Samenvatting
Samenvatting Literatuurgeschiedenis Middeleeuwen
Samenvatting van de colleges Literatuurgeschiedenis Middeleeuwen aan de Hogeschool van Amsterdam () en de daarin besproken primaire en secundaire literatuur.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 41 pagina's
Voorbeeld 4 van de 41 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
2 beoordelingen
Door: loesleem7 • 3 jaar geleden
Door: michelloos1973 • 4 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
Samenvatting Literatuurgeschiedenis MiddeleeuwenEen samenvatting van de colleges gegeven aan de Hogeschool van Amsterdam (2017-2018) en de
daarin besproken literatuur.
Inhoud
Overzicht Middeleeuwen ........................................................................................................................ 1
Hebban olla vogala .................................................................................................................................. 6
Verschillende genres ............................................................................................................................... 7
Ridderepiek ........................................................................................................................................... 10
Karel ende Elegast ............................................................................................................................. 11
Renout van Montalbaen.................................................................................................................... 12
Liederen ................................................................................................................................................. 13
Antwerps Liedboek ............................................................................................................................ 14
De reis van Sint Brandaan ..................................................................................................................... 15
Reinaert de Vos ..................................................................................................................................... 16
Bijlage 1: Karel en Elegast...................................................................................................................... 19
Bijlage 2: De reis van Sint Brandaan (‘Van Sente Brandane’)................................................................ 26
Bijlage 3: Reinaert de Vos ...................................................................................................................... 32
Primaire bronnen
• Karel ende Elegast
• Vanden vos Reynaerde
• Van Sente Brandane
• Antwerps Liedboek
Secundaire bronnen
• Literatuurgeschiedenis en leesdossier, Dautzenberg (D)
• Inleiding literatuurgeschiedenis voor de internationale neerlandistiek, Gera & Sneller (GS)
• Nederlandse literatuur, een geschiedenis, diverse auteurs (NLG)
• Zingen in de Middeleeuwen, literatuurgeschiedenis.nl (ZIM)
Overzicht Middeleeuwen
Historische achtergrond (D, hst 3; GS, hst 1)
• Indeling: bestuur en cultuur
- Vroege Middeleeuwen (500 – 1000)
- Imperium Romanum overwonnen volken in contact met Romeinse taal en cultuur.
- 3-4e eeuw: West-Romeinse keizerrijk in verval. Val Rome: 476.
Samenvatting Literatuurgeschiedenis Middeleeuwen | Mark-Jan Zwart | 1
, - Opkomst Germaanse koninkrijken: Franken Karel de Grote (768-814) Frankische
Rijk.
- Bekering Franken tot christendom (6e eeuw).
- Romeinse cultuur bewaard door Kerk.
- Feodale stelsel (leenstelsel): leenheer (koning) leenmannen (adel)
onderleenmannen. Land in ruil voor bestuur in naam van koning, opbrengsten, trouw,
verdediging.
- Christelijke invloed samenleving (onderwijs): theocentrische cultuur.
- Kerstening door dwang, scholing, invloed kerk (kerken en kloosters).
- Wereldlijke macht adel: ridderlijk karakter.
- Hoge Middeleeuwen (1000 – 1300)
- Ontstaan steden.
- Zelfstandigheid vastgelegd in stadsrechten.
- Opkomst derde stand: burgerij (handel en nijverheid).
- Cultuur: gotische kathedralen, universiteiten, start literatuurgeschiedenis.
- Schisma (1054) oosterse kerk en kerk van Rome.
- Strijd met islam om buitengrenzen Europa.
- Kruistochten (1096-1291) als machtspolitiek om Heilige Land.
- Saracenen (heidenen) en Moren (huidskleur).
- Eeuwenlange, goede verstandhouding joden, moslims en christenen vertaling van
Griekse en Joodse werken in Arabisch en Latijn.
- Na dood KdG opsplitsing in westelijk (Frankrijk) en oostelijk rijk (Duitse rijk).
- Feodale bestuursvorm blijft bestaan. Leenheren Duitse keizer en Franse koning.
- Lage Landen deels onder Duitse rijk en deels onder Franse kroon.
- In Nederland en België: graafschappen (Vlaanderen, Holland) en hertogdommen
(Brabant, Gelre). Eenheid door huwelijke, erfenissen en veroveringen.
- Late Middeleeuwen (1300 – 1500)
- Burgerlijke cultuur.
- Steden economische machtspositie.
- Tegenwicht tegen macht van vorsten.
- Unieke ontwikkeling in Lage Landen.
- Oude leenstelsel verdwijnt.
- Guldensporenslag (1302): Vlaamse ambachtslieden verslaan Franse ridderleger.
- Spanningen tussen leenmannen van keizer en koning en volk van ambachtslieden en
stedelingen.
- Opkomst ‘nationale staat’.
- Belangrijkste centra economie en cultuur: Vlaanderen (Brugge, Gent), Brabant (Brussel,
Antwerpen), later Holland (16e eeuw).
- Schilderkunst: Vlaamse primitieven.
- Wetenschap: universiteit Leuven (1425).
- Boekdrukkunst (1450): zelfstandige drukkerijen als stedelijke instelling literaire
en) wetenschappelijke productie tot over grenzen.
- 1492: onderwerping Iberische schiereiland verslaan moslims, vervolging joden, die
zich verspreiden over Europa.
- Duitse keizer Karel V (1500-1550) heer van Nederlandse gewesten.
• Tendensen in Middeleeuwen
- Theocentrisme = God centraal, memento mori, leven na de dood belangrijker, kennis van
God is doel kunst, gemeenschap boven individu.
- Voorbeeld: Egidiuslied (Middelnederlands).
Samenvatting Literatuurgeschiedenis Middeleeuwen | Mark-Jan Zwart | 2
, - Standenmaatschappij
1. Priesterlijke stand geestelijke macht. Oratores = zij die bidden (ca. 10%).
2. Adellijke stand wereldlijke macht. Bellatores = zij die vechten (ca. 20%).
3. Boerenstand (later burgerlijke stand). Laboratores = zij die werken (ca. 70%).
- Feodale stelsel = leenstelsel van leenheren en leenmannen.
- God = opperste leenheer.
- Feodus = eed.
- Koning (leenheer) geeft grond in leen aan edele (leenman) in ruil voor diensten.
- Adel biedt bescherming aan boeren (vrijen en horigen) en krijgt goederen en diensten.
- Leenman is leenheer hulde en hulp verschuldigd (consilium et auxilium).
- Oraliteit = mondelinge overlevering.
- Voordrachtskunst = met grote groepen luisteren naar verhalen, liederen en gedichten
voorgedragen door minstrelen, troubadours, sprooksprekers, vaganten.
- Boeken (perkament) waren kostbaar.
- Mensen konden niet lezen en schrijven.
- Schriftelijke cultuur = Latijn (kerk en wetenschap).
- Verschriftelijking = overgang van oraliteit (mondelinge overlevering) naar geschreven
literatuur (in de loop van de 13e eeuw).
Cultuur (D, hst 4)
• Theocentrisch = kunst dient te wijzen op goddelijke en mens bewust te maken van
vergankelijkheid.
• Bouwkunst
- Romaanse stijl (950-1200): rond, massief, steunberen, kleine ramen, sober.
- Gotische stijl (1150-1500): spits, hoog, luchtbogen, gedecoreerd, grote ramen, luchtig.
• Schilderkunst
- Romaans: wandschilderingen in kerken en miniaturen in boeken.
- Gotisch: Vlaamse primitieven (onrealistisch karakter: perspectief, anatomie, historisch), bijv.
Giotto di Bondone (1267-1337), Jan van Eyck (1390-1441), Hiëronymus Bosch (1400-1516).
- Ridderlijk: bouw kastelen, uitbeelden dappere, vrome ridders.
- Burgerlijk: gotische gebouwen, portretteren rijke kooplieden.
• Muziek
- Nauwe verbinding Kerk en literatuur.
- Gregoriaans.
- Paus Gregorius de Grote (ca. 600).
- Internationale eenheid in liturgie.
- Eenstemmig, vocaal.
- Meerstemmig door paus verboden in 1325.
- Oorspronkelijk mondeling doorgegeven.
- Notenbalk vanaf 11e eeuw.
- Wereldlijke muziek
- Eenstemmig.
- Muzikale begeleiding door luit (gitaar), vedel (viool), schalmei (fluit).
- Vanaf 13e eeuw: meerstemmig.
- Vanaf 14e eeuw: organisatie in gilden (Meistersinger).
- Hoge Middeleeuwen: Guillame de Machaut (ca. 1300-1377).
- Late Middeleeuwen: Nederlandse en Bourgondische scholen, Henegouwer Josquin des
Prés (1450-1521).
Samenvatting Literatuurgeschiedenis Middeleeuwen | Mark-Jan Zwart | 3
, Literatuur (D, hst 5; GS, hst 1)
• Beperkte kennis slechts snippers bewaard.
• Taal en literatuurgeschiedenis
- Tot 11e eeuw: alleen Latijn (priesters = geleerden).
- Bestuurstaal.
- Lingua franca kerk en wetenschap.
- Schrijftaal.
- Literatuur in volkstalen mondeling overgeleverd.
- Tot ca. 1100: Oudnederlands.
- Geen eenheidstaal.
- Eigen dialecten: Vlaams, Brabants, Hollands.
- Diets (diet = volk) overkoepelende term verzameling dialecten = Middelnederlands.
- Continuüm = geleidelijke overgang varianten.
- Hoogduits Nederduits Diets.
- Bedoeld om te beluisteren (orale cultuur): liederen, gedichten, verhalen, toneel.
- Rijm (onthouden).
- Troubadours (schrijvers, componisten), jongleurs of minstrelen (rondreizende
uitvoerders).
- Oudste Oudnederlandse tekst: ‘Hebban olla vogala’ (ca. 1100).
- Probatio pennae van kopiist.
- Mogelijk liedje of gedicht.
- Vanaf 11e eeuw: teksten in volkstalen opgeschreven = start West-Europese
literatuurgeschiedenis.
- Weinig boeken overschrijven kostbaar (perkament).
- Handschriften, monniken, perkament, versiering met miniaturen, initiaal = versierde
beginletter.
- 12e-13e eeuw: ridderlijke (ridderroman) en theocentrische (heiligenleven) literatuur.
- Vanaf 13e eeuw: didactische literatuur (voor adel en burgerij).
- Verschriftelijking: overgang oraliteit naar geschreven literatuur.
- Steeds meer mensen kunnen lezen en schrijven.
- Relatief veel literaire werken (weinig oorspronkelijk, veel afschriften): Reinaert de Vos,
Karel ende Elegast.
- 1450: uitvinding boekdrukkunst
- Johannes Gutenberg.
- Boeken goedkoper.
- Rijmvorm overbodig.
- 1450-1500: wiegendrukken of incunabelen = drukletter als nabootsing schrijfletter, intialen
erbij getekend.
- Na 1500: vermelding namen schrijvers.
- Tot die tijd ‘gemeenschapskunst’.
- Plagiaat bestond niet.
• Indeling
- Voor 1150: Oudnederlands.
- Hebban olla vogala (ca. 1100).
- 1150 – 1500: Middelnederlands (Diets verzameling dialecten).
- Taalgrens valt niet samen met natiegrens.
- Spelling varieert: geen standaardtaal of -spelling.
- Vergelijking modern Nederlands: clisis (verkleven), dubbele ontkenning.
- Egidiuslied (ca. 1400).
Samenvatting Literatuurgeschiedenis Middeleeuwen | Mark-Jan Zwart | 4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mark-janzwart. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 67096 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen
