Deugdenethiek en zorgethiek defniiren
Herkennen of het gaat om deugdenethiek of zorgethiek in verschillende casussen
Deugdenethische argumenten in relatie tot technologie kennen
Literatuur:
Copy righted content ‘verpleegethiek’. boek zorgethiek H4,5 en 6 en 7.
Bestand verpleegethiek:
Document verpleegethiek
Er zijn in de gezondheidzorg allerlei situaties waarin het respecteren van zelfbeschikking niet
zonder meer vanzelfsprekend is. (Met betrekking tot individuele mensenrechten betekent
zelfbeschikkingsrecht dat men zelf mag bepalen hoe men zijn of haar leven wil leiden.)Het is niet
vanzelfsprekend om alléén maar de waarde van zelfbeschikking mee laten wegen, en geen andere,
zoals rechtvaardighei of schade voor derden, of risico’s voor de zorgvrager. Er zijn veel situaties
waarvan de verpleegkundige aanvoelt dat er behalve het instemmen met de wil van de zorgvrager
ook andere keuze verantwoord zouden kunnen zijn.
5. Vier benaderingen van ethische kwesties
Vier benaderingen van ethische keuzes:
1. Deugdenethiek: wat kenmerkt een goed mens?
2. Plichtethiek: de handeling beoordelen op grond van morele waarden.
3. Gevolgenethiek: wat levert het beste resultaat?
4. Zorgethiek: uitgaan van de specifeke zorgsituatie.
Deugdenethiek
In deze benadering van ethische kwesties staan de kwaliteiten van de handelende persoon, in ons
geval de verpleegkundige, centraal. Je kunt als het ware proberen te laten zien wat je waard bent,
of het voorbeeld te volgen van een verpleegkundige die je bewondert, niet alleen omdat ze haar
werk naar behoren doet, maar daarin ook laat zien een goed mens te zijn. Deze manier van denken
is al meer dan tweeduizend jaar geleden geformuleerd door Aristoteles. Op de vraag wat goed is
antwoordde hij: goed functioneren als mens. Er is geen recept hoe je in lastige omstandigheden
moet handelen en kiezen, maar als je een goed mens bent zul je op grond daarvan het goede doen.
Toegepast op verpleegkundigen betekent dit dat je kwaliteiten zou moeten ontwikkelen die bij het
verplegen passen. In deze denkwijze past ook dat er veel belang wordt gehecht aan de ‘attitude’ of
beroepshouding. Je dient als professional ook een goede mentaliteit te kweken. Een deugniet kan
volgens die visie nooit een goede professional zijn.
Plichtethiek
De benadering waarin je vooral kijkt naar de betekenis van een handeling zelf, los van gevolgen of
omstandigheden noemen we plichtethiek.
Het komt bijvoorbeeld niet op bij de begeleiders van een ernstig verstandelijk gehandicapte man
met overgewicht om hem de maaltijd te laten overslaan. Zelfs wanneer je meent dat het
uiteindelijk in het belang van die bewoner is doe je zoiets niet. Er zijn waarden waar je aan vast wilt
houden, zoals veiligheid, onderdak en voeding bieden. Het resultaat (minder overgewicht) kan mooi
zijn, maar het middel (geen eten geven) is tegen je principes. Voorbeeld hieronder:
, Gevolgenethiek
De derde manier van denken over ethische kwesties kijkt vooral naar de resultaten van een
handeling. De keuze wordt afhankelijk gemaakt van een afweging van de gevolgen. Een voorbeeld
daarvan: van alle mogelijke alternatieven die op een bepaald moment ter beschikking staan, wordt
die handeling gekozen die de grootste hoeveelheid welzijn voor het grootste aantal personen
oplevert. In casus 6 zouden de verzorgende zo gedacht kunnen hebben (zie casus hierboven).
Voorbeeld:
In gevallen waar de vraag is of we iemands zelfbeschikking mogen dwarsbomen is een veelgehoord
argument: het voorkomen van schade aan anderen. De schade wordt in de afweging belangrijker
gevonden dan de tevredenheid van degene die zijn zin krijgt. Dat vinden we over het algemeen
redelijk. Dit argument heet in de ethiek het ‘schadeprincipe’.
Een argument voor inbreuken op de zelfbeschikking kan binnen deze benadering ook zijn: geen
schade aan jezelf toebrengen. Dat iemand zijn zin krijgt wordt minder belangrijk gevonden dan dat
hij daarmee kennelijk schade aan zichzelf toebrengt of zichzelf benadeelt. ‘het is voor uw eigen
bestwil’, wordt er dan gezegd. Dit noemt men de ethiek wel eens ‘het bestwelprincipe’.
Paternalisme en moralisme
Paternalisme is de naam voor een houding of denkwijze waarbij iemand beslissingen voor een
ander neemt. Paternalistische verpleegkundigen beslissen zelf, omdat zij aannemen beter te weten
wat goed is voor de zorgvrager. Meestal gaat de redenering uit de veronderstelde gevolgen. Door
eigen verantwoordelijkheid over te nemen proberen ze schade te verhinderen die de zorgvrager
zichzelf zou kunnen aandoen. Voorkomen dat zorgvragers zich in onveilige situaties begeven, is
hiervan een voorbeeld. Verpleegkundige stellen zich ook wel eens paternalistisch op zonder dat er
gevaar dreigt voor de zorgvrager. Gewoon omdat zij vinden dat ze het beter weten.
De benadering waarin mensen hun eigen moraal proberen te leggen aan anderen heet moralisme.
Moralistische verpleegkundigen stellen hun eigen opvattingen boven die van de zorgvrager. Veelal
passen de argumenten voor moralistische standpunt in een plichtenbenadering. De handeling zelf
wordt afgekeurd, los van gevolgen of intenties. Omdat moralisme niet erg populair is, laat de
moralit het in de praktijk van de gezondheidzorg vaak schuilgaan achter verpleegkundige of
medische argumenten. Veel uitspraken (on)gezond gedrag hebben deze moralistische toon.
Zorgethiek
De laatste jaren gaan stemmen op tegen de voorgaand besproken ethische oriintaties. Er wordt
getwijfeld aan de mogelijkheid om morele oordelen te baseren op algemene regels en principes.
Ethische vragen en problemen spelen zich volgens deze benadering, ‘zorgethiek’, altijd binnen
concrete situaties af en betrefen alle betrokkenen. In hun werk gaan verpleegkundigen relaties aan
met afhankelijke en kwetsbare mensen. In die relaties geven ze samen vorm aan het zorgproces.
Respect voor zelfbeschikking is volgens de zorgethische benadering een niet passend begrip in die
situatie. Van belang is aandacht voor de personen zoals deze zijn. En voor de situatie waarin zij
verkeren. Het gaat in de zorgethiek over zorg hebben om een uniek ander, in diens actuele situatie
en context.
Zorg is niet iets wat de ene mens aan de ander geeft. Het is een wederzijds betrokken zijn en
onlosmakelijk verbonden meet het menselijk bestaan.
Verschillende benaderingen tegelijk
Het is niet goed mogelijk om vanuit slecht één benadering, bijvoorbeeld vanuit de gevolgen,
grondig te onderzoeken waar je in een bepaalde probleemsituatie goed aan doet. Je hebt als het
ware te maken met ongelijksoortige argumenten en dat bemoeilijkt het maken van een keuze.
Mensen die een voorkeur hebben voor een bepaalde benadering blijken toch ook vaak argumenten
uit andere benaderingen te gebruiken. Het is waarschijnlijk het best om verschillende ethische
denkwijzen niet zo tegenover elkaar te zetten, en bij het refecteren over een kwestie juist de
profteren van die verschillende gezichtspunten.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper verpleegkundestudentjessaxion. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
