WPO.1.01
Verschillen tussen de Grondwet, andere wetten in formele zin, algemene
maatregelen van bestuur en verordeningen
- Grondwet: Dit is de hoogste wet van het land en legt de fundamentele
principes en structuren van de regering vast. Het wijzigen van de Grondwet is
een ingewikkeld proces dat tweemaal goedkeuring vereist van de Eerste en
Tweede Kamer, met een verkiezing ertussenin.
- Wetten in formele zin: Dit zijn wetten die zijn aangenomen door zowel de
Eerste als de Tweede Kamer en die zijn goedgekeurd door de koning(in).
Deze wetten kunnen op elk gebied van het recht betrekking hebben, zolang
ze maar niet in strijd zijn met de Grondwet of met internationale verdragen.
- Algemene maatregelen van bestuur (AMvB's): Dit zijn besluiten van de
regering (dus zonder goedkeuring van de Eerste en Tweede Kamer) die
algemene regels bevatten. AMvB's worden vaak gebruikt om technische of
gedetailleerde regels te stellen die in een wet in formele zin niet goed zouden
passen.
- Verordeningen: Dit zijn lokale wetten die zijn aangenomen door een
gemeenteraad, provinciale staten of het algemeen bestuur van een
waterschap. Verordeningen mogen niet in strijd zijn met hogere wetgeving,
zoals de Grondwet, wetten in formele zin of AMvB's.
WPO.1.02
De Nederlandse rechtsgang (basiskennis van: soorten gerechten,
functies en functionarissen en kennis van de rechtsgang)
Rechtbanken: Dit zijn de eerste gerechten waar de meeste zaken worden
gehoord. Er zijn 11 rechtbanken in Nederland, en ze behandelen een breed scala
aan zaken, waaronder strafzaken, civiele zaken en bestuurszaken.
Gerechtshoven: Er zijn 4 gerechtshoven in Nederland, en ze behandelen
voornamelijk beroepen tegen beslissingen van de rechtbanken.
Hoge Raad: Dit is het hoogste gerecht in Nederland. De Hoge Raad behandelt
geen feitelijke kwesties, maar beoordeelt of de wet correct is toegepast in
eerdere beslissingen.
Daarnaast zijn er ook nog gespecialiseerde gerechten zoals de Centrale Raad van
Beroep, de Raad van State, het College van Beroep voor het bedrijfsleven, en de
militaire kamers in Arnhem.
,Functies en functionarissen
Rechters: Rechters zijn degenen die recht spreken in zaken die voor hen worden
gebracht. Er zijn verschillende soorten rechters, waaronder enkelvoudige
rechters (die alleen zitting hebben), meervoudige kamers (bestaande uit drie
rechters) en raadsheren (rechters bij de gerechtshoven en de Hoge Raad).
Officieren van Justitie: Dit zijn de aanklagers in strafzaken. Ze zijn
verantwoordelijk voor het onderzoeken van strafbare feiten en het vervolgen van
verdachten.
Griffiers: De griffiers zijn verantwoordelijk voor de administratie van het gerecht
en het bijhouden van de processen-verbaal van de zittingen.
Advocaten: Advocaten vertegenwoordigen en adviseren cliënten in juridische
zaken.
De rechtsgang
Aanvang van de zaak: Een zaak begint meestal met het indienen van een
vordering of aanklacht bij de rechtbank.
Voorbereidende fase: Partijen wisselen stukken en bewijs uit en bereiden hun
zaak voor.
Zitting: De zaak wordt voorgelegd aan de rechter, die de zaak hoort,
bewijsmateriaal beoordeelt en een beslissing neemt.
Uitspraak: De rechter doet een uitspraak, die schriftelijk wordt vastgelegd in een
vonnis of arrest.
Hoger beroep: Als een van de partijen niet tevreden is met de uitspraak, kan
deze in hoger beroep gaan bij het gerechtshof. Het gerechtshof zal de zaak dan
opnieuw beoordelen.
Cassatie: Als een partij het niet eens is met de uitspraak van het gerechtshof,
kan deze naar de Hoge Raad stappen. De Hoge Raad beoordeelt de zaak echter
niet opnieuw, maar kijkt alleen of de wet juist is toegepast.
,Grondwet
WPO.1.03
Eerbiediging persoonlijke levenssfeer (art. 10)
Artikel 10 van de Nederlandse Grondwet beschermt het recht op eerbiediging van
de persoonlijke levenssfeer. Dit is een fundamenteel recht dat van groot belang
is voor de bescherming van de privacy van individuen. Het artikel luidt als volgt:
- Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht
op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer.
- De wet stelt regels ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer in
verband met het vastleggen en verstrekken van persoonsgegevens.
- De wet stelt regels inzake de aanspraken van personen op kennisneming van
over hen vastgelegde gegevens en van het gebruik dat daarvan wordt
gemaakt, alsmede op verbetering van zodanige gegevens.
WPO.1.04
Onaantastbaarheid menselijk lichaam (art. 11)
Dit betekent dat iedereen het recht heeft om te beslissen wat er met zijn of haar
eigen lichaam gebeurt. Niemand mag worden onderworpen aan medische of
wetenschappelijke experimenten zonder hun geïnformeerde toestemming, en
niemand mag worden gedwongen om medische behandeling te ondergaan tegen
hun wil.
Dit artikel is een belangrijk onderdeel van het recht op persoonlijke autonomie
en zelfbeschikking. Het betekent dat mensen controle moeten hebben over hun
eigen lichaam en over wat er met hun lichaam gebeurt.
Net als bij andere grondrechten, kan het recht op onaantastbaarheid van het
lichaam echter worden beperkt als er een wettelijke basis is om dit te doen en
als de inbreuk noodzakelijk en evenredig is in een democratische samenleving.
Bijvoorbeeld, in sommige gevallen kan de overheid bepaalde medische
behandelingen verplicht stellen om de volksgezondheid te beschermen, zoals
vaccinaties. Echter, zelfs in deze gevallen moet de overheid de rechten en
vrijheden van individuen zoveel mogelijk respecteren.
, WPO.1.05
Huisrecht (art. 12)
Dit is het recht om niet zonder toestemming van de bewoner in een woning te
worden binnengedrongen
Het binnentreden in een woning zonder toestemming van de bewoner is alleen
geoorloofd in de gevallen bij of krachtens de wet bepaald, door hen die daartoe
bij of krachtens de wet zijn aangewezen.
Voor het binnentreden overeenkomstig het eerste lid zijn voorafgaande
legitimatie en mededeling van het doel van het binnentreden vereist, behoudens
bij de wet gestelde uitzonderingen.
Aan de bewoner wordt zo spoedig mogelijk een schriftelijk verslag van het
binnentreden verstrekt. Indien het binnentreden in het belang van de nationale
veiligheid of dat van de strafvordering heeft plaatsgevonden, kan volgens bij de
wet te stellen regels de verstrekking van het verslag worden uitgesteld. In de bij
de wet te bepalen gevallen kan de verstrekking achterwege worden gelaten,
indien het belang van de nationale veiligheid zich daartegen verzet.
WPO.1.06
Brief- en telefoongeheim (art. 13)
Het briefgeheim is onschendbaar, behalve in de gevallen bij de wet bepaald, op
last van de rechter.
Het telefoon- en telegraafgeheim is onschendbaar, behalve in de gevallen bij de
wet bepaald, door of met machtiging van hen die daartoe bij de wet zijn
aangewezen
