I Natuurlijk Brazilië
De hoofdvraag in dit hoofdstuk is:
Wat zijn de relaties tussen de ligging, de ontstaanswijze en de natuurlijke
kenmerken van Brazilië?
Ontdek Brazilië
Deelvragen
1 Welk beeld van Brazilië hadden mensen in de koloniale tijd en welk
beeldhebbenmensentegenwoordig?
2 Wat zijn de kenmerken van en de verschillen tussen de stereotiepe
beeldenen de geografischebeeldenvaneenplaats of een land?
3 Wat zijn de topografische kenmerken van Brazilië ?
Kennismaking met Brazilië
Tijdens de ontdekkingsreizen waren beelden van grazilié anders dan de
beelden van nu.
• Beeldenvan Braziliëin de zestiende eeuw: groot, warm, bergen, bossen,
eenvoudige bewoners.
• Beelden van Braziliënu: Amazoneregenwoud, Amazone, zandstranden,
warm, groot, voetbal, carnaval, muziek, samba, Rio de Janeiro,
Christusbeeld. opkomend land.
• Ook negatieve beelden: houtkap in oerwoud, armoede in
sloppenwijken.
Het ontstaan van beelden
Beelden van plaatsen ontstaan door informatie: tv, tijdschriften, verhalen,
eigen ervaringen. Alle informatie zorgt voor een persoonlijk beeld van de
perceptie plaats in je hoofd: perceptie.
mentalmap • persoonlijke kaart van je beeld: mental map.
Beelden zijn maar beelden
Bij beeldvormingrekeninghouden met drie beperkingen:
• Inforrnatiebronnen geven altijd onvolledige informatie.
• Informatie kan Onjuist zijn.
stereotiepbeeld • Er zijn veel stereotiepebeelden:eenvoudige,overdrevenbeelden
gebaseerd op vooroordelenen bijzonderheden.
Het geografische beeld
Om een goede indruk te krijgen van een land en de bewoners: maak een
geografischbeeld geografisch beeld. Je kijkt dan naar verschillende kenmerken van het land en
de bewoners.
, Enorm land in Zuid-Amerika
Brazilië ligt in Zuid-Amerika tussen 50 N.B. en 33• Z.B., en tussen 35" en 74 0
W.L. Het is een groot land: het vijfde in de wereld en 4.300 km van noord
naar zuid en oost naar west.
• Reizen is in Brazilië een grote uitdaging. Veel langeafstandsbussen, maar
ook vliegen en varen.
• Goederen gaan vaak per vrachtwagen, maar tegenwoordig ook per trein.
1.2 Landschappen en delfstoffen
Deelvragen
4 Uit welke re/iëfgebieden bestaat Brazilië en hoe zijn deze ontstaan?
5 Welke relatie is er tussen de spreiding van de reliéfgebiedenen het
voorkomen
vannatuurlijkehulpbronnen?
6 Hoe zijn ijzererts, bauxiet en aardolie in Brazilië gevormd?
Reliëf in Brazilië
Het grootste deel van Brazilië is vlak of lichtglooiend. Er zijn ook
heuvelachtige gebieden en bergketens. Op basis van hoogte en reliëf
verschillendedeelgebieden:
• Noorden: Hoogland van Guyana. Tafelbergen tot 2.900 m hoog.
hoogvlakte, hoogland • Midden en zuiden: Hoogland van Brazilië. Uitgestrekte hoogvlakte of
hoogland tot 1.100 m hoog. Verspreid ook bergketens.
Serra do Mar: gebergte aan zuidoostelijke grens van het Hoogland van
Brazilië langs de Atlantische kust.
• Amazonebekken: vlakte van de Amazone tussen het Hoogland van Guyana
en het Hoogland van Brazilië.
• Verschillende kleine vlakten, zoals de moerasachtige Pantanal in het
westen.
Reliëf verklaard
De landschappen in Brazilië kun je begrijpen doorte kijken naar
platentektonieken exogene processen (verwering,erosie,sedimentatie).
Oude plateaus
De hooglanden in Brazilië zijn schilden. Ooit waren het kleine
continenten, die naar elkaar bewogen en Pangea vormden.
• Pangea brak 230 miljoenjaar geleden uit elkaar. Zuid-Amerika en Afrika
dreven uit elkaar.
• Bij het bewegen van de Zuid-Amerikaanseplaat vormden zich gebergten
en plateaus door opheffing van oude schilden.
• Het hoogland bevat graniet, leisteen en sedimentgesteenten. Vaak zijn
ze op grote diepte gevormd en na opheffing verweerd en geërodeerd.
• Vanaf de plateaus Stromen rivieren naar Amazone 0f de
Paraguay/Parané. Ze vormden diepe kloven.
Laagland
In het laagland van het Amazonebekkensedimenteerdenrivierenen zee
klei- en zandlagen, later weer samengedrukttot sedimentgesteente.
, Natuurlijke hulpbronnen
Geologische processen zorgden voor veel natuurlijke hulpbronnen.
• Delfstoffen in Brazilië zijn; ertsen (ijzererts in de hooglanden en het
grensgebied met Bolivia, tin, koper, zilver, bauxiet) en de fossiele energiebron
olie op grote diepte voor de kust.
• Het ontstaan en de spreiding van natuurlijke hulpbronnen hangt samen
met de geologie van het gebied.
IJzererts: een oeroude hulpbron
Bij de ertsvormingvan ijzerertsspeelde sedimentatieeen rol. De
ijzerertslagenzijn gevormd door afzettingvan ijzerhoudendesedimenten
(ijzeroxiden) in zuurstofarme en Ondiepe oceanen, afgewisseld met andere
sedimenten. Ze werden vaster en harder en daarna opgetild, waarbij
metamorfose plaatsvond. Door verwering en erosie van erop gelegen
gesteente kwam het ijzerertsdichtbij het oppervlak.
Bauxiet: een tropisch erts
Bauxiet is de grondstof voor aluminium.
• In dikke sedimentlagenvan het Amazonebekkenspoeldende goed
oplosbare kleideeltjes uit. De slecht oplosbare aluminium- en ijzermineralen
bleven boven achter, de lateriet.Die verhardde tot bauxiet.
Aardolie op grote diepte
Olie werd aan einde van de vorige eeuw ontdekt in het bekkenvan Santos
op ruim 4,8 km onder de zeespiegel, afgesloten door een zoutlaag.
• De drie bekkens (Espirito Santobekken en de bekkens van Campos en
Santos) zijn bijna vier keer zo groot als Nederland.
Olievorming
De Olieonder de zeebodemvormde zich bij het openbrekenvan Pangea,
145-100 miljoen jaar geleden).
• Bij de divergentebreuk ontstond een slenk,waarin meren lagen met veel
algen, bacteriën en plankton. Afgestorven organismen zakten naar de
modderige bodem met zuurstofarme modder. Er ontstond een dikke
organische massa.
• Er kwamen nieuwe sedimentenOp van zand en klei. De slenkvulde zich met
oceaanwater, dat soms verdampte, waarbij zich ondoorlaatbare zoutlagen
vormden.
• Onder hoge druk vormde zich in diepere lagen Olie en gas. Dat bewoog naar
boven tot onder de zoutlagen.
1.3 Klimaten in Brazilië
Deelvragen
7 Wat zijn de kenmerken van de verschillende klimaten in Brazilië?
8 Hoekunje het voorkomen
vande klimatenverklaren?