Inhoud
1 DE KANDIDATEN KUNNEN DE OPVATTINGEN VAN CLARK, KOCKELKOREN, VERBEEK EN DE MUL OVER
DE VRAAG OF HET WEZEN VAN DE MENS VERANDERT DOOR DE OMGANG MET TECHNIEK EN
WETENSCHAP UITLEGGEN, VERGELIJKEN, TOEPASSEN EN EVALUEREN. DAARBIJ KUNNEN ZIJ DE
VOLGENDE STANDPUNTEN BETREKKEN:................................................................................................3
DAT MENSEN VAN NATURE AL TECHNOLOGISCHE WEZENS ZIJN (CLARK);................................................................3
DAT OMGANG MET TECHNIEK DE ZINTUIGLIJKE ERVARING VERANDERT (KOCKELKOREN);............................................3
DAT OMGANG MET TECHNIEK HET MOREEL OORDEELSVERMOGEN VERANDERT (VERBEEK);........................................3
DAT HEDENDAAGSE TECHNIEK DE MENSELIJKE IDENTITEIT VERANDERT (DE MUL).....................................................3
2 DE KANDIDATEN KUNNEN UITLEGGEN EN EVALUEREN DAT VOLGENS CLARK MENSEN VAN NATURE
TECHNOLOGISCHE WEZENS ZIJN. DAARBIJ KUNNEN ZIJ BETREKKEN:.....................................................3
EEN UITLEG VAN CLARKS ONTKENNING VAN EEN WEZENLIJKE VERANDERING VAN DE MENS DOOR WETENSCHAP EN
TECHNIEK MET ZIJN OPVATTING DAT MENSEN NATURAL BORN CYBORGS ZIJN;..........................................................3
DE BEGRIPPEN ‘INTERFACE’, ‘CYBORG’ EN ‘DYNAMISCHE APPARATEN’;..................................................................4
EEN UITLEG VAN CLARKS ARGUMENT DAT HET BREIN VAN NATURE GOED IS IN HET GEBRUIKEN VAN DE OMGEVING;........4
EEN UITLEG MET TEKSTFRAGMENTEN 7 EN 8 VAN CLARKS ARGUMENT DAT NIEUWE TECHNIEKEN MAKKELIJK ZIJN TE
INCORPOREREN........................................................................................................................................4
3 DE KANDIDATEN KUNNEN UITLEGGEN EN EVALUEREN DAT VOLGENS KOCKELKOREN DE OMGANG
MET TECHNIEK DE ZINTUIGLIJKE ERVARING VERANDERT. DAARBIJ KUNNEN ZIJ BETREKKEN: ................4
KOCKELKORENS HISTORISCHE BENADERING VAN DE TECHNISCHE BEMIDDELING VAN DE ERVARING;...............................4
DE BEGRIPPEN ‘DECENTREREN’ EN ‘RECENTREREN’;...........................................................................................5
EEN UITLEG MET TEKSTFRAGMENT 9 VAN KOCKELKORENS ARGUMENT DAT TECHNIEK MENSEN EEN NIEUWE BLIK GEEFT EN
DE ZINTUIGEN DE TECHNIEK INLIJVEN.............................................................................................................5
4 DE KANDIDATEN KUNNEN UITLEGGEN EN EVALUEREN DAT VOLGENS DE MUL HEDENDAAGSE
TECHNIEK DE MENSELIJKE IDENTITEIT VERANDERT. DAARBIJ KUNNEN ZIJ BETREKKEN: .........................5
HET BEGRIP ‘HUMANISME’;.........................................................................................................................5
EEN UITLEG VAN DE MULS ARGUMENT DAT DE OMGANG MET TECHNIEK DE MENSELIJKE IDENTITEIT TRANSFORMEERT;.....5
EEN UITLEG MET TEKSTFRAGMENT 11 VAN DE MULS ARGUMENT DAT DE VERANDERING VAN DE MENS ZICH VIA
VERSCHILLENDE SCENARIO’S KAN VOLTREKKEN.................................................................................................5
5 DE KANDIDATEN KUNNEN DE OPVATTINGEN VAN HARAWAY, MORTON, DESPRET, LATOUR, HAYLES,
BARAD, HARARI EN RASCH OVER DE GRENSVERVAGINGEN OMTRENT DE MENS UITLEGGEN,
1
,VERGELIJKEN, TOEPASSEN EN EVALUEREN. DAARBIJ KUNNEN ZIJ DE VOLGENDE STANDPUNTEN
BETREKKEN:............................................................................................................................................5
DAT DOOR DE GRENSVERVAGINGEN DE VRAAG NAAR HET WEZEN VAN DE MENS OPNIEUW EN ANDERS BENADERD MOET
WORDEN (HARAWAY);...............................................................................................................................6
DAT ER BIJ DE GRENSVERVAGINGEN KANTTEKENINGEN KUNNEN WORDEN GEPLAATST VANUIT ETHISCH, KENTHEORETISCH
EN WETENSCHAPSFILOSOFISCH PERSPECTIEF;....................................................................................................6
DAT DE GRENS TUSSEN MENS EN DIER IS VERVAAGD (MORTON, DESPRET);............................................................6
DAT DE GRENS TUSSEN LEVEND EN NIET-LEVEND IS VERVAAGD (LATOUR, HAYLES);..................................................6
DAT DE GRENS TUSSEN FYSIEK EN NIET-FYSIEK IS VERVAAGD (BARAD, HARARI, RASCH).............................................6
6 DE KANDIDATEN KUNNEN UITLEGGEN EN EVALUEREN DAT VOLGENS MORTON DE GRENS TUSSEN
MENS EN DIER IS VERVAAGD. DAARBIJ KUNNEN ZIJ BETREKKEN:..........................................................7
EEN UITLEG VAN HARAWAYS OPVATTING OVER DE GRENSVERVAGING TUSSEN MENS EN DIER;....................................7
DE BEGRIPPEN ‘ECOLOGISCH DENKEN’, ‘PLANTENNEUROBIOLOGIE’;......................................................................7
EEN UITLEG MET TEKSTFRAGMENT 12 VAN MORTONS ARGUMENT DAT MENSEN BESTAAN UIT ALLERLEI NIET MENSELIJKE
WEZENS;.................................................................................................................................................7
EEN UITLEG VAN MORTONS ARGUMENT DAT OOK DIEREN EN PLANTEN DENK- EN HANDELINGSVERMOGEN HEBBEN;........7
EEN UITLEG MET TEKSTFRAGMENT 13 VAN DESPRETS ARGUMENT DAT DE GRENSVERVAGING TUSSEN MENS EN DIER
IMPLICEERT DAT ER IN WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK ANDERS MET DIEREN MOET WORDEN OMGEGAAN.....................8
7 DE KANDIDATEN KUNNEN UITLEGGEN EN EVALUEREN DAT VOLGENS LATOUR EN HAYLES DE GRENS
TUSSEN LEVEND EN NIET-LEVEND IS VERVAAGD. DAARBIJ KUNNEN ZIJ BETREKKEN: .............................8
DE BEGRIPPEN ‘ACTOR’, ‘ACTOR-NETWERKTHEORIE (ANT)’, ‘HANDELING (ACTION)’, ‘NIET-BEWUSTE COGNITIE’,
‘DISTRIBUTIE’, ‘COGNITIEVE ASSEMBLAGE’;.....................................................................................................8
EEN UITLEG MET TEKSTFRAGMENT 14 VAN LATOURS ARGUMENT DAT OOK NIET-LEVENDE WEZENS VITALITEIT EN
HANDELINGSVERMOGEN HEBBEN;.................................................................................................................8
EEN UITLEG MET TEKSTFRAGMENT 15 VAN HAYLES’ ARGUMENT DAT DE MENS, ONDANKS HET HANDELINGSVERMOGEN
VAN NIET-LEVENDE ENTITEITEN, DE VERANTWOORDELIJKHEID BEHOUDT VOOR HET NIETMENSELIJKE;............................9
EEN UITLEG MET VAN LATOURS ARGUMENT DAT DE MENS VERANTWOORDELIJKHEID BEHOUDT VOOR HET NIETMENSELIJKE.
............................................................................................................................................................9
8 DE KANDIDATEN KUNNEN UITLEGGEN EN EVALUEREN DAT VOLGENS BARAD, HARARI EN ASCH DE
GRENS TUSSEN FYSIEK EN NIET-FYSIEK IS VERVAAGD. DAARBIJ KUNNEN ZIJ BETREKKEN: .....................9
DE BEGRIPPEN ‘INTRA-ACTIE, ‘ALGORITME’, ‘TECHNO-HUMANISME’, ‘DATAÏSME’ EN ‘HET ELSE’;.................................9
EEN UITLEG VAN HARAWAYS OPVATTING OVER DE GRENSVERVAGING TUSSEN FYSIEK EN NIET-FYSIEK;........................10
EEN UITLEG VAN BARADS ARGUMENT DAT DE MENS EEN VERSTRENGELING VAN MATERIAAL EN BETEKENIS IS/WORDT;...10
EEN UITLEG VAN HARARI’S ARGUMENT DAT DE MENS DATA WORDT;..................................................................10
EEN UITLEG MET TEKSTFRAGMENT 16 VAN RASCH’ KANTTEKENING DAT HET DATAÏSME MENSEN REDUCEERT TOT
KARIKATURALE PROFIELEN.........................................................................................................................10
2
, Filosofie Kwestie 3
1 De kandidaten kunnen de opvattingen van Clark, Kockelkoren,
Verbeek en De Mul over de vraag of het wezen van de mens
verandert door de omgang met techniek en wetenschap
uitleggen, vergelijken, toepassen en evalueren. Daarbij kunnen
zij de volgende standpunten betrekken:
Dat mensen van nature al technologische wezens zijn (Clark);
Mensen zijn volgens Plessner van nature kunstmatig en maken gebruik van
technologie als uitbreiding van hun handelen. Clark stelt dat de menselijke
relatie met techniek essentieel is. Zijn standpunt is gebaseerd op twee
argumenten: ons brein gebruikt de omgeving om ons denkvermogen te
ontlasten en uit te breiden, en we kunnen nieuwe technieken gemakkelijk
incorporeren. Deze argumenten tonen aan dat we niet kunnen bestaan
zonder technologie; we zijn van nature afhankelijk van technologie voor de
ontwikkeling en het gebruik van ons denkvermogen.
Dat omgang met techniek de zintuiglijke ervaring verandert (Kockelkoren);
Volgens Kockelkoren, verandert onze omgang met techniek onze zintuiglijke
ervaring omdat techniek ons een nieuwe blik biedt en onze zintuigen de
techniek inlijven. Dit proces van decentreren en recentreren, bemiddeld door
techniek, transformeert onze ervaring van onszelf in de wereld.
Dat omgang met techniek het moreel oordeelsvermogen verandert (Verbeek);
Verbeek beweert dat technologie ons moreel oordeelsvermogen verandert
door onze perceptie en keuzes te beïnvloeden, zoals bij echoscopie, die
ouders de mogelijkheid biedt om abortus te plegen bij aangeboren
afwijkingen. Technologie is niet alleen een instrument, maar speelt ook een
actieve rol in onze ervaring en handelen.
Dat hedendaagse techniek de menselijke identiteit verandert (De Mul).
De Mul betoogt dat hedendaagse technologie de menselijke identiteit
verandert. Deze verandering kan zich op verschillende manieren voltrekken,
gebaseerd op technologische ontwikkelingen in drie scenario's. Hoewel
speculatief, bieden deze scenario's een boeiende invalshoek voor het
overdenken van de toekomst van de mens.
2 De kandidaten kunnen uitleggen en evalueren dat volgens Clark
mensen van nature technologische wezens zijn. Daarbij kunnen
zij betrekken:
Een uitleg van Clarks ontkenning van een wezenlijke verandering van de mens door
wetenschap en techniek met zijn opvatting dat mensen natural born cyborgs zijn;
3
