Samenvatting Vakdidactiek 2
Een samenvatting van de colleges gegeven aan de Hogeschool van Amsterdam (2017-2018) en de
daarin besproken literatuur.
Inhoud
Algemeen ...........................................................................................................................................2
Ontwikkelingen taalonderwijs .............................................................................................................2
Communicatief taalonderwijs .............................................................................................................3
Vaardigheden .....................................................................................................................................5
Transfermogelijkheden .......................................................................................................................7
Toenemende complexiteit ..................................................................................................................7
Communicatief taalonderwijs en zelfstandig leren ..............................................................................7
Lezen ..................................................................................................................................................9
Spreken ............................................................................................................................................ 10
Luisteren........................................................................................................................................... 12
Gesprekken voeren ........................................................................................................................... 12
Schrijven ........................................................................................................................................... 13
Observerend leren ............................................................................................................................ 15
Feedback: correctieve feedback en peer feedback ............................................................................ 18
Toetsing ............................................................................................................................................ 21
Literatuur
• Nederlands in de onderbouw, Bonset, de Boer & Ekens (NIO)
• Een-minuut-spreekbeurten, Houtman (EMS)
• Observerend leren, Rijlaarsdam (OL)
• Het nut van de rode pen, Van Beuningen (NRP)
• Effecten van leren schrijven met peer response en instructie in genrekennis, Hoogeveen & Van
Genderen (PRIG)
• Het averechtse effect van een cijfer, Kneyber (AEC)
• Wanneer geef ik een 5,5?, Haitjema & Van der Hoop (W55)
• Het belang van een goed beoordelingsmodel, Geelen & Heij (BGB)
Samenvatting Vakdidactiek 2 | Mark-Jan Zwart | 1
,Algemeen
Verschil didactiek en vakdidactiek
Didactiek Vakdidactiek
Actueel, praktijkgericht, individuele leerlijn, Didactiek vullen met inhoud van het vak.
activerend, creatief.
Vakdidactiek 2
• Vaardigheden, kennis, visie.
• Hoofdvaardigheden.
• Leermiddelen, didactische werkvormen, eindtermen, kerndoelen, beoordelen en toetsen.
Ontwikkelingen taalonderwijs
(NIO, hst 1)
• Onderwijs in Nederland
- Taalvaardigheidsonderwijs = lezen, schrijven, spreken, luisteren, gesprekken voeren.
- Taalbeschouwingsonderwijs = beschouwen taalgebruik ter verbetering taalvaardigheid
(reflectie).
- Fictieonderwijs = stimuleren kiezen, lezen, bekijken verhalen.
- Onderwijs in taalvariatie = dialecten, groepstalen, standaardtalen, moedertalen, tweede
talen.
• Onderbouw
- 1993: basisvorming kerndoelen.
- 1998: herziening kerndoelen samenhang proces, reflectie, fictie, vakonderdelen.
- 2004: taalbeleid = versterking taalvaardigheid in alle vakken (Taakgroep Vernieuwing
Basisvorming).
- Schoolbreed.
- Taalvaardigheid in referentiekader zaakvakken (taalaanbod en -productie in alle vakken).
- Aanpak taalproblemen, taalsteun, afspraken formuleren en spellen.
- Opbrengstgericht werken = onderwijsaanbod aanpassen op basis van leerlingresultaten
inzicht in verschillen tussen leerlingen differentiatie.
Wat bepaalt inhoud vak Nederlands?
• Kerndoelen (minimale aanbod leerstof)
- Indeling
Overkoepelend Specifiek mondelinge Ondersteunende Aanpak en reflectie
tekstsoorten vaardigheden
(1) Mondeling en (6) Leren deelnemen aan (2) Leren houden aan (9) Taalactiviteiten
schriftelijk begrijpelijk overleg, planning, conventies (spelling, planmatig leren
leren uitdrukken. discussie. grammatica, voorbereiden en
(4) Strategieën leren (7) Mondelinge woordkeus) en belang uitvoeren.
gebruiken om presentatie leren geven. inzien. (10) Leren
informatie te (3) Strategieën leren reflecteren op
verwerven uit gebruiken om taalactiviteiten en
gesproken en woordenschat uit te conclusies hieruit
geschreven teksten. breiden. trekken voor
Samenvatting Vakdidactiek 2 | Mark-Jan Zwart | 2
, (8) Verhalen, gedichten, (5) Leren informatie te volgende
informatieve teksten zoeken, ordenen, taalactiviteiten.
leren lezen beoordelen in
(belangstelling, schriftelijke en digitale
belevingswereld). bronnen.
- Eigenschappen
- Functioneel taalvaardigheid vergroten.
- Verwerven en presenteren informatie.
- Communicatieve functie.
- Strategische vaardigheden.
- Culturele en literaire aspecten.
• Eindexamenprogramma
• Referentiekader Taal: F(undamenteel)-niveau
1F eind basisonderwijs voortgezet onderwijs
2F eind vmbo mbo (min. noodzakelijk maatschappelijk functioneren)
3F eind mbo 4/havo hbo
4F eind vwo wo
- Vanwege lagere prestaties.
- Beoogde niveaus op belangrijke overgangen, drempels (van PO naar HBO).
- 1F 4F bepaald door dimensies van complexiteit.
- Lengte tekst
- Betrokkenheid
- Moeilijkheidsgraad
- Voorkennis
- Formaliteit
- Hulp
- Domeinen en subdomeinen
- Domein 1: Mondelinge taalvaardigheid (gesprekken, luisteren, spreken).
- Domein 2: Leesvaardigheid (zakelijke teksten, fictionele, narratieve en literaire teksten).
- Domein 3: Schrijven.
- Domein 4: Begrippenlijst en taalverzorging.
- Per domein voor 1F-4F
- Algemene omschrijving.
- Teksten (moeilijkheidsgraad).
- Taken (totaalvaardigheden).
- Taakuitvoeringen (deelvaardigheden): lezen, schrijven, gesprekken, luisteren, spreken.
Communicatief taalonderwijs
(NIO, hst 1)
Communicatief taalonderwijs
• Nadruk op overbrengen boodschap.
• Vorm (correcte zinsbouw, spelling) heeft minder focus.
Samenvatting Vakdidactiek 2 | Mark-Jan Zwart | 3