NEUROPSYCHOLOGIE
Literatuur:
» Boek
Anderson, V., Northan, E., Hendy, J. & Wrenall, J. (2017). Developmental Neuropsychologie. A
Clinical Approach. (Hoofdstuk 1, 2, 3, 4, 5 en 8)
» 10 artkelen
1. Children with Functonal otor iiitatons: The Efects on Faiily Strengths
2. Neonatal Screening for Congenital Hypothyroidisi in The Netherlands: Cognitie and otor
Outcoie at 10 Years of Age – .J.E. Keipers e.a.
3. Is BRIEF a useful instruient in day to day care of patents with phenylketonuria?
4. aternal Rigidity in Infancy and eiel of Intelligence at School Age in Children Born Preteri –
Philipa Butcher e.a.
5. Boys with ADHD in Social Interacton With a Nonfaiiliar Adult: An Obseriatonal Study – Stroes,
Alberts & Van der eere
6. ADHD Defcit as easured in Adolescent Boys with a Contnuous Perforiance Task Is Related to
Antenatal aternal Anxiety – Bea R.H. ian der Bergh e.a.
7. Van der eere, Jaap J. , Börger, Norbert A., Wierseia, Jan R., ADHD: State Regulaton and
otiaton
8. Van der eere, J.J., Borger, N., & Pirlia, S. (2012). Coiert shifing of atenton in hospitalizeed
children with early onset conduct disorder and borderline intellectual functoning. Child
Neuropsychology
9. R. Rayiaekers, I. Antrop, J. J. ian der eere, J. R. Wierseia & H. Roeyers (2007), HFA and ADHD:
A direct comparison on state regulaton and response inhibiton, Journal of Clinical and Experiiental
Neuropsychology, Voluie 29, Issue 4
10. Cognitie fexibility in adults with high functoning autsi
Het tentaien bestaat uit 55 ieerkeuzee iragen.
,CO EGE 1
Centraal in de ontwikkelingsneuropsychologie staat het gedrag dat wordt gekoppeld aan de
hersenen.
Aangeboren versus verworven
» Ontwikkelingsstoornis (deielopiental)
Een ontwikkelingsstoornis wordt ontdekt in de iroege kinderjaren en iereist iroege interiente oi
de bijbehorende tekorten zeo iroeg iogelijk te beperken en oi de ontwikkeling ian nog niet
aangetaste functes te bescherien. Hoe eerder een ontwikkelingsstoornis wordt gedetecteerd/
gediagnostceerd, hoe beter een interiente aanslaat. Door iiddel ian interientes wordt
geprobeerd te ioorkoien dat ook andere doieinen ian het kind aangetast worden door de
stoornis. Hoewel een ontwikkelingsstoornis een oorzeaak heef, is dezee iaak onbekend en is er sprake
ian 'iultple causes, iultple results'. Sois kan één en dezeelfde oorzeaak ioor twee stoornissen
zeorgen. Een ian de oorzeaken kan coiplicates gedurende de zewangerschap zeijn
Growing into the defcit: Een ontwikkelingsstoornis kruipt langzeaai in het systeei.Een kind
kan wel iet (eigenschappen ian) een stoornis zeijn geboren, het kan zeijn dat dit later pas
zeichtbaar (en steeds coiplexer) wordt.
» Verworven letsel (aquired)
Verworien letsel kan ieerdere oorzeaken hebben en daariee ierschillende geiolgen ioor het
herstel. De oorzeaak ligt in het iilieu ian het kind, het gaat oi een externe gebeurtenis, bijioorbeeld
ongeluk. Dit iraagt een andere ianier ian onderzeoek doen. Hoe jonger het kind is ten tjde ian het
ongeluk, hoe groter de reacte ian de hersenen (plastciteit).
Het kan lastg zeijn oi te bepalen wanneer er sprake is ian een ontwikkelingsstoornis of ian
ierworien letsel. Een ioorbeeld is dat stress ian de ioeder iogelijk ADHD ieroorzeaakt. Is de ADHD
dan ontwikkelt, of ierkregen? Een ander ioorbeeld is dat Chorea ian Hantngton een aangeboren
stoornis is iaar dezee pas zeichtbaar wordt als ieiand rond de zeestg jaar is.
Plasticiteit - De hersenen ian een kind ontwikkelen zeich snel. Het Kennard principe zeegt des te jonger
een kind is, des te groter de plastciteit ian de hersenen. Zo werd er lang gedacht dat als je een
ongeluk OET krijgen, dat dit beter op één jarige leefijd kan dan op ten jarige leefijd.
Boienstaand principe heef ieel onderzeoek ieroorzeaakt. De ieeste experts zeullen nu zeeggen dat
Kennard ongelijk heef (iogelijk iet uitzeondering ian taalprobleien).
Greater vulnerability - Jonge hersenen zeijn kwetsbaar(der). Wat groeit is in ontwikkeling. De
uitkoist ian herstel heef te iaken iet leefijd. De schade is het grootst op gebieden die aan het
ontwikkelen zeijn.
Diagnosticeren - Het stellen ian een diagnose bij kinderen is anders dan bij iolwassenen.
Volwassenen kunnen ioor zeichzeelf opkoien en spreken. Kinderen zeijn aangewezeen op het oordeel
ian een ander (opioeders, leerkrachten). Kind krijgt een bepaalde posite aan de hand ian
iragenlijsten en testen. Dezee testen ierschillen per leefijd. Het iaakt uit of een kind ian 2 wordt
getest of een kind ian acht, gezeien een kind ian twee jaar oud nog niet kan lezeen. Het
gedragsrepertoire ian een kind ieranderd ioordurend, waardoor het ioeilijk is oi te bepalen
wanneer een proces disfunctoneel is. Kinderen ieranderen kwalitatef (uiterlijk, leefijd). Het is
eigenlijk onjuist oi uitspraken te doen oier een ilinder, terwijl dezee nog een rups is. Je kijkt naar de
ianier waaroi een rups oier de grond kronkelt en probeert iet die obseriate een ioorspelling te
doen oier de ianier waarop diezeelfde rups gaat iliegen als het een ilinder is geworden.
Ontwikkeling is eigenlijk een ander woord ioor ierandering. Dit loopt niet altjd lineair. Je wordt
niet alleen iaar beter in iets, sois ga je achteruit . Zo lukt het atleten niet oi de beweging ian een
baby in een box na te doen en lukt het ons als iolwassene niet oi tegelijkertjd in- en uit te adeien,
,terwijl we dit als baby wel konden. Bepaalde refexen ierdwijnen. Wat noriaal is op een bepaalde
leefijd, is op een ander ioient afwijkend. Niet alle gedragingen zeijn ioldoende ontwikkelt oi op
alle leefijden direct ieetbaar te zeijn.
Crowding - Als andere gebieden in de hersenen bepaalde functes oierneien ian niet werkende
delen, wordt dit crowding genoeid. Dit proces kan de prognose beioeilijken. Crowding is zeowel
positef (positeie plastciteit) als negatef. Als bijioorbeeld door een ongeluk de linkerhersenhelf
niet ieer niet ieer werkt, kan de rechterhersenhelf de functe ian de linkerhersenhelf (taal) na
een paar jaar oiergenoien hebben, iets wat positef is. Echter gaat dit ten koste ian de functe ian
de rechterhersenhelf (ruiitelijk inzeicht), hetgeen een negatef geiolg is. De rechterhersenhelf
krijgt het dan te druk.
Functonele gedragsredenen waaroi het stellen ian een prognose lastg is:
» Gedragscoipensate: iensen iet een ierstandelijke beperking wiegen iaak. en geef hier iaak
bepaalde oorzeaken uit ianuit de beperking, iaar het kan ook zeijn dat dezee iensen coipenseren
dat zeij een bril nodig hebben.
» Growing into the defcit: goeien in een tekort/ontwikkelen ian een achterstand.
De crowding-ierschijnselen iaken de opbouw ian de prognose bij kinderen ioeilijker dan bij
iolwassenen.
Traumatic Brain Inuury (TBI) - Wanneer er sprake is ian trauiatsche hersenschade zeijn er
oiereenkoisten tussen kinderen en iolwassenen. Zo is de dosering-respons relate (saienhang
tussen dosis en geiolgen) hetzeelfde, wat hierbij inhoudt dat ieer cerebrale pathologie leidt tot
grotere ierslechtering. Echter bij iolwassenen zeijn de consequentes ieer specifek, bij kinderen
ieer globaal. De outcoie/het resultaat ian TBI is iariabel. Dit koit oidat bij iolwassenen de
hersenen erg gestructureerd zeijn, alles zeit goed op zeijn plek. Bij kinderen is dit nog niet het geial.
Oudere kinderen herstellen beter. Teiens is de uitkoist in hoge iate afankelijk ian de oigeiing.
Boienstaande gaat in tegen het Kennard principe.
Je hersenen ontwikkelen zeich ian achteren naar ioren. Ontwikkeling gaat cuiulatef (bij kinderen).
Dus als aan het begin een aantal iaardigheden niet goed wordt ontwikkeld, krijgt het kind hier later
ioeite iee (growing into the defcit).
Herstel bij een kind iet trauiatsche hersenschade hangt af ian:
» De aard en de ernst ian het letsel;
» Eigenschappen ongeial;
» Premorbide vermogens (hetgeen wat aan een zeiekte ioorafgaat, of al ioor een zeiekte aanwezeig
was. Zo raakt een kind iet ADHD sneller betrokken bij bijioorbeeld een ierkeersongeluk. Een
testuitslag is niet altjd afankelijk ian het ongeluk/kwetsuur);
» Hoe oud is het kind tjdens het ongeluk/ontwikkelingsniieau;
» Hoe lang geleden was het ongeluk/tjd tussen eerste en tweede test;
» Stabiliteit en Sociaal Econoiische Status (SES) ian het gezein.
Klinische neuropsychologie - Het in kaart brengen ian iaardigheden oi zeo de interiente aan te
scherpen. Onderzeoek naar wat kan ieiand (nog) wel en wat niet ieer? Dit wordt getest door
iiddel ian papier-en-potloot-testen. Dezee genorieerde testen zeijn a-specifek in uitkoist.
Voorbeeld is IQ test. Er wordt gedifenteerd tussen ierschillende patinten iaar uiteindelijk leert
ien niks oier de ierwerkingsiechanisien. De tests iergelijken dus de scores ian het kind iet de
nori (hoge geioeligheid) en zee zeijn niet goed in het diferentiren tussen patintenpopulates (lage
specifciteit). Een ioorbeeld hierian is dat een kind als hoofdstad ian Nederland de stad Alkiaar
, benoeid. Er is dan bekend dat het kind een fout iaakt, echter is er niet bekend hoe een kind tot dit
foute antwoord koit: het zeegt niets oier het proces in de hersenen iaar alleen oier het
eindproduct ian cognite.
Experimentele/theoretische neuropsychologie - Theoretsche neuropsychologie is de relate tussen
gedrag en hersenen. Experiienteel cognitef testen begon iet reacte testjes. Hierbij bestaan er
geen norien. Er wordt pas genorieerd als predictes gedaan kunnen worden. Onderzeoek naar
iechanisien die onder een stoornis liggen: wat is ADHD precies ioor ontwikkelingsstoornis?
Model van aandacht - Onderstaand iodel heef een indicate ian de cerebrale gebieden die de
belangrijkste aandachtcoiponenten oiiaten, naielijk:
» Focus/execrute
» Sustained atenton: iolgehouden aandacht (als je een saaie taak ioet doen begin je
geiotieerd, iaar je raakt steeds iinder aandachtg en uiteindelijk ben je al je aandacht kwijt).
» Shifing: het kunnen ieranderen ian je functoneren (bijioorbeeld tjdens college: de ene keer
schrijf je, dan luister je, sois tegelijkertjd).
In het echt zeijn de gebieden niet zeo duidelijk weer te geien. De ierschillende gebieden bestaan wel,
iaar niet alle iaardigheden zeijn te localiseren en aan te wijzeen in de hersenen. Het is als zeoeken
naar een speld in een hooiberg oi aan te duiden welke genen aansprakelijk zeijn ioor aandoeningen.
Hersenen netwerken iet elkaar, al is er wel doiinante in bepaalde gebieden.
De prefrontale cortex - De frontaalkwab is het deel ian de hersenen dat zeich als laatst ontwikkelt,
naielijk zeo rond de twintg jaar. De prefontal cortex neeit dan taken oier ian de superior temporal
cortex. De frontale kwab is als een dirigent ian een orkest. Hij coördineert, corrigeert en controleert
en is het ieest ierbonden gebied ian de hersenen. Hij heef een deipende functe en zeorgt erioor
dat je nadenkt ioordat je reageert. Indien ieiand direct reageert op een situate, kan dit duiden op
een probleei in de frontaalkwab en leiden tot psychopathologie.
Binnenkoiende inforiate gaat ian de osipitaal kwab (blauw) naar de frontale lob (geel). De
eiolute ian de frontale kwab bij de iens is groot. ogelijk is ADHD/agressie ierbonden aan de
