Aantekeningen Grafisch Ontwerpen
Deel 1: Basisprincipes
Module 1: Onderzoek en concepten
Blok 1 Ga op onderzoek
Observeer en verzamel. Alles om je heen kan een inspiratiebron zijn voor je werk. Belangrijk om
aantekeningen te maken. Je wil namelijk communiceren met alle verschillende soorten mensen om
je heen. Verdiep en verbreed je kennis. Lees bijv. boeken die anders niet zo lezen. Dit geldt ook voor
ervaringen. Ga naar dingen waar je nog nooit bent geweest. Op internet vind je weinig unieke info.
Ga op zoek naar andere manieren om informatie te verkrijgen, zodat je niet gaat kopiëren.
Er zijn verschillende onderzoekstechnieken:
- Primaire bronnen/feitenonderzoek zoals: reeds aanwezige kennis, observatie, gesprekken,
interviews, vragenlijsten, focusgroepen, rollenspel.
- Secundaire bronnen/feitenonderzoek zoals: musea, kranten, tijdschriften, gepubliceerde
interviews, films, boeken, muziek, internet, samenvattingen, organisaties, lezingen ect.
- Primaire bronnen/visueel onderzoek zoals: fotografie, tekeningen, reliëf, typografie,
beeldmanipulatie, fotokopiëren, video opnamen, geluidsopnamen, schrijven.
- Secundaire bronnen/visueel onderzoek zoals: tentoonstellingen, beelden/foto’s uit
tijdschriften, boeken folders internet reclameposters, werk van andere kunstenaars,
afgedrukte kaarten, gelegenheidsdrukswerk, foto's ansichtkaarten, tekeningen, architectuur.
- Andere algemene werkmethoden/benaderingen: je eigen visie op het onderwerp, werken in
groepen met feedback,
Constante en directe observatie is erg belangrijk. Aandacht op kleine details. Altijd observeren en
het ook vastleggen als iets je inspireert ook al is het niet iets dat je direct kan gebruiken. Werk het
vervolgens verder uit door schetsen of er over te schrijven. Zo creëer je een hele verzameling: je
inspiratiecatalogus, waar je je hele carrière gebruik van kan maken. Ook zorg je er op deze manier
voor dat je je eigen stem ontwikkeld.
Creatieve blokkade overwinnen: observeren en vastleggen van je omgeving.
In context plaatsen: iets binnen de onderling verbonden betekenissen die samen de wereld vormen.
Primair onderzoek: het vergaren van materiaal door het maken van foto’s tekeningen en prototypes
en het interviewen van mensen.
Secundair onderzoek: het verzamelen van bestaand materiaal.
Blok 2 Lineair redeneren/lateraal denken
Benaderen van een onderwerp:
- Lineair redeneren: gericht en methodisch. Strategisch denkproces, stap-voor-stap logica.
- Lateraal denken: indirect verkennen. Ideeën verzamelen die minder voor de hand liggen dan
bij lineair. Edward de Bono bedacht de term. Benadert problemen door elk onderdeel zo
diep en breed mogelijk te verkennen.
Brainstormen: bewaar al je ideeën die ontwikkelen tijdens het denkproces. Denk breed. Bewaar
deze schetsen voor toekomstige opdrachten.
Blok 3 Verkennend schetsen (al schetsend je ideeën onderzoeken).
Schetsen is de basis van je ontwerpbesluiten.
Figuratief:
,Leer jezelf goed kijken. Werk impulsief maar ook met aandacht. Zoek naar vormen, kleuren, tonen,
diepte, verbanden, textuur en dichtheid en hoe deze met elkaar in verhouding staan. Oefening is
belangrijk. Je zult je leven lang moeten tekenen.
Niet figuratief tekenen: abstracter. Kan je gebruiken als verkenning om ideeën te genereren, zonder
dat je vastzit aan vastomlijnde ideeën. Bekijk je werk als geheel, kijk niet te veel naar details.
Tekenen is een lichamelijk en geestelijk proces, je kan zelf kiezen waar de aandacht op gericht
wordt.
Het is belangrijkste principe bij tekenen is vorm. Het tekenen van zwart-witstudies is de beste
manier om vorm te begrijpen.
Figuratief tekenen door observatie kan leiden tot prachtige studies, maar vormt ook een hulpmiddel
dat je tekenvaardigheden zal scherpen en je uiteindelijk zal helpen bij het genereren van ideeën als
je een ontwerp probleem tegenkomt.
Experimenteer met een verscheidenheid van methoden die je tekening beïnvloeden. Er is een
verschil wanneer je werkt met houtskool of met potlood. Wees creatief. Gebruik ook andere
objecten. Zoals een tandenborstel, of naaimachine. Geef objecten niet alleen weer zoals ze er uit
moeten zien, maar ook op je eigen manier waarop je ze interpreteert. Bv hetzelfde onderwerp met
andere technieken tekenen, of markeringen aanbrengen. Zo leer je onderzoeken en te
experimenteren met technieken. Als je klaar bent met een studie dan kan je het opnieuw tekenen,
maar met een andere techniek.
Blok 4 Ideeën visualiseren
Studenten hebben de neiging om direct hun idee op scherm te produceren. Hier mee belemmer je
echter de ontwikkeling van ideeën, omdat je jezelf alleen beperkt tot technische mogelijkheden.
Originele ideeën ontstaan sneller als je een tijdje brainstormt. Je eerste gedachten zet je
schematisch op papier. Je hersen- hand- oogcoördinatie is heel snel. Je geest ontspant zich en staat
open. Letterlijke en figuurlijk, laterale en niet-laterale vormen van denken worden bij deze eerste
schetsen optimaal benut. Het gaat om verzamelen van ideeën niet om het tekenen zelf. Dit is anders
dan bij waarnemend schetsen of tekenen om dingen te documenteren, dan is een precies resultaat
belangrijk.
Probeersels zijn niet verbonden aan een bepaalde grote. Ze zijn soms nog vaag en laten veel aan de
verbeelding over. Dat is fijn. Het laat nog allerlei mogelijkheden open. Op een computer lijken
schetsen vaak te goed en daardoor bestaat de kans dat je ze niet meer verandert.
Het weglaten van details in je schets biedt ruimte voor doordachtere keuzes later in het
ontwerpproces. Als je eenmaal wat schetsen hebt uitgewerkt kun je stap terug doen en ze
beoordelen op waarde en mogelijkheden. Voordeel van snel kunnen produceren van ruwer schetsen
is dat je meerdere alternatieven kan voorleggen bij klanten. Je komt dan flexibel en open minded
over.
Als je uit je schetsen eenmaal hebt gekozen voor een idee of meerdere ideeën dan is de computer
nuttig. Je kan verschillende versies van je ideeën maken. Speel met kleuren, lettertype en illustraties.
Je hoeft niets vast te leggen. Je kan alles vlot wijzigen op een computer.
Blok 5 Theorieën over tekst en beeld
Met visuele strategie kun je de inhoudelijk boodschap van je ontwerp overbrengen of versterken.
Strategieën kunnen zeer pragmatisch zijn of juist wat meer ‘poëtischer’.
,Retoriek: vaardigheid van overtuigingskracht, spreekvaardigheid en de kunst van toonzetting
(voorgekomen uit Oudgriekse traditie). In visuele communicatie wordt de visuele retoriek doorgaans
afgestemd op de rol die deze moet vervullen.
Ferdinand de Saussure staat bekend als de vader van de semiotiek. Zijn theorie is op te delen in 2
categorieën: de betekenaar en het betekende. De betekenaar: vorm van het symbool dat iets
representeert waaruit een betekenis kan worden afgeleid. Het betekende: het eigenlijk object of de
betekenis dat het representeert.
Bijv: betekenaar voor gezondheidszorg is het kruis. Het betekende is het werkelijke ziekenhuis.
Didactiek: pragmatisch ondubbelzinnige en duidelijke boodschap overbrengen. Bijv: verkeersborden.
Symbolenstijl: tekens kunnen eenvoudig of complex zijn. Denotatief teken: geeft precies aan wat het
uitbeeldt, moet visueel direct zijn, maar kan door de stijl die het heeft ook een bepaalde secundaire
info met zich meedragen.
Connotatief teken: kan met verschillende betekenissen geassocieerd worden.
Symbolen en tekens kunnen rijke betekenislagen bezitten.
Symboolfamilies: complexe systemen en uitgebreide symboolfamilies delen vaak essentiëler criteria.
Ze zijn gemakkelijk herkenbaar en hebben een eenvoudige boodschap. Alle symbolen hebben dan
dezelfde soort lijnvoering, stijl en grootte.
Metafoor: woorden of afbeeldingen die staan voor associaties of vergelijkingen met andere woorden
of beelden. Bijv: metafoor voor leren is een plaatje van een boek.
Poëtica: Poëtische vormen hebben een veel minder directe betekenis en zijn daardoor
ondoorzichtig. Ruimte voor meerdere interpretaties. Vaak gebruikt om aandacht te trekken en
reacties uit te lokken. Er wordt van uitgegaan dat kijkers bereid zijn om tijd te besteden aan de
interpretaties (poster, boekomslag, reclame).
Blok 6 Doelgroepen, markt en concepten
Hoort bij je werk om uit te zoeken wat het publiek nodig heeft. Denk dus goed na wie je publiek is.
Een ontwerp moet niet alleen esthetische waarde hebben, maar moet ook functioneel geschikt zijn
en communiceren met je publiek.
Door het internet is de communicatiesnelheid veranderd. Als ontwerper heb je slechts een paar
seconden om aandacht van het publiek te trekken.
Hoe beter je onderzoek hebt gedaan naar je publiek hoe groter de kans dat je het doel bereikt.
Denk wereldwijd
Als ontwerper breng je een boodschap over. Bij wereldwijd communiceren wordt het overbrengen
van een boodschap complexer. Verschillende culturen zullen anders reageren op kleuren,
afbeeldingen ect. Ga je wereldwijd communiceren, bereid je dan goed voor en kijk naar bedrijven
die dit al doen. Hanteren zij bv verschillende versies voor verschillende landen?
Marktonderzoek
Grote bedrijven hebben hele afdelingen die met uiteenlopende middelen marktonderzoek doen.
Ook als je alleen op een project zit kan je marktonderzoek doen. Met moderne communicatie bijv.
Win informatie in over je klant en bepaal een communicatiestrategie en wie je potentiële
concurrentie is. Bepaal met de klant de doelgroep aan de hand van: leeftijd, gender, etniciteit,
opleidingsniveau, inkomen en locatie. Verschillende perspectieven kunnen het geheel sterker
maken. Gebruik een vragenlijst, praat met de doelgroep, vergaar koopgewoontes ect. Als je alle data
hebt verzameld kan je een goed beeld van de doelgroep maken en je erin verplaatsen. Leg je
concepten en ideeën voor aan mensen uit de doelgroep.
, Leg contact
Belangrijk dat je leert om je concepten te verwoorden. Dit kan je helpen om werkelijk te begrijpen
wat je probeer te bereiken. Luister naar de mening van anderen en vat kritiek niet persoonlijk op,
maar juist constructief. Je ziet welke delen van je concept niet werken en kan ze verbeteren. Goed
ontwerp draait om perceptie en om het accuraat overbrengen van informatie.
Eliminatieproces: verken je ideeën visueel om te zien welke het meest potentieel heeft
1. Maak snelle schetsen zodat je ziet welke ideeën effect hebben.
2. Gooi ingewikkelde of cliché schetsten weg. Concentreer je op de goede ontwerpen
3. Kies de beste ideeën uit en stel een presentatie samen om te laten zien waarom deze goed
zijn.
4. Begin nu met details. Beste ideeën zijn vaak de simpelste, maar laat zien dat je goed bent
voorbereid. Je moet je idee goed kunnen uitleggen/verkopen aan de klant.
Blok 7 Plannen, organiseren en afwerken
Lees de ontwerpopdracht zorgvuldig door en stel vragen als iets onduidelijk is. Het kan erg
verschillen. Soms weet een klank precies wat die wil, soms moet de ontwerper dit analyseren en op
lossen. Respecteer wensen en ideeën van de klant, maar geef ook je mening als ze ongeschikt zijn.
Checken
Belangrijk om tijdens het ontwerpproces regelmatig de voortgang aan de klant te laten zien, zodat je
kunt checken of het naar wens is. Je kan het dan direct aanpassen wanneer nodig.
Macro en micro
Een goed ontwerp werkt zowel op grote schaal als in het klein. Vaak zul je de informatie moeten
ordenen en structureren en visueel vormgeven. Je neemt kleine beslissingen (bv lettertype), die in
evenwicht gebracht moeten worden met het grote geheel. Het moet duidelijk zijn dat je alle
onderdelen van het ontwerp hebt bestudeerd.
Planning
Belang van tijdmanagement kan niet genoeg benadrukt worden. Organiseer je tijd en plan een
project van begin tot eind. Maak een overzicht om te zien hoe lang je per stadium bezig bent.
Wanneer je samenwerkt zorg er dan voor dat je documenten overzichtelijk zijn en zet de datum bij
de overlegmomenten.
Comp
Een comp (comprehensive sketch) is een gedetailleerde schets van hoe het eindproduct eruit moet
komen te zien. Deze schets toot alle designaspecten. Bij een project dat uit meerdere onderdelen
bestaat, zul je ook meerdere comps moeten produceren. Als de klant een comp heeft goedgekeurd
kan de productiedesinger het overnemen.
Paginaoverzichten
Elk project moet een logische visuele (en conceptuele) volgorde hebben. Bij tijdschriften en boeken
worden bijvoorbeeld in het klein opgemaakt op een paginaoverzicht. Met als doel om de logische
volgorde, de verspreiding van kleur, tempowisseling ect. te verhelderen.
Storyboards
Een storyboard is een overzicht van een reeks tekeningen die in chronologische volgorde het verhaal
voor een strip of film vertellen. Deze geven de klant belangrijke informatie.
