SV MOV 3.1- Beeld van de mens
Leerdoelen:
Verschillende mensbeelden herkennen
Verschillende mensbeelden in morele casussen herkennen
Benoemen wat het verband is tussen mensenbeelden en technologie
Literatuur:
Nistelrooy, I. (2012). Basisboek zorgethiek over menslievendezorg,
moreel beraaden de motivatie van verpleegkundige. Heeswijk: Abdij van Berne. Hst 3
de Vocht, H.M. & de Jong, J.H.J. (1999). Menswetenschappen in de verpleegkundige beroep
suitoefening. Bohn Stafleu van Loghum. Hst. 1. [Mijn BSL]
Basisboek zorgethiek, hoofdstuk 3: Mensbeeld en moraliteit
3.1 Mensbeeld in de zorg
Een mens is meer dan een lichaam. We weten het, maar we handelen er niet altijd naar. Wat is er
meer aan een mens dan dat lichaam? Een veelgebruikte indeling is, dat iedere mens als persoon
bestaat uit de volgende vier dimensies:
1. Een lichamelijke dimensie: die zorg vraagt als: wassen, eten, kleden, rust.
2. Een psychische dimensie: die zorg vraagt als: troost, geruststelling, je hart mogen
storten
3. Een sociale dimensie: die zorg vraagt als: opvang voor familie, inzicht in sociale rollen en
posities die iemand inneemt/innam, aandacht voor de verandering in relaties die ziekte en
zorgen met zich meebrengt
4. Een spirituele dimensie: die zorg vraagt als: een gesprek over de zin van het
(veranderde) leven, samen bidden, de balans van het leven opmaken, het opnieuw
verbinding aangaan met het eigen bestaan als ziekte/gehandicapte/oude/beperkte mens.
3.2 Twee mensbeelden
Een algemene mens is er niet, er zijn alleen heel veel, heel verschillende mensen. De mensbeelden
zijn geen mensen die je op straat tegenkomt, het zijn beelden zoals je ze tegenkomt in de manier
waarop er over mensen gesproken wordt.
3.2.1 De autonome mens
In onze samenleving is één mensbeeld tamelijk dominant, wat er als volgt uitziet. Mensen zijn
zelfstanden, moeten in vrijheid over hun eigen leven kunnen beslissen en niet worden betutteld.
De grootste bedreiging voor deze mens is: inmenging in zijn bestaansvrijheid. Er moeten zo min
mogelijk algemene basisvoorzieningen zijn, geregeld door de overheid, maar zo veel mogelijk
keuzepakketten, waarbij iedereen zelf de afweging maakt zich te verzekeren voor een bepaald
risico of niet. Vrijheid staat daarbij voorop, solidariteit is van minder belang.
Dit is in grote lijnen het neo-liberale mensbeeld. Het heeft als kenmerken: vrijheid ,zelfstandigheid,
zelfredzaamheid, zelfontplooiing, gelijke kansen, autonomie.
3.2.2 De zorgende mens
Daar tegenover staat een heel ander mensbeeld, daarin zijn mensen sociaal, relationeel, zorgen
voor elkaar en zijn ze betrokken op elkaar. De grootste bedreiging voor deze mensen: verlatenheid.
Ze zien zichzelf als del van een netwerk ze worden geraakt door wat mensen zoal treft, zoals de
kwetsbaarheid van een klein kind, de ziekte van aan oud persoon.
Maar vooral het concrete, de context waarin men leeft, speelt een essentiële rol: hierbij gaat het
niet om gelijkheid, maar om deze concrete mens voor wie ik verantwoordelijk ben, die mij aankijkt
en hulp van mij nodig heeft. Deze persoon is voor hun namelijk belangrijker dan anderen, en
daarom is er hier juist sprake van ongelijkheid; niet het wettelijke recht maar de concrete
verbondenheid, niet rechtvaardigheid maar persoonlijke verantwoordelijkheid zijn de belangrijkste
waarden.
Dit mensbeeld is het zorgende mensbeeld. Er zijn verschillende stromingen hierin: christelijk,
socialistisch, humanistisch. Kenmerken hierbij zijn: verbondenheid, betrokkenheid,
verantwoordelijkheid, concreetheid, contextualiteit en zorg.
3.3 Twee mensbeelden, twee moraliteiten
