De tweede man, Doeschka Meijsing (2000)
Em. Querido’s Uitgeverij bv, Amsterdam, 15e druk
Samenvatting
Robert ontmoet Chaïm, na veel verwarring bij de douane, op Cyprus. Robert is hier wegens een bericht dat zijn
stervende broer Alexander hem wilde zien. Robert heeft Alexander maar 3 keer in zijn leven ontmoet. Eenmaal in het
huis aangekomen blijkt Alexander al gestorven. Ook was het niet Chaïm die Robert van het vliegveld haalde, maar
Grygory, het manusje-van-alles. Een vriend van zijn broer, Howard, beantwoordt al zijn vragen. Na de begrafenis
moeten Chaïm en Robert bij de notaris komen. Het blijkt dat Alexander zijn broertje vele miljoenen nagelaten heeft.
Ook erft hij een steen, met een boodschap uit te zoeken wat de steen precies is. Deze steen had Alexander jaren
geleden van Chaïm gekregen, maar beiden wisten niet wat het was. De steen is Israëlisch staatseigendom. Nu hij
miljonair is geworden, kan Robert zich niet langer op zijn gedichten concentreren en hij besluit onderzoek te gaan
doen naar de steen. Eerst bezoekt hij zijn oom Jacques, die in een klooster in Jeruzalem woont. Die stuurt hem door
naar Beretta in Rome. Die ontdekt dat de steen niet echt een steen, maar een tekstrol is die veel op de Dode Zeerollen
lijkt. Terwijl Beretta de steen onderzoekt ontstaat er langzaamaan een affaire tussen Robert en de vrouw van Beretta,
Anna. Robert is helemaal gelukkig in Rome en hij koopt hier zelfs een appartement. Hij wordt benoemd tot assistent
van Beretta. Om de datering van de tekstrol vast te stellen, gaat Robert naar Oxford. Daar ontmoet hij Isaak die hem
goed kan helpen. Robert en Isaak worden goede vrienden. Ze ontdekken dat het om een brief gaat die geschreven is
aan Hefaiston, de minnaar van Alexander de Grote.
Terug in Rome kent Robert slapeloze nachten als hij bezig is met de vertaling van de tekst en hem steeds meer
duidelijk wordt wat deze teksrol bevat. Hij vermoedt dat de brief door Aristoteles, de leermeester van Hefaistion en
Alexander, geschreven is. Hij fantaseert hoe Hefaiston, als tweede man van Alexander de Grote, zich gevoeld moet
hebben. Hij is van plan hier een boek over te schrijven.
Als Isaak op uitnodiging van Robert naar Rome komt, kan hij het meteen goed met Anna vinden. Na een paar dagen
wordt hij erg ziek. Anna neemt de zorg over hem op zich. Als hij weer beter is vertelt Isaak dat hij Anna ten huwelijk
heeft gevraagd. Robert is er kapot van. Hij verlaat Rome en neemt de boot naar Dakar. Op de boot schaakt hij veel met
Luigi, de scheepskok. Robert drinkt veel aan boord.
In Dakar drinkt Robert elke dag met de Amerikaanse alcoholist Sam Smart. Robert beseft steeds meer dat hij eigenlijk
niets van Alexander afwist. Sam sterft uiteindelijk door de alcohol. Omdat er geen reden is om in Dakar te blijven
vertrekt hij naar Jeruzalem. Hier werkt Robert aan zijn boek. Hij komt Isaak toevallig tegen. Die vertelt dat Isaaks
ouders niet wilden dat hij met een niet-joods meisje zou trouwen, dus is er een einde aan hun relatie gekomen.
Robert besluit terug te keren naar Cyprus, waar Chronos Chrysisos helemaal vervallen is. Hij knapt het huis helemaal
op. Robert drinkt nog steeds heel veel en zijn huisgenoten proberen hem daarvan bewust te maken. Als het huis af is
wordt Isaak uitgenodigd om Robert te helpen met zijn boek. Isaak wil hem niet helpen en ontwijkt Robert. Als blijkt
dat Robert eigenlijk alleen nog maar wat trefwoorden opgeschreven heeft, wordt hij boos en hij laat een pakje voor
Robert achter. Het pakje bevat een boek genaamd de Tweede Man, de titel die Robert ook bedacht had. Ook het
onderwerp en de verhaallijn zijn precies hetzelfde. De tweede man is echter in dit geval Jacobus en niet Hefaistion.
Robert voelt zich bedrogen, maar hij kan het boek niet wegleggen omdat het zo fantastisch geschreven is. Hij beseft
dat hij dit nooit had kunnen evenaren. Hij is als het ware de tweede man.
Samen met Chaïm gaat hij naar Jeruzalem, naar de presentatie van Isaaks boek. Hij wil wraak nemen. Het is echter
super druk en Robert besluit weg te gaan. Chaïm is verdwenen, terug naar de woestijn. Robert zal altijd de tweede man
blijven.
Titelverklaring
De tweede man is de titel van het boek dat Isaak heeft geschreven over Paulus en de titel van Roberts boek in wording
over Hefaistion.
57
,Maar de tweede man doelt met name op iemand in de schaduw van iemand anders. Zonder deze tweede man zou de
ander nooit hebben bereikt waar hij nu is. Het boek staat in het teken van verschillende ‘tweede mannen’. Ten eerste
was Hefaistion de tweede van Alexander de Grote. Daarnaast was Jacobus de tweede man van Paulus. Chaïm stond in
de schaduw van Alexander, net als Robert. Robert heeft ook in de schaduw gestaan van Isaak, die zijn boek en Anna
van hem heeft afgepakt.
Motto
Maar niemand, niemand kan de weg naar Indië vinden.
~Franz Kafka, ‘de nieuwe advocaat’
Dit motto komt terug in het boek: ‘Alexander was niet tot aan Indië gekomen als Hefaistion er niet was geweest.’ Dit
benadrukt dat je je doel niet alleen kunt bereiken, je hebt hulp nodig van je ‘tweede man’.
Thema
Het thema van het boek is op de achtergrond staan, oftewel de tweede man zijn. Het gaat dus over je identiteit. Het
hele boek staat in teken van dit thema (zie titelverklaring voor een uitleg van het thema).
Motieven
-Liefde: Robert was verliefd op Anna, net als Isaak. Alexander en Chaïm waren geliefdes, net als Alexander de Grote
en Hefaistion.
-Alcohol: Alexander, Alexander de Grote en Sam zijn gestorven aan de alcohol. Ook Roberts leven gaat steeds meer in
het teken van alcohol staan. Ook speelt alcohol een grote rol in het leven op Cyprus van zijn huisgenoten.
-Jaloezie: Robert is jaloers op Isaak die heeft bereikt wat hij had willen bereiken en op Chaïm, die de aandacht van
Alexander kreeg die hij had willen hebben.
-De Dode Zeerollen: handschriften die nieuwe inzichten in het jodendom verschaften. Ze werden gevonden in de buurt
van Qumran, waar ook de steen werd gevonden. Chaïms familie was de vinder van de Dode Zeerollen.
-De tekstrol: geeft Robert het idee om het boek te schrijven en deze rol zorgt ervoor dat hij allemaal nieuwe mensen
leert kennen en dat hij nieuwe inzichten verkrijgt.
-Christendom: Jacobus was de tweede man van Paulus.
De Idee
Om je doel te kunnen bereiken heeft iedereen steun nodig van iemand anders, van zijn tweede man.
Zo had Alexander nooit de hele wereld kunnen veroveren zonder de hulp van zijn tweede man Hefaistion.
Perspectief
Het verhaal is verteld vanuit een ik-perspectief, met Robert als verteller.
Opbouw
Het boek is onderverdeeld in drie delen. Deze delen zijn opgedeeld in totaal 24 hoofdstukken. Het eerste deel van het
boek gaat over Robert die helemaal gelukkig is met zijn nieuwe leven in Rome en zijn onderzoek naar Hefaistion. Het
tweede deel van het boek gaat over zijn vlucht uit Rome; de tijd in Dakar, waar Robert langzaam aftakelt. Het derde
deel beschrijft zijn terugkeer naar Cyprus, waar hij verder aftakelt en Isaak zijn boek aan hem toont. Het boek bestaat
uit twee verhaallijnen, namelijk die van Robert en die van Hefaistion. Het verhaal begint ab ovo: het verhaal begint bij
het begin, met de dood van Alexander. Het heeft zowel een open als een gesloten einde: hij beseft dat hij altijd de
tweede man zal blijven en hij stopt met het schrijven van zijn boek. Als lezer blijf je echter wel achter met vragen: wat
zal hij nu gaan doen?
Personages
58
