Samenvatting E4: Chronisch ziek zijn en specifeke
patiëntgroepen
Inhoud
patiëntiroepen......................................................1
Samenvatning4:nChronischneieznei nnennspecifezen
Chronischenpi n..................................................................................................................................3
Pi n.................................................................................................................................................3
Acutenpi n.......................................................................................................................................6
Laienruipi nnennlumbosacraalnsyndroomnn.....................................................................................6
Psycholoiienvannpi nn......................................................................................................................9
Psycholoiischentherapieiënnn.........................................................................................................10
Zenuwblozzadesnbi nchronischenpi nn...........................................................................................11
Farmacotherapien.........................................................................................................................12
Revalidatenbi nchronischenpi nn....................................................................................................12
SOLKnennchronischnlichameli zenzlachten.........................................................................................13
Chronischneieznei n........................................................................................................................13
SOLK.............................................................................................................................................13
Gender.............................................................................................................................................16
Ouderen,nmultmorbiditeitnennpolyfarmacie....................................................................................17
Multmorbiditeit..........................................................................................................................17
Reiievoerini................................................................................................................................18
Polyfarmacie................................................................................................................................18
Kwetsbaarheidnouderen...............................................................................................................20
Geriatrischenreueen......................................................................................................................22
Geriatrischnbehandelplan/functonelenclassifcate......................................................................23
Interprofessioneelnsamenwerzen....................................................................................................24
Verslavini........................................................................................................................................25
Alcohol.........................................................................................................................................25
Druis............................................................................................................................................27
Opioidennopnrecept......................................................................................................................32
Kwetsbaarheidnzinderen..................................................................................................................32
gthieznennzwetsbaarheid:ndwaninenndrani......................................................................................40
Kwetsbareniroepen..........................................................................................................................42
Verstandeli zenbeperzini.................................................................................................................43
1
,Geeondheidsvaardiiheden..............................................................................................................45
Mishandelini/huiseli znieweld........................................................................................................45
2
,Chronische pijn
Pijn
- Nociceptenprizzelnisnieennvoorwaardenvoornpi nn
- CirzelnvannLoeser:nfysioloiisch,nsensorieel,nafectef,ncoinitef,niedraismatin
- Geennscheidininsomatsch/psychoieen,npi nnisnalt dnallebei!n
- Chronischenpi nnisnNIgTnlaniduriienacutenpi n.nDeelsneieztenvanneenuwstelsel:n
verwerzinissysteemnpi nnaaniedaannnpi nnbli vennvoelenneondernweefselschaden
- Chronischenpi n:n3nmaandenn(iemiddeldneoudennweefselsnhersteldnmoetennei nnwaardoorn
ieennzlachtennmeerneounmoetennhebben).nn
- Pi nnisneennonpleeieriie,nsensorischenennemotonelenervarinindieniepaardniaatnmetnfeiteli zen
ofnmoieli zenweefselbeschadiiininofndienbeschrevennwordtninntermennvanneennderieli zen
beschadiiinin
- Nociceptevenpi n:n
o Somatschenpi n:nuitnwezendelen,nbot,niewrichten,nspierenn
o Visceralenpi n:nuitnorianenn
- Niet-nociceptef:nn
o Neuropathisch:ntivnlaesienofneieztensomatosensorischensysteemn
o Idiopathisch:neondernaanwi sbarenooreaazn
- GeactveerdennociceptorenneullennvianaferentenperiferenveeelsneennsiinaalnnaarnhetnCZSn
ieleidennenndaarnwordtndenuiteindeli zeniewaarwordininpi nnieconstateerdninncortcalen
somatosensorischenherseniebieden.nBi nlaniduriienweefselschadenvertonenndenperiferenenn
centralencomponentennvannhetneenuwstelselnplastciteit,nwaarbi npi nsiinalennversterztn
wordennennhypersensitviteitnzannoptreden.nInndenacutenfasenisnditnhandii,nmaarnzann
chronischenpi nntotnievolinhebbenn(densensitsatenofnhyperaliesienbli f,nhierdoornzunn enoozn
allodynienzri ien).nn
- Cellichamennvannnociceptorennliiienninndenachterwortelianilian(lichaam)nofnianilionnvann
Gasser/triieminalen(aanieeicht).nPrizzelniaatnvianA-dn(snel,nscherpenpi n)nofnCn(lanieaam,n
difuus)nveeelsnnaarnCZS.nMeerderenveeelsnmoetenniestmuleerdnwordennvoornpi nnbi v.nDoorn
rezntrez,ncontracte,nischemie,nontstezini,nbeschadiiini.nOoznsilentnnociceptoren,nreaierenn
pasnbi nontstezininalsnprizzel.nOoznnociceptorenndienopntemperatuurnreaieren.nn
- Periferensensitsate:nnanintensenstmulusntripelresponsnvannLewis:ncentraalnrodenzleurninnden
huid,ndannverderenspreidininennuiteindeli zneennblezenplezndoornewellininennoedeem.nDen
prizzeldrempelnvannpi nli zensensatenwordtnverlaaid.nDoorndenintensenstmulusnwordenn
ontsteziniscellennennmestcellennieactveerd,niemoduleerdndoornCnveeels.nOozn
neuropeptdennsubstandienPnennCGRPnwordennafieieven,nwelzenvasodilatateninnianin
eetten.nn
o Innhetnaliemeenneoritncelbeschadiiininvoorndenvri eetninvannarachidoneuur,nzaliumn
ennwaterstof.nDitnwordtnievolidndoorneennverhooidenexpressienvannhetneneymncyclo-
oxyienase-2n(COX-2).nAanieeiennCOX-2neoritnvoorndenomeetninvannarachidoneuurn
innprostailandines,nwordennerndusnextranprostailandinesniesynthetseerd.n
o Mestcellennproducerennhistaminenennpeptdasenterwi lnmacrofaiennprostailandinesn
enncytozinenneoalsntumornecrosefactor-alfan(TNF-α),ninterleuzine-1Bn(IL-1B)nafievenn
aannhetnmilieu.nCytozinennhebbenneennsterznsensitserendnefectnopndenC-veeelsn
waarbi ninterleuzinenneoalsnIL-1BnvianprostailandinesnwerzennennTNF-αnvian
verschillendenreceptorenn(metnnamendenTNF2).n
o Bloedplaat esnproducerennserotoninen(5-HT)nterwi lnendothelialencellennbradyzininen
afieven.nBradyzininenisneennpeptdendatniesynthetseerdnwordtndoornactvatenvannden
eoiehetennfactornXIIndoornstofennalsntrypsine.nTrypsinenzomtnvri nnaneennlichameli zn
trauma.n
3
, o NeuropeptdennSubPnennCGRPnverooreazennlozalenvasodilatate,nplasma-extravasaten
ennsensitsateninndenhuidnrondomndeniestmuleerdenprimairenaferent.n
o Schwanncellennennfbroblasten:niroeifactorenneoalsnnervenirowthnfactorn(NGF).n
Werzininvianreceptorenn(tyrosinezinasenAn(trzA)nvoornNGF)ndienopndenuiteindennvann
denprimairenaferentennliiien.nActvatenvanndeeenreceptorennleidtntotnactviteitnenn
sensitsate.n
- Ruiienmeri:nn
o nAferentennzomennaanninnruiienmeri.nWordtninn10neonesnverdeeld,ndenlaminaenvann
Rexed.nVerschillendeneenuwveeelsnzomenninnverschillendenlaiennterecht.nn
o Bi nanallenlaiennvanndenachterhoornnbevattennexcitatoirenenninhibitoiren
interneuronennvoorndenlozalenmodulatenvannbinnenzomendenstmulinofnvoornhetn
doorievennvannimpulsennnaarnmotoneuronenn(denznaanndenfexie-teruitrezrefex).n
o Innhetnruiienmerinwordtnhetnnociceptevensiinaal,ndirectnofnindirect,nnanmodulaten
opnseimentaalnniveaundoornexcitatoirenenninhibitoireninterneuronen,nnaarnhoieren
centrandoorieieven.nVerderenmodulatenvannditnbinnenzomendnsiinaalninndenspinalen
poortnvindtnplaatsndoornafdalendenveeelsnafomstinvannhoierencentra.nDaarnaastnei n
erninndenSGnneuronenndieneowelninputnvanndizzenalsndunnenaferentennontvanien.n
- Centralensensitsate:nmodulatenvannnociceptevensiinaalninnruiienmerinviandengate controln
theorie.nInnessentenbetezentndenpoorttheoriendatninndenachterhoornneennconverienteninputn
vanndizzenenndunnenaferentennplaatsvindtnwaarmeenhetndoorntenievennsiinaalnnaarnhoieren
centranzannwordennbeïnvloed:nbi nopenstaannvanndenpoortnisnerndeniewaarwordininvannpi n;n
bi neenndichtenpoortnisndieniewaarwordininafweeiin(eelfdenprizzelnzanndusnenenzeerntotnpi nn
li den,nanderenzeernniet).nSluitninvanndenpoortnisnmoieli znvianstmulatenvanndizzenniet-
nociceptevenveeels,ndieninnhetnaliemeennvianinhibitoirenGABAn(iamma-aminobutyricnacid)-
erieninterneuronenndenafiifenvannilutamaatndoorndennociceptevenaferentennreiuleert.nDrien
aspectennvannbelani:n
o GlutamaterienneurotransmissienennNMDAnreceptorniemedieerdenhyperievoeliiheidn
vanndensynaps:nBi nacutenpi nnealndencentralensynapsnvanndennociceptorennilutamaatn
afievennennditnleidtnviandenactvatenvannpostsynaptschen(ionotrope)n
ilutamaatreceptoren,neoalsndenAMPA-receptor,ntotneennexcitatoirenpostsynaptschen
potentaaln(gPSP).nBi nverhooidenafiifenvannilutamaat,ndatnbi nweefselschaden
optreedt,nwordennernmeernAMPAnreceptorennierezruteerd.nHierdoornverderen
depolarisate,nwaardoornooznNMDAnreceptorennmeedoenn(calciumninfux).nHierdoorn
meerderenprocessenninnianinieeet,nwatnealnleidenntotncentralensensisitatenofweln
versterztensynaptschenconnectentussennnociceptornennpi ntransmissieneuronninn
achterhoorn.nNMDA-antaionistenneoalsnzetaminenennnorzetamineneoriennervoorndat
hetnNMDA-zanaalnweerndichtiaat,nwaarbi nhetnprocesnvanncentralensensitsaten
afiebrozennwordtnmetnalsnievolinpi nstllinin
o Verliesnaanninhibitoiren(GABA-erie)ncontrole:nverminderdenfunctenvanndeeencellenn
leidtntotntoenemendenpi n.nBaclofennisneennGABAnaionistnennwerztndaaromn
pi nstllend.nn
o Rolnvanninteractesntussenniliacellennennneuronenn
- Ascenderenenpro ectes:nn
o Anterolateralensystemen:npi nnsteeztnovernvannipsi-nnaarncontralateraal.nn
Spinoretculairnsysteem:nwordtnieachtnverantwoordeli zntenei nnvoornhetnalert
wordennvannhetnlichaamnbi npi niewaarwordininennvoornautonomenreactes.n
Ditnlaatstenisnbeiri peli znomdatnspinoretculairenveeelsnoozneindiienninnden
hersenstamnnaastnautonomencentraneoalsndennucleusnparabrachialis,ninnden
nucleusnraphenmainusnofninndenformatonretcularisnvanndenventrolateralen
medulla.nDaarnaastnei nnernuiteindennaanietoondninnhetnperiaqueductaleniri s
(PAG),neennherseniebiedndatnsterzninndenbelanistellininstaatnvann
4
