Dé samenvatting voor tijdvak 5 - zowel voor de lerarenopleiding geschiedenis als voor de middelbare school. Met deze samenvatting ben je verzekerd van alle 'ins & outs' van tijdvak 5. Hoewel de samenvatting zeker niet vrij is van taalfouten, is er op de geschiedenisopleiding al flink van geprofite...
Tijdvak 5 – Tijd van Ontdekkers en Hervormers
1500-1600
Inhoud
Inleiding ................................................................................................................................. 2
De Renaissance: een synthese van Oudheid en Middeleeuwen ........................................... 2
De Renaissance: het veranderd mens- en wereldbeeld ..................................................... 2
Renaissance in kunst en geschriften .............................................................................. 3
Waarom de Renaissance in Italië? ................................................................................. 5
De Renaissance: de hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid, en
het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling .............................................. 6
Gevolgen Renaissance .....................................................................................................10
De Reformatie ......................................................................................................................11
Maarten Luther .................................................................................................................11
Johannes Calvijn ..............................................................................................................12
Contrareformatie (Katholieke Reformatie) .........................................................................13
Terrein van de verandering – Reformatie ..........................................................................13
Ontdekkingsreizen................................................................................................................15
De reizen van Columbus – de verovering van Amerika .....................................................17
De ‘Nederlandse’ Opstand ...................................................................................................20
Fasen Nederlandse Opstand ............................................................................................22
1
, De term ‘Renaissance’
Eerst in de 16e eeuw betekenis van: hergeboorte klassieke poëzie en kunst in die periode.
Later: eerdere tijden.
De Renaissance kwam de betekenis te hebben van een nieuw bewustheid van het individu.
Hunt et al. p. 452
Inleiding
Zijn de jaartallen 1500 en 1600 wel goede jaartallen? Andere voorbeelden zouden ook 1453
(Val van Constantinopel) en 1492 (Columbus ontdekt Amerika) kunnen zijn.
Daarnaast zou je de Renaissance op basis van verschillende terreinen anders kunnen
dateren. Zo dateert Hunt de Renaissance tussen 1350-1600.
De Renaissance: een synthese van Oudheid en Middeleeuwen
De Renaissance: het veranderd mens- en wereldbeeld
In de nieuwe steden uit tv4 ontstonden hoog ontwikkelde burgerlijke culturen. Deze culturele
bloei ging vergezeld met een versterkte belangstelling voor de culturele prestaties in de
klassieke Oudheid, die in Italië zichtbaar aanwezig waren in de vorm van beelden en
gebouwen. Door de overblijfselen raakten Italiaanse kunstenaars geïnspireerd. Ook op het
gebied van letteren heroriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid: het humanisme.
Mensen waren niet tevreden met instituties van die tijd; ze gingen naar de Oudheid kijken –
in taal, kunst en retoriek – om die op hun wereld toe te kunnen passen.
Is de Renaissance wel zo alles veranderend?
- Jacob Burckhardt: Renaissance is een nieuwe tijd; er was sprake van een nieuw
mens- en wereldbeeld. Men ging het aardse leven als belangrijker ervaren: carpe
diem (pluk de dag); tijdens de Middeleeuwen leefde men voor het hiernamaals:
memento mori (gedenk te sterven).
- Beeld Burckhardt achterhaald: tijdens ME werd de klassieke Oudheid ook nog
hooggehouden: Karolingische Renaissance, Renaissance van de Twaalfde Eeuw. De
2
, humanisten zagen echter een kloof tussen ‘hun wereld’ en de klassieke Oudheid →
zij kwamen met de term ‘Middeleeuwen’.
Renaissance: veranderend mensbeeld en veranderend wereldbeeld.
Mensbeeld: hoe de mens zichzelf ziet: bijv. zelfontplooiing en individu.
Wereldbeeld: De totale omgeving. Bijv. de wereld (samenleving) is maakbaar (wij als mens
hebben daar invloed op). Men kan de wereld leren begrijpen (wetenschap).
Christelijke gedachte over de mens – Renaissance: ieder mens kan ‘een schepper naar het
voorbeeld van de Goddelijke Schepper’ zijn.
Renaissance in kunst en geschriften
Nieuwe opkomende stromingen ten tijde van de Renaissance:
In geschriften:
Scholastiek:
- Middeleeuwse filosofie in de 12e en 13e eeuw.
- Theologie, logisch redeneren en empirie gecombineerd leidden tot écht waarheid.
- Summa maken: een geschrift dat antwoorden bood op alle vragen die een mens kon
hebben.
- Renaissance: teruggrijpen naar oude filosofen uit de Oudheid zoals Aristoteles en die
verbinden met het christendom (ME) om tot alle (échte) waarheid te komen.
- Scholastiek: de wereld is vastomlijnd volgens de wil van God. Gods wil = wet, maar
men kan er wel door de ratio kennis van nemen.
Humanisten:
- Zij die klassieke geschriften bestudeerden, bewonderden en erover schreven.
- Petrarcha: get gaat nu slecht met de wereld, maar in de klassieke Oudheid ging het
goed → klassieke Oudheid bestuderen.
- Het humanisme was een literaire taalkundige stroming die de oude klassieke
Oudheid wou doen laten herleven om de crises van de 14-16e eeuw het hoofd te
bieden.
- Het bestuderen van de klassieke geschriften staat centraal.
- Humanisten wouden terug naar de oorsprong: als je kunt lezen en schrijven kun je
jezelf verrijken → kennis is macht.
- Humanisme was een manier om met de crises van de 14e t/m de 16e eeuw te dealen.
- Humanisten waren nog steeds christelijk.
Christelijke humanisme:
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jenskneijber. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,39. Je zit daarna nergens aan vast.
