Week 8: Behandelingen en interventies in het veld leerlingenzorg
Literatuur
Ruijssenaars: dyslexie en dyscalculie
Net als het diagnostisch proces is het behandelingsproces te beschrijven als een cyclus. De
hoofdstappen:
1. Verkennende behandelingsanalyse: een analyse van de condities die positief of negatief
van invloed kunnen zijn op de feitelijke interventie;
2. Voorspellen van reacties: het opstellen van hypothesen over de directe effecten van de
concrete instructies, gebaseerd op diagnostische informatie enerzijds en kennis over
empirische evidentie voor de aanpak anderzijds;
3. Toetsend behandelen: het uitvoeren (en bijstellen) van de geplande instructie;
4. Evaluatie ten opzichte van het globale doel: het voortdurend nagaan in hoeverre de
geplande en behaalde resultaten in overeenstemming (of niet strijdig) zijn met het
uiteindelijke doel.
De diagnostische- en behandelingscyclus vormen samen de klinische of hulpverleningscyclus,
met per stap de mogelijkheid tot terugkoppeling.
Stap 1 bestaat uit het in kaart brengen van faciliterende en belemmerende factoren ten aanzien
van het succes van een specifieke interventie. Het gaat hierbij om individugebonden factoren
(leeftijd, intelligentie, motivatie) en omgevingscondities (bereidheid van school tot
samenwerking, leerproblemen die ouders zelf hebben). Het overslaan van deze stap kan zorgen
dat een effectief gebleken type behandeling mislukt. In stap 2 is ruim aandacht nodig van de te
bereiken directe resultaten, rekening houdend met de empirische kennis uit effectstudies,
alsook met de gegevens uit eerdere diagnostiek en met resultaten van de vorige stap. Samen met
stap 3 vormt het toetsen van de juistheid van de voorspellingen (toetsend behandelen) het hart
van elke interventie: voorspellen, toetsen, bijstellen, voorspellen, toetsen…. Bij dyslexie dient de
inhoud van de behandeling direct gericht zijn op lezen/spelling, maar ook op affectieve en
motivationele processen. De laatste stap is de voortdurende evaluatie van het bereikte resultaat
ten opzichte van het gewenste einddoel. Wat op korte termijn effectief is, kan uiteindelijk
contraproductief blijken.
Gelet op de ernst van de problemen, alsook op de deels individugebonden verklarende condities
en de per geval variërende belemmerende en/of faciliterende factoren, is een behandeling bij
voorkeur individueel. Individuele interventies blijken effectiever dan het werken in kleine
groepjes (max. 5 kinderen), wat weer betere resultaten geeft dan remediërend onderwijs in
grotere groepen. Algemene ingrediënten die bijdragen aan de effectiviteit, naast motivatie:
- Goede relatie cliënt en behandelaar
- Heldere structurering interventie (concrete doelstelling, planning, fasering)
- Systematisch stellen van doelen door behandelaar in samenspraak met cliënt (of ouders)
- Uitvoering interventie zoals beoogd
- Aantoonbare professionaliteit van de behandelaar
Het is belangrijk veel gewicht toe te kennen aan de instructiekwaliteit van de volwassene in het
handelingsplan.
Behandeling dyslexie
Effectieve behandelingen gaan uit van het principe dat ons schriftsysteem een systematische
weergave is van de klankstructuur van de gesproken taal: de geschreven letters in woorden zijn
een redelijk consistente afbeelding van de klanken. Als de relatie niet voldoende bekend is, moet
die worden ingeoefend: alle grafemen moeten benoemd kunnen worden en alle fonemen
geschreven. Woorden moeten op elk niveau van opsplitsing in klanken geanalyseerd en
gesynthetiseerd kunnen worden. Het automatiseren van letter- en woordkennis verdient aparte
aandacht. De theoretische oriëntatie kan per type behandeling verschillen. Methodieken:
, Psycholinguïstische uitgangspunten. Kinderen worden stap voor stap getraind in fonologische
deelvaardigheden, teken-klankkoppelingen en het decoderen van klankzuivere woorden.
Neuropsychologische principes. Bij radende lezers speelt de linkerhemisfeer een dominante
rol, terwijl dit bij spellende lezers de rechterhemisfeer is. In de behandeling worden de stimuli
(letters, woorden) in het visuele halfveld aangeboden dat contrasteert met de hemisfeer die
gestimuleerd moet worden.
Niet één van deze behandelmethoden blijkt superieur. Cruciaal is dat dyslexiebehandeling goed
gestructureerd is, gericht op lezen/spelling zelf, vanuit een analyse van taken en processen.
Behandeling dyscalculie
Een belangrijke variabele die het succes van behandeling bepaalt is instructie. Directe instructie
blijkt het meest effectief, vooral bij het aanbieden van voorbereidende en
basisrekenvaardigheden. Banende instructie (min of meer zelf ontdekken) blijkt beter geschikt
voor het leren oplossen van problemen. Een tweede belangrijke variabele is de mate van
instructiebehoefte van kinderen. Interventies bij kinderen met een ernstig rekenprobleem zijn
effectiever dan bij een milder probleem. Het aantal sessies is ook belangrijk. Een korte
interventie zal dikwijls gericht zijn op een specifiek aspect (zoals tafels 1 t/m 5), waardoor snel
goede resultaten behaald kunnen worden. Langdurige interventies richten zich veelal op
meerdere en/of bredere (deel)problemen en vertonen daardoor minder snel effect.
Interventies gericht op het leren van basisvaardigheden met behulp van speciale educatieve
software blijken minder effectief dan interventies door volwassenen zelf verzorgd. Bij het leren
oplossen van reken-/wiskundeproblemen blijkt dat interventies die uitgaan van realistische
contexten effectiever zijn dan interventies die hier niet van uitgaan. Peer tutoring blijkt ook
minder effectief dan instructie door volwassenen.
Implicaties voor de onderwijspraktijk en het opzetten van behandeling voor dyscalculie:
- Het gebruik van de computer kan kinderen motiveren en maakt het mogelijk bepaalde
typen rekenopgaven te oefenen en te automatiseren, maar is onvoldoende effectief bij
basale rekenproblemen. ‘Live’ aanpak is effectiever.
- Individuele behandelingen laten zeer goede resultaten zien en kleine groepjes zijn
effectiever dan grotere groepen.
- Peer tutoring is minder effectief om een kind met een rekenprobleem adequaat te
helpen.
- Jonge kinderen die moeite hebben met voorbereidende- en basale rekenvaardigheden
profiteren het meest van directe instructie. Zodra deze zijn verankerd, kan over worden
gegaan op banende instructie: kind kiest eigen voorkeursaanpak &
oplossingsprocedures.
Setting behandeling
Veel kinderen met een ernstig leerprobleem
redden het niet met een algemene instructie
binnen de groep, maar zijn aangewezen op een
verlengde en intensieve instructie. Er is door
Gelderblom een lesmodel ontwikkeld, gericht op
convergente differentiatie (groep zo lang mogelijk
als geheel) en verlengde instructie. Leerlingen
met een leerprobleem krijgen binnen een regulier
kader meer intensief onderwijs.
Wanneer differentiatie binnen de groep niet een
afdoende oplossing blijkt voor kinderen met dyslexie of dyscalculie, is het afhankelijk van de
ernst van het probleem welke aanpak de meest geëigende is. Denk aan remedial teaching,
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper liekeschafer. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.