsteking)
MODY (Maturity Onset Diabetes of the Young) = genetische/ erfelijke vorm
LADA (Latent Autoimmune Diabetes in Adults) = lijkt op langzame vorm type 1
Glucosemetabolisme
Doel: plasma-glucose concentratie stabiel houden
2 belangrijke hormonen:
- Insuline → beta cellen (daling glucose)
- Glucagon → alfa cellen (stijging glucose)
,Insuline op celniveau
Insuline bind zich aan een
insuline receptor
in de cel wordt de insuline
verder verwerkt
- voor de ontwikkeling
van energie
- voor het opslag (in het
spierweefsel als
glycogen en in het
vetweefsel als
vetzuren)
INsuline zorgt voor transport van glucose de cel IN
Insuline en glucagon in de lever
Gluco-neo-genese: glucose nieuw gemaakt (onder invloed van glucagon)
- uit aminozuren
- uit glycerol
Glycogen-olyse: glycogeen afbreken tot glucose (onder invloed van glucagon)
Glyco-genese: glycogeen maken uit glucose (onder invloed van insuline)
Insuline in spierweefsel
opslag van glycogeen
glucosetransport + verbranding
aanmaken van eiwitten omhoog
Insuline in vetweefsel
glucosetransport omhoog
aanmaak en opslag van triglyceriden
remt afbraak van vet
Darmen
Incretines GLP-2 en GIP worden geproduceerd in de darmen bij orale inname van glucose
stimuleert de insulinesecretie
remt de glucagon-secretie
,Metformine
- verhoogt insulinegevoeligheid
- minder glucoseproductie lever
- verhoogt glycogeenproductie
SU-derivaat
- Verhoogt insulineproductie door verhogen van de gevoeligheid van betacellen in het
pancreas
DDP-4 remmers en GLP1 agonisten
Insuline
Verschillende werkingsduur heeft gevolgen voor
toedieningsfrequentie en schema
SGLT-2 remmers : Remt reabsorptie van glucose in de nieren
Dus meer glucose uitgeplast
,Hypoglycemie
Glucose < 3,9 mmol/L
Vrijwel altijd iatrogeen
Relatief teveel insuline tov energieverbruik en glucose-inname
Bijwerking van antidiabetica
Activatie van het adrenerge systeem
Te weinig glucose in de hersenen
Hypoglykemisch coma
Suiker
Glucagon
Hyperglycemie
Diabetische ketoacidose (DKA)
Verschil hypoglykemisch coma en ketoacidotisch coma
Hyperosmolair Hyperglykemisch syndroom (HHS)
- Sprake van een hoog suiker
- Vaak bij ouderen
- Ontstaat geleidelijk
- Dehydratie is belangrijkste bijdragend factor
,Complicaties DM
Micro-angiopatie
Diabetische nefropathie
Diabetische retinopathie
Diabetische neropathie
Macro-angiopatie: atherosclerose
- Cardiaal
- Cerebraal
- Perifere vaten
Diabetische retinopathie
Proliferatieve retinopathie
Behandeling : lasercoagulatie
Diabetische nefropathie
Schade aan de bloedvaten in de nieren
Verminderde nierfunctie
Bloeddruk-behandeling is cruciaal
Micro-albuminurie is vroege indicator
Diabetische neuropathie
Polyneuropathie
Hypestesie: verminderd gevoel
Paresthesien: veranderd gevoel
Autonome neuropathie
Hartritme
Impotentie
Maag- en blaasledigingsstoornissen
Orthostatische hypotensie (duizelig bij opstaan)
PPO OWG
Basisprincipes krachtgericht coachen
- aandacht voor positieve gevoelens en kernkwaliteiten (character strenghts)
- positieve psychologie vs. Problematiseren: opbouw psychologisch kapitaal
- aangeboren van je potentieel en belemmeringen hanteren
- autonoom en zelfsturend functioneren
- doel: in je kracht komen en flow ontwikkelen
,College 2: Wetgeving
Verschil wils- en handelingsonbekwaamheid
Handelingsonbekwaamheid wil zeggen dat iemand iets niet mag, terwijl wilsonbekwaamheid
inhoudt dat iemand iets niet kan, de gevolgen ervan niet overziet, het niet snapt.
1. De student kan benoemen wat verstaan wordt onder de juridische term minderjarig en
handelingsonbekwaam;
De wet onderscheidt twee groepen van personen die handelingsonbekwaam zijn:
- minderjarigen, dat is iedereen die jonger is dan 18 jaar;
- meerderjarigen die onder curatele zijn gesteld.
Minderjarigen
In Nederland zijn minderjarigen volgens de wet handelingsonbekwaam. Dit houdt in dat zij voor het
verrichten van rechtshandelingen (bijvoorbeeld iets kopen of huren en juist te verkopen of te
verhuren) zij toestemming nodig hebben van een wettelijke vertegenwoordiger. De wettelijk
vertegenwoordiger kan een of beide ouders zijn die het gezag hebben over de minderjarige of een
voogd.
Onder curatele gestelde mensen
Ook volwassen mensen die onder curatele zijn gesteld, zijn volgens de wet handelingsonbekwaam.
Curatele is een maatregel die door de rechter opgelegd wordt. Het gaat meestal om mensen die niet
goed voor zichzelf kunnen zorgen zoals verstandelijk gehandicapten, psychiatrisch patiënten,
dementerende ouderen, of verslaafden (bijv. aan gokken, alcohol, drank of drugs). Mensen die failliet
zijn, raken niet handelingsonbekwaam, maar worden beschikkingsonbevoegd. De failliete persoon
kan dan niet vrij beschikken over zijn vermogen en om die reden niet instaan voor de financiële
gevolgen van een rechtshandeling zonder toestemming van de curator.
2. De student kan benoemen op welke wijze de WGBO een indeling maakt van jongeren
onder de 18 jaar en per leeftijdsindeling benoemen wat de uitwerking is van de WGBO bij
die leeftijdsgroep met betrekking tot informatieplicht, toestemming behandeling, inzage
dossier en vertegenwoordiging;
De rechten van cliënten zijn vastgelegd in de Wet op de Geneeskundige
Behandelingsovereenkomst (WGBO). Voor kinderen en jongeren gelden specifieke rechten.
De wet onderscheidt drie leeftijdsgroepen:
- Kinderen tot 12 jaar
- Jongeren van 12 tot 16 jaar
- Jongeren vanaf 16 jaar
Voor iedere leeftijdsgroep gelden aparte rechten
1. Kinderen tot 12 jaar.
Informatieplicht: de hulpverlener heeft een informatieplicht jegens de minderjarige patiënt
overeenkomend met het bevattingsvermogen van het kind.
Toestemming behandeling: als beide ouders gezamenlijk gezag uitoefenen, dienen beide ouders
toestemming te geven voordat de verrichting wordt uitgevoerd. In de praktijk gebeurt deze regel niet
altijd bij bijvoorbeeld niet-ingrijpende verrichtingen. Als er bekend is dat de ouders van mening
verschillen over onderzoek en behandeling van een kind, moet het gezondheidsbelang van het kind
de doorslag geven.
Inzage dossier: de ouders hebben recht op inzage in de informatie va het medisch dossier van het
kind. De behandelaar mag de inzage weigeren als het niet in het belang van het kind is. kinderen
onder de 12 mogen niet zelf inzage verleent worden maar mogen wel in het bijzijn van de ouders de
informatie uit het dossier lezen.
,Vertegenwoordiging: kinderen tot 12 jaar worden volledig vertegenwoordigd door hun wettelijk
vertegenwoordigers (ouders/voogd).
2. Jongeren van 12-16
Informatieplicht: de jongere en de ouders hebbe het recht om volledig geïnformeerd te worden. de
behandelaar moet de informatie zo geven dat de jongere en de ouders het kunnen begrijpen. Als de
jongere niet wil dat zijn ouders worden geïnformeerd, moet de behandelaar zich daar aan houden.
Toch moet de behandelaar proberen om alsnog de ouders erbij te betrekken.
Toestemming behandeling: zowel de jongere als de ouders moeten toestemming geven voor een
behandeling.
- Als de jongere de verrichting afwijst en de ouders wensen uitvoering van de verrichting, zal de
uitkomst zijn dat de verrichting niet wordt uitgevoerd.
- Als de jongere de uitvoering van de verrichting wenst maar de ouders weigeren daar toestemming
voor te geven, laat art. 450 lid 2 WGBO de mogelijkheid open dat de verrichting toch wordt
uitgevoerd, namelijk als: 1. De verrichting nodig is om ernstig nadeel voor de patiënt de voorkomen
en 2. De patiënt na weigering van toestemming door ouders de verrichting weloverwogen blijft
wensen.
Inzage dossier: Zowel de jongere als de ouder kunnen inzage krijgen in het medische dossier. Zij
kunnen een kopie krijgen van (een gedeelte van) de informatie in het dossier. De jongere kan
bezwaar maken tegen inzage door (een van ) de ouders. De behandelaar is in beginsel verplicht zich
hieraan te houden. De behandelaar draagt er dan zorg voor dat dit bezwaar wordt vastgelegd in het
dossier. Als de behandelaar de jongere verstandig genoeg acht, zal hij toestaan dat de jongere alleen
de informatie in het dossier inziet. De behandelaar zal echter in alle gevallen proberen de ouders
erbij te betrekken
Vertegenwoordiging: als de jongere niet in staat is tot behartiging van zijn belangen ter zake
(wilsonbekwaam), wordt hij vertegenwoordigd door zijn ouders. Als de jongere wel wilsbekwaam is,
is naast de toestemming van de ouders de toestemming van de jongere vereist bij het uitvoeren van
verrichtingen in het kader van de behandelingsovereenkomst.
3. Jongeren vanaf 16 jaar
Informatieplicht: de jongere heeft het recht om volledig geïnformeerd te worden. De behandelaar
heeft een inspanningsverplichting om de ouders te informeren in het belang van de behandeling van
de jongere. Het is mede afhankelijk van de wens van de jongere of de ouders al dan niet
geïnformeerd mogen worden
Toestemming behandeling: Toestemming van beide ouders is niet meer nodig, tenzij dit noodzakelijk
is voor een klinische opname van een jongere onder de 18 jaar.
Inzage dossier: De jongere kan zelf inzage in de informatie in het dossier vragen. Hij kan ook een
kopie van (een gedeelte van) de informatie in het dossier krijgen. De ouders hebben geen recht dit
dossier in te zien, tenzij de jongere hiermee instemt. Zij hebben wel recht op inzage in de informatie
die zij zelf verstrekt hebben en is vastgelegd in het dossier en op een kopie daarvan.
Vertegenwoordiging: helemaal gelijkgesteld met meerderjarigen zijn deze jongeren evenwel niet. als
zij wilsonbekwaam zijn worden ze op grond van art 465 lid 2 WGBO vertegenwoordigd door hun
ouders. Anders dan met meerderjarigen kunnen ze niet zelf door middel van een schriftelijke
machtiging iemand aanwijzen die hen bij nadien intredende wilsonbekwaamheid vertegenwoordigd.
3. De student kan verwoorden welke juridische maatregelen er mogelijk zijn bij het in
gebreke blijven van ouderlijk gezag en voogdij en dit verduidelijken aan de hand van
praktijkvoorbeelden;
Art. 373. Art. 7, 003: Bij gebreke van instemming kan één van beide ouders de zaak bij de
familierechtbank aanhangig maken.
De rechtbank kan één van de ouders toestemming verlenen alleen op te treden voor één of meer
, bepaalde handelingen.
Art. 374. Art. 8, 003: over de belangrijke beslissingen betreffende o.a. zijn gezondheid,
overeenstemming strijdig lijkt met het belang van het kind, kan de bevoegde familierechtbank de
uitoefening van het ouderlijk gezag uitsluitend opdragen aan één van beide ouders. Hij kan eveneens
bepalen welke beslissingen met betrekking tot de opvoeding alleen met instemming van beide
ouders kunnen worden genomen.
4. De student kan verwoorden wat de consequenties zijn van het achteruitgaan van de
cognitieve vermogens van de geriatrische zorgvrager en het niet autonoom kunnen
handelen en/of besluiten kunnen nemen over de voorgestelde behandeling in relatie tot
de rechten en plichten vanuit de WGBO en kan dit verder onderbouwen vanuit de term
wilsonbekwaam en wilsverklaring;
In een wilsverklaring kunnen mensen aangeven welke behandeling zij in de toekomst niet (meer), of
juist wel willen. Zo weten de arts en de naasten wat iemand wil, op het moment dat hij, of zij dit niet
meer zelf kan vertellen. de meest voorkomende wilsverklaringen zijn:
- Behandelverbod, zoals niet reanimeren verklaring
- Schriftelijk euthanasieverzoek
- Aanwijzen vertegenwoordiger
Een geriatrische zorgvrager is wilsonbekwaam als hij:
- de informatie over zijn ziekte of behandeling niet begrijpt;
- zelf niet kan beslissen;
- de gevolgen van een beslissing niet begrijpt.
Bijvoorbeeld als hij erg dement is.
5. De student kan uitleggen wat wordt bedoeld met de termen handelingsbekwaam en
handelingsonbekwaam;
Handelings(on)bekwaamheid is een juridische term.
Wanneer iemand 18 jaar of ouder is, is hij meerderjarig. Volgens de wet is hij dan ook
handelingsbekwaam. Dat betekent dat hij zelfstandig rechtshandelingen mag verrichten en daar ook
verantwoordelijk voor is. Hij mag dingen kopen, een contract afsluiten, geld lenen, trouwen,
scheiden, etc.
Soms kunnen meerderjarige mensen hun eigen belangen niet goed behartigen. Ze overzien de
gevolgen van hun beslissingen niet en kunnen daardoor niet altijd de juiste beslissingen nemen. Dat
kan gelden voor bijvoorbeeld mensen met een verstandelijke beperking, mensen met psychiatrische
problematiek, mensen met een verslavingsproblematiek en mensen met dementie.
Wanneer iemand in een dergelijke situatie onder curatele gesteld is, is hij automatisch
handelingsonbekwaam. Alle rechtshandelingen die hij verricht zonder toestemming van de curator
kunnen door die curator ongedaan worden gemaakt.
6. De student kan verwoorden wat de rechtspositie is van iemand met een verstandelijke
beperking met betrekking tot curatele, bewindvoering en mentoraat;
Lichte of matige verstandelijke beperking
Veel mensen met een verstandelijke beperking die ouder zijn dan 18 jaar, zijn in de ogen van de wet
handelingsbekwaam. Dit kan ongewild tot vervelende, ongewenste situaties en verplichtingen leiden.
Daarom is het vaak verstandig ervoor te zorgen dat er een vertegenwoordiger is. Deze kan iemand
