De ontdekking van de hemel, Harry Mulisch (1992)
De Bezige Bij, Amsterdam, 46e druk
Samenvatting
Een engel vertelt aan een andere engel dat hij zijn opdracht van de Chef (is God) voltooid heeft. Het is
hem namelijk gelukt om het testimonium naar de aarde terug te halen. Hiervoor was er eerst iemand
nodig, met een geschikt DNA-profiel. Door de Eerste Wereldoorlog werd gebruikt om Wolfgang
Delius en Eva WeiB bij elkaar te brengen. Hieruit werd een zoon, genaamd Max geboren, die de vader
zou worden. Door een manipulatie van de hemel werden Oswald Brons en Sophia Haken bij elkaar
gebracht. Samen kregen ze een dochter, Ada, die de moeder zou worden.
Vervolgens zorgt de engel voor een kortsluiting op een familiefeest. Onno besluit naar huis te liften.
De engel heeft ervoor gezorgd dat precies op dat moment Max langs rijdt, die Onno meeneemt in zijn
auto. De twee voelen meteen een soort verbinding. Ze worden goede vrienden en ze gaan veel met
elkaar om. Ze hebben intelligente gesprekken over filosofie, wetenschap, literatuur, politiek en religie.
Onno vindt deze vriendschap zelfs belangrijker dan zijn relatie met Helga, die door zijn vriendschap
met Max stuk loopt. Op een keer lopen Max en Onno een boekwinkel in. Max ontmoet hier Ada,
waarmee hij een relatie krijgt. Ada is erg muzikaal en vormt een duo met Brons, die verliefd op haar
is. Max wil meer weten over zijn ouders en daarom gaat hij tijdens een vrijpartij met Ada plotseling
weg als Onno hem ophaalt om naar het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie te gaan. Ada beseft
dat Max niet echt om haar geeft en ze besluit bij hem weg te gaan. Max besluit zelfs naar Polen, naar
Auschwitz, te gaan om te kijken wat zijn moeder allemaal meegemaakt heeft. Ada vraagt aan Onno
waar hij is. Ze spreken af en Ada ziet opeens iets in Onno, die altijd al verliefd op Ada was. Als Max
terugkomt en hoort dat Ada en Onno een relatie hebben, doet dat hem niets; de gebeurtenissen in
Polen hebben grote indruk op hem gemaakt. Polen zit constant in zijn gedachten, vandaar dat hij
voorstelt om samen met Onno mee naar Cuba te gaan als Ada en Brons daar uit worden genodigd om
te gaan spelen. Als Max en Onno aankomen, worden ze aangezien voor de Nederlandse delegatie die
deelneemt aan een cultureel congres. Ze besluiten zich daar dan ook maar in te schrijven. Het blijkt
echter een communistisch congres, over het uitbreiden van de revolutie. Als Onno Bart Bork, een
extreem-linkse Nederlander, ziet die zwart geld staat te wisselen grijpt hij in. Op de laatste dag hebben
Ada en Onno afgesproken om naar het strand te gaan. Maar Onno ontmoet María, weduwe van een
guerrillastrijder, en gaat met haar mee naar haar huis. Daar belt hij Ada om te zeggen dat hij niet met
haar af kan spreken omdat hij in een kerk is. Onno gaat met María naar bed. Ada spreekt die avond af
met Max. Nachts zoekt Max Ada op die in de zee aan het zwemmen is. Er ontstaat een hevige
vrijpartij in zee. Op dit moment grijpt de engel in. Hij stuurt de afgezant, een Vonk, naar de aarde. De
Vonk moet, als nakomeling van Ada en Max, het testimonium terughalen naar de hemel.
Vervolgens is de engel weer aan het woord en hij vertelt de reden van de opdracht: vierhonderd jaar
geleden sloot Lucifer een pact met de mensheid, waarin de mens zijn ziel verkocht.
Wanneer Onno zijn 34e verjaardag viert heeft Ada heeft een verrassing voor hem: ze zwanger. Onno
is stomverbaasd, maar blij. Ze concluderen dat het kind in Havana verwekt moet zijn. Ada twijfelt
over wie de vader is. Max schrikt als hij hoort van Ada’s zwangerschap. Hij beseft dat er een kans
bestaat dat hij de vader is. Twee weken later trouwen Ada en Onno, op Max’ verjaardag. Het is een
eenvoudige bruiloft. Op 27 februari vieren Onno en Max hun gezamenlijke “verwekkingsdag”. Max
nodigt Onno en Ada uit op het terrein van de sterrenwacht in Westerbork. Dan belt Sophia en vraagt of
ze onmiddellijk terug willen komen, Ada's vader heeft een hartaanval gehad. In het zware onweer
rijden ze terug, maar ze worden tot stoppen gedwongen door een omgewaaide boom. Bij een
uitwijkmanoeuvre belandt de auto in een berm. Max en Onno stappen uit om de auto weer de weg op
te drukken. Juist op dat moment valt er een boom op de auto. Ada raakt bekneld en is buiten
bewustzijn. Ada wordt per ambulance naar het ziekenhuis in Hoogeveen vervoerd, Onno gaat met haar
13
, mee. Max gaat met een taxi naar Sophia om haar op de hoogte te stellen van de gebeurtenissen. Ada’s
vader blijkt inmiddels al overleden te zijn. Sophia biedt Max een slaapplaats aan. Later die nacht komt
ze bij hem op de kamer en kruipt bij hem in bed. Ze gaan met elkaar naar bed, maar de volgende dag
doen ze beiden of er niets gebeurd is. De weken die daarop volgen verlopen volgens hetzelfde patroon:
overdag gaan ze formeel met elkaar om, ’s nachts slapen ze met elkaar.Ada moet opgenomen worden
in Amsterdam, waar een E.E.G. gemaakt zal worden. Ze ligt in een irreversibel coma. Onno zal niet
alleen voor zijn kind kunnen zorgen en weet niet wat hij moet doen. Max besluit dat hij samen met
Sophia het kind wil grootbrengen, er is immers een redelijke kans dat het kind van hem is. Sophia
stemt met het plan in. Het kind van Ada wordt na een paar maanden door middel van een keizersnede
ter wereld gebracht. De jongen die geboren wordt, noemt Onno Quinten. De engel vertelt dat hij
verantwoordelijk was voor de omgewaaide boom. Het 'gezinnetje' komt terecht op het kasteel Groot
Rechteren in Westerbork. Ze maken kennis met de overige bewoners van het kasteel: het echtpaar
Spier, de docent Verloren van Themaat, de vertaler Marius Proctor en zijn vrouw Clara, Theo en
Selma Kern. Intussen is Onno gekozen in de gemeenteraad en korte tijd later wordt hij benoemd als
wethouder van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. Onno denkt steeds minder aan Ada en
Quinten, hij weet dat het hen aan niets ontbreekt. Hij voelt zich eenzaam en besluit Helga te bellen.
Onno wil haar graag weer terug, zij hem gelukkig ook. Na vier jaar wethouder te zijn geweest wordt
hij staatssecretaris van Wetenschapsbeleid. Door zijn nieuwe baan heeft hij nog minder tijd om
Quinten te bezoeken.
Quinten is zeven jaar als kort na elkaar Quintens overgrootmoeder (Sophia's moeder) en grootvader
(Onno's vader) overlijden. Quinten geeft aan dat hij zijn moeder graag wil zien. Wanneer Onno hem
een week later meeneemt naar Ada, maakt dat een grote indruk op Quinten. 's Avonds heeft hij
nachtmerries: hij bevindt zich in een volledige stilte en diepe duisternis. Hij is in het midden van de
wereld, in een complex omgeven door zalen, trappen, zuilen, pilaren en loopbruggen, waar hij alleen
uit kan ontsnappen door te ontwaken.
In maart 1977 wordt Onno fractielid in de Tweede Kamer. In de komende vier jaar ziet hij Quinten
nog minder dan vroeger. Max heeft intussen een verhouding met een secretaresse op de sterrenwacht,
genaamd Tsjallingtsje Popma. Quintens droom van 'het midden van de wereld' blijft hem steeds
achtervolgen. Als hij 's ochtends wakker wordt probeert hij de architectonische perfectie vast te
houden, maar helaas. Hij wil weten waar het gebouw, dat hij de 'Burcht' noemt, zich bevindt. Bij
meneer Themaat pluist hij alle boeken over architectuur na, om uit te zoeken waar zijn Burcht staat.
In 1981 wordt Onno voorgedragen als minister van Defensie. Bart Bork steekt hier echter een stokje
voor door Onno’s bezoek aan de conferentie op Cuba openbaar te maken. Dan hoort Onno het bericht
dat Helga dood is. Ze is door een junk vermoord voor haar huis. Hij wil weg uit Nederland. Na Helga's
begrafenis stuurt hij Max, Sophia en Quinten een afscheidsbrief. Hij raadt hen af naar hem te zoeken,
want ze zullen hem toch niet vinden. Niet veel later overlijdt de baron van Groot Rechteren. Hij laat
Quinten 40.000 gulden na. De komende periode gaat Groot Rechteren van de ene eigenaar over op de
andere. De komst van Korvinus, eigenaar van een sloopbedrijf, zorgt voor onrust in de gelederen.
Korvinus zet alles op alles om de bewoners weg te jagen.
Max brengt een bezoek aan Tsjallingtsje. Ze vertelt hem dat ze een kind van hem wil. Het idee spreekt
Max ook wel aan. Hij trekt zich terug in de tuin om na te denken over de zogenaamd oneindige
snelheid van de quasar MQ 3412. Hij heeft teveel gedronken, en begint te filosoferen. Hij krijgt een
briljante ingeving. Plotseling wordt Max getroffen door een meteoriet.
De engel verklaart dat hij de meteoriet die Max doodde heeft gestuurd. Max stond namelijk op het
punt om de hemel te ontdekken. Ook de dood van Helga was strikt noodzakelijk voor het slagen van
de zoektocht naar het testimonium.
14
