Samenvatting E3: Oncologie, palliatieve behandeling en
levenseinde
Contents
SamenvatninE3:nOncoloiie, npalliateven�ehandelininennlevenseinde...................................................1
Mammacarcinoom.............................................................................................................................2
Chiruriischnoncoloiischen�ehandelprincipes..................................................................................2
Radiotherapien�ijnden�ehandelininvannkanker................................................................................3
Medicamenteuzenantikankern�ehandelini....................................................................................3
Paraneoplastschensyndromen........................................................................................................4
Spoedeisendenoncoloiie.................................................................................................................5
Mammatumoren............................................................................................................................6
Behandelininvannpijnnennanderensymptomenn�ijndenpatintnmetnkanker........................................8
Nietnreiulieren�ehandelwijzennvoornkankernnaastnreiulieren�ehandelini....................................10
Prostaatcarcinoom...........................................................................................................................10
Immunotherapienvannkanker........................................................................................................10
Prostaatcarcinoom.......................................................................................................................12
Voedinin�ijndenpatintnmetnkanker...............................................................................................12
Hematoioncoloiie............................................................................................................................14
Lymfatschenmaliiniteiten.............................................................................................................14
Plasmacelziekten..........................................................................................................................17
Leukemieinnennmyeloproliferatevenaandoeninien.....................................................................18
Palpa�elenlymfeklier.........................................................................................................................22
Palliatevenzori..................................................................................................................................24
Behandelininvannpijnn�ijnkanker....................................................................................................24
Palliatefnklinischnredeneren.........................................................................................................27
Advancencarenplannininennsharedndecisionnmakini......................................................................33
Spirituelenzori...............................................................................................................................33
Palliatevensedate.........................................................................................................................34
Thuisnsterven....................................................................................................................................35
Euthanasienennwilsverklarini............................................................................................................35
Formelentakennennhandelinienn�ijnoverlijden...................................................................................37
Culturelenennreliiieuzendiversiteit.....................................................................................................40
Communicatenpatintennmetnkanker...............................................................................................40
,Mammacarcinoom
Symptomennvanniezweliroei
i Lokaal:nzwellini, no�structen(�loedvatnofnholnoriaan), nulceraten(huidnofnslijmvlies), n
�loedverliesn(manifestnofnoccult)
i Systemisch:niewichtsverlies, ncachexie, nparaneoplastschenverschijnselen
Chirurgisch oncologische behandelprincipes
- Opera�iliteitn(patintninnstaatnoperatentenonderiaan)nennresecta�iliteitnvanndentumornspelenn
eennroln�ijndenkeuzenwel/nietnopereren.n
- Opzetncuratevenchiruriischeninireep:ntumornvoliensnrichtlijnennverwijderdnennuitzichtnopn
vollediienienezini.
- Palliatevenresecte:nmetastasennopnafstand, ncuratennietnmoielijk.nLokaalnzekerncuratef, nmaarn
leidtnnietntotnienezininvanweienmeerderenmetastasen.nOfnlokalen(nietnradicale)nresectenenn
daardoornnietncuratef.n
- Adjuvantenchiruriie:ntumorneerstn�ehandelennmetnchemo/radiotherapie, ndannpasn
verwijderen.n
- De�ulkininchiruriie:ntumorneerstnzoveelnmoielijknverwijderen, ndaarnansystemischen
�ehandelini.n
- Profylactschenchiruriie:noriaannverwijderennvoordatntumornontwikkelt.n
Chiruriischen�ehandelini
- EerstnstadiirennmetnspiraaliCT, nMRI, nPET, nPETiCTnen/ofnPETiMRI.nOpn�asisnvannTNMnstadiumn
optmalen�ehandelininvastiesteldnennuitievoerd.n
- Chiruriischen�iopsie:ncytoloiischnen/ofnhistopatholoiischen�ioptennstukjesntumornvoorn
diainose.nBijnexcisie�iopsienwordtnmeteennhelentumornverwijderd.n
- Curatevenofnpalliatevenchiruriie:nOnderncuratevenchiruriienwordtnverstaanndenchiruriischen
resectenvanneennkwaadaardiientumor, nwaar�ijndentumornenn–nindiennieïndiceerdn–nhetn
eventuelenlymfedrainaieie�iednradicaalnverwijderdnkunnennworden, nzonderndatn
macroscopischntumornlokaalnenninndenrestnvannhetnlichaamnwordtnachterielatennofntumorispilln
optreedtn(R0iresecte).nR1n=nresecterandennnietnvrij, nR2n=nmacroscopischntumorn
achterie�leven, n�eidennnietncuratef.nPalliatef:nuitie�reidenmetastaserininopnafstand, nieenn
ienezininmoielijknmetnoperate.nO.�.v.nTNMnclassifcatenzonnodiinadjuvanten�ehandelini.n
- Minimaalninvasievenchiruriie:nendoscopisch, nlaparoscopischnennschildwachtklier�iopsie.n
- Reconstructevenchiruriie:nMetn�ehulpnvannverschuivinisplasteken, nzwaailappen, nvrijn
ievasculariseerdenhuidispierlappen, nvrijnievasculariseerden�otransplantatennenn
omentumplastekennmetnvrijenhuidtransplantatennkannvrijwelniederndefectnwordenn
iereconstrueerd.n
- Metastasechiruriie:n�eperktnaantalnpatintennkomtninnaanmerkininvoornchiruriie
- De�ulkinichiruriie:nverwijderennprimairentumornennzoveelnmoielijknmetastasenn(peritoneaal),
metntumornterui�reniennnaarnmicroscopischnniveau.nVervoliensnintraperitonealen
chemotherapeutschen�ehandelini.n
- Toeianischiruriie:n�ijnveneuzentoeianispro�lemennomnpatintennadequaatnchemotherapien
tenievennenntenhydreren.nVenousnaccesnportn(VAP):npoortnmetneennsiliconenmem�raannenneen
katheter.n
- Reiionalenchemotherapie:nselecteventoedienininaannextremiteitnofnoriaan;nieïsoleerden
reiionalenperfusienenninfusie, nintraiarteriileninfusie, nintravesicale, nintrathecalenofn
intraperitonealenchemotherapie.n
- Ro�otinenn�eeldiestuurdenchiruriie:nzeerncomplexenchiruriischenhandeliniennn
,Radiotherapie bij de behandeling van kanker
- Snelndelendencellenn(�ijv.ninndenhuid)ntonennden�estralinisschaden�innennenkelendaienntotn
wekennnanden�estralinin(acutenreacte);ntraaindelendencellenn(endotheel, nf�ro�lasten)n
daarenteiennsomsnpasnnanvelenmaandenntotnjarenn(latenreacte).
- Wordtninnfractesnieieven, nmetnminimaaln8nuurnerntussen.nDennormalencellennhe��enndanntjdn
omntenherstellen, nterwijlndentumorcellennzodaniin�eschadiienndatnzendoodnzullenniaan.nDoorn
meerderendosesntenievennaccumuleertninndentumorcellenndenDNAnschade, nwaardoorn
uiteindelijknceldoodnoptreedt.n
- Denie�ruikelijkendaielijksendosisnpernfractenisn1, 8–2nGy.nAlternatevenfractonerinisschema’s:
o hyperfractonerini:ntotalendosisnwordtntoeiediendninnfractesnkleinerndann1, 8 nGyndien
tweentotndrienkeernperndainwordennieievennomnhetnverschilninncellulairnherstelntussenn
tumorinenniezondencellennmeernuitnten�uiten;
o hypofractonerini:ntotalendosisnwordtntoeiediendninnfractesniroterndann2–2, 5 nGyndien
minderndannéénnkeernperndainwordennieievennomnden�ehandelininefectefnennveiliin
ten�eperkenntotneennierininaantalnfractes;
o ieaccelereerdenfractonerini:ntotalendosisnwordtntoeiediendninneennkorterentotalen
�ehandelinisduurnmetnmeerndannéénnfractenperndainomnhetnefectnvann
tumorcelrepopulatentenverkleinen.
- Efectnkannwordennversterktndoorntencom�inerennmetnsystemischenmiddelen, nzoalsn
cytostatca.n
- Soortennradiotherapienenntoedieninisvormen
o Brachytherapie:nieslotennradioacteven�ronnennmetnγistralinindichtn�ijnofninndentumor
ie�racht.nZeernlokalen�estralini.n
o Uitwendiien�estralini:npatintninnafieschermden�estralinisruimtenvanuitn
verschillendenrichtnienn�estraald.n
o Driedimensionalenconformatenradiotherapien(3DiCRT):nuitwendiien�estralini, n
stralinis�undelsnwordennaaniepastnaannvormntumorie�ied.n
o Intensiteitsiemoduleerdenradiotherapien(IMRT):nieavanceerdenvormnvann3DiCRTn
waar�ijnelkenstralinis�undelnisnopie�ouwdnuitnmeerderenseimenten.nHierdoorn
varieertndendosisnintensiteit.n
o Rotateradiotherapie:nhetn�estralinistoestelndraaitnomndenpatint, nwaar�ijntjdensnden
�estralinindenrotatesnelheid, nMLCipositenenndosisafiifencontnunvariiren.nMetndezen
technieknwordtneennnoin�eterendosisverdelinin�ereikt, nennneemtndenefecteven
�estralinistjdnaf.
o Beeldiestuurdenradiotherapie:nCT, nMRInennPETnie�ruikennternverifcatenvanndenposite
vanndentumorntjdensn�estralini.nMeestalnCT.n
Medicamenteuze anti-kanker behandeling
- Vierncateioriein:nklassiekenchemotherapienmetnceldodendeneiienschappen, nhormonalen
�ehandelinien, ndoelierichten(nieuwere)nmoleculennenn�ehandelinienndiendenwisselwerkinin
tussenndeniastheern(patint)nenndenkankern�eïnvloedenn(immunotherapie, nantianiioienese).
i Klassiekenchemotherapie
o Dodenndelendencellen.nKleinerenennsnellerndelendentumorennreaierenn�eter, nomdatn
erneennhoiereniroeifractenis
o Resistentenisn�ijnveelnpatintenneenn�elanirijkno�stakel.nontstaatndoornsta�ielen
veranderinienninnienexpressienofnmutatesninnienen, nwaarvanndenproductennden
ievoeliiheidnvoorneenncytostatcumn�epalen.
o SchadeninnhetnDNAninndenvormnvannadducten, ncrosslinksnennenkelinofn
du��elstrenis�reuken.
o Com�inatechemotherapie:ntweenmiddelenndiensyneriistschnwerkennenn�ovendienn
ookn�ijnresistentenwerken
, o Resistentenopnklinischnniveaunwordtnveroorzaaktndoornhoofdzakelijknviern
verschillendenelementen:ndenkineteknvanndentumoriroei, nden�ereik�aarheidnvannden
tumornvoornhetnieneesmiddel, ndenmoielijkenheteroieniteitnvanndenkankercellenninn
vivonwatn�etrefnhunnintrinsiekenievoeliiheidnenndentoxiciteitnvannden�ehandelinindien
maaktndatndendosisninnvivon�eperktnwordt, nterwijlnditninnvitronnietn�eperkendnis.n
o Soortennchemotherapie
Alkylerendenmiddelenn(o.a.nCYC):nalkylniroepniaatnver�indininaannmetnDNAn
�asen, nwaar�ijnadductennwordennievormd, nditnisncytotoxisch.nBijnuitstekn
hematoloiischentoxiciteit.n
Platnaver�indinienn(cisplatne, ncar�oplatne, noxaliplatne):nvormininvannDNA
adductennenncrosslinks.nVeelalnefectefn�ijntestsi, novariumi, nlonii, nhoofdihals
ennoesofaiuscarcinoom.nNefroi, notoinennneurotoxisch.nDosisn�erekendnaannde
handnvannnierfuncte, ni.t.t.nanderenmiddelenndienopn�asisnvann
lichaamsoppervlakteniaan.n
Topoiisomeraseiinhi�itoren:n
TypenIn(topotecan):nenkelstrenisnDNAn�reuken
TypenIIn(etoposide):ndu��elstrenisnDNAn�reukenn
Microtu�ulaireninhi�itoren
Vincaialkaloïden:n�indennaanntu�ulinenwaardoornzenvormininvann
microtu�ulinverhinderen, nspecifeknneurotoxischn
Taxanenn(paclitaxelnenndocetaxel):nteienoveriesteldenefect, n�indenn
ooknaanntu�ulinenmaarnverhinderenndepolymerisatenwatnnetnzonletaal
isnvoorndencel.nBijwerkininvooralnalopecia, nneutropenienenn
neuropathien(omkeer�aarni.t.t.nvinca).n
Antmeta�olietenn(cytara�ine, niemcita�ine, n5ifluorouracilnennMTX)):n
�lokkerennvoortianinmeta�olenprocessen, nvooralninnSifase.n
i Hormonenn
o Borstkankernennprostaatkankernzijnnvoornhunniroeinafankelijknvann
(ieslachts)hormonenn(ziendaarnmeernuitlei).n
o Nietnsamennmetnchemotherapienvanweienmoielijknantaionisme
i Moleculairendoelierichten�ehandelinien:ninnsiinaaltransductepathwaysn(�ijv.n�ijnmTOR, n
EGFR, nBRAF, nVEGFR, nPARP1, nHER2(neu), nBCRiABL, nCTLAi4)
i Immunotherapie:nnietnspecifekenimmuunstmulaten(irotendeelsniefaald), ncheckpointn
inhi�itorenn(antiCTLA4, nipilimuma�, nvoornmelanoomnennantiPD1/PDiL1), ntherapeutschen
vaccinaten(ieladennDC), nienetschniemanipuleerdenTicellen
Paraneoplastische syndromen
i Bijefectennvannkankerndienperndefnitennietnveroorzaaktnwordenndoorniniroeinvanndentumornof
metastasen, ninfecte, nischemie, nmeta�olenofnvoedinisdefciintesnofntumortherapie.n
i Voor�eelden:nanemie, nanorexie, ncachexie, nhypercalciimien
i Door
o Hormooninofncytokineproductendoorndentumor
o Autoiimmuniteitntumorcellenn(maarnooknnormalenlichaamscellen, n�lijfndusnnan
�ehandelini)
Endocrienenennmeta�olenparaneoplastschensyndromennennieassocieerdentumortypen
endocrien of metabool syndroom meest frequente tumortypen
endocriene verschijnselen
cushinisyndroom Kleincelliinlonicarcinoomn(50%), nendocrienentumorenn(pancreaseilandceltumor, n
feochromocytoom, nmedullairnschildkliercarcinoom), nthymuscarcinoom, n
paraianilioom, nneuro�lastoom, nprostaati, nmammai, nnieri, nmaaii, ndikkedarmi, n
eierstokkanker, nleukemie.n(doornACTH)
