Samenvatting literatuur criminologie
Inhoud
Week 1: inleiding ..................................................................................................................................... 2
Hoofdstuk 1: inleiding.......................................................................................................................... 2
Hoofdstuk 2: aard en omvang van criminaliteit .................................................................................. 4
Week 2: biosociale en psychologische verklaringen ............................................................................... 6
Hoofdstuk 5: biosociale en psychologische criminologie .................................................................... 6
Week 3: sociologische verklaringen van criminologie ........................................................................... 10
Hoofdstuk 3: spanningstheorieën, strain en (sub)cultuur ................................................................. 10
Hoofdstuk 4: sociologische criminologie ........................................................................................... 13
Week 4: nieuwe en kritische perspectieven .......................................................................................... 17
Hoofdstuk 6: kritische en hedendaagse stromingen in de criminologie ........................................... 17
Week 5: penologie en preventie van criminaliteit ................................................................................ 21
Hoofdstuk 8: criminaliteit, situationele factoren en de publieke ruimte .......................................... 21
Week 6 en 7: non-commune criminaliteit ............................................................................................. 26
Hoofdstuk 7: organisatiecriminaliteit, georganiseerde misdaad en integriteit ................................. 26
Week 9: migratiecriminaliteit ................................................................................................................ 33
Week 10: onderzoeksmethoden criminologie ...................................................................................... 33
Hoofdstuk 9: onderzoek in de criminologie ...................................................................................... 33
Aanvulling vanuit hoorcolleges.............................................................................................................. 36
Week 1: inleiding ............................................................................................................................... 36
Week 2: biosociaal en psychisch perspectief .................................................................................... 38
Week 3: sociologische verklaringen voor criminaliteit ...................................................................... 40
Week 4: kritische en hedendaagse stromingen ................................................................................ 41
Week 5: preventie, penologie en beleid............................................................................................ 43
Week 6: georganiseerde criminaliteit, corruptie en cybercrime ....................................................... 48
Week 7: niet-commune criminaliteit; witte boorden criminaliteit, internationale misdrijven en
terrorisme .......................................................................................................................................... 50
Week 8: migratiecriminaliteit ............................................................................................................ 52
1
,Week 1: inleiding
• Hoofdstuk 1: inleiding
• Hoofdstuk 2: aard en omvang
Hoofdstuk 1: inleiding
1.1 Wat is criminologie?
Criminologie: de wetenschap die criminaliteit vanuit verschillende invalshoeken benadert, waarbij
gebruik wordt gemaakt van kennis uit verschillende disciplines, zoals psychiatrie, geneeskunde,
sociologie, rechtswetenschappen en antropologie.
De criminoloog richt zich op:
• Criminaliteit;
• De persoon van de misdadiger
• Het slachtoffer van criminaliteit;
• De plek van criminaliteit binnen het politieke systeem;
• Reacties om op criminaliteit te reageren.
Wat is criminaliteit
Wat we als crimineel gedrag noemen, hangt af van de gevolgen die het gedrag heeft voor zowel de
slachtoffers als de samenleving, van de opvattingen van de machthebbers, van de publieke opinie en
de context. → definitie criminaliteit kan dus van tijd tot tijd veranderen
• Decriminaliseren: iets wat voorheen als crimineel werd bestempeld, wordt herzien en is niet
langer strafbaar gesteld.
o Bv. overspel; was vroeger strafbaar, nu niet meer.
• Criminaliseren: nieuwe feiten binnen de werking van het strafrecht brengen.
o Bv. verkrachting binnen het huwelijk; nu strafbaar, vroeger niet.
Criminaliteit als sociaal construct
Criminaliteit wordt geconstrueerd binnen het geheel van interacties tussen daders, slachtoffers,
omstanders en functionarissen belast met formele sociale controle.
Veel wetenschappers definiëren criminaliteit als gedrag dat strafbaar is gesteld in een formele wet.
Het is een heldere definitie, die tegelijkertijd voorbijgaat aan veel nuanceringen.
1.2 historisch overzicht
Plato dacht vroeger al over criminaliteit. Hij ziet hebzucht en begeerte als belangrijke oorzaak voor
misdaad. Of iemand misdaden begaat is volgens Plato afhankelijk van opvoeding en de omgeving
waarin men opgroeit.
Daarbij zie je ook in religie passages voorbijkomen die te maken hebben met criminaliteit en
misdaad. Zo kennen we bijvoorbeeld het ‘oog om oog, tand om tand’ principe.
In de 15e eeuw stelt Thomas More zich als voorloper van de kritische criminologie. Hij stelt de vraag
of straffen van criminaliteit door de overheid eigenlijk wel te rechtvaardigen is nu het juist die
overheid is die de burger besteelt en onderdrukt en daarmee dus criminaliteit veroorzaakt. Oorzaken
van criminaliteit zijn volgens More onder meer: oorlogen die zwervende ex-soldaten opleveren,
slechte landbouwomstandigheden. More is voorstander van werkstraffen.
2
,Vanaf midden 17e eeuw was opkomst van de natuurwetenschappen, waarbij de overtuiging was dat
de individu met rede begaafd was en dus bekwaam om het eigen lot in handen te nemen en hiervoor
verantwoordelijkheid te dragen.
De antieke school volgt hierna → een protestbeweging tegen het ancient regime. Montesquieu is een
belangrijke grondlegger. Hij stelde dat de staat de vrijheid van zijn onderdanen moet kunnen
garanderen met behulp van heldere wetten die beletten dat te veel macht in de handen van één
persoon komt. Daarnaast was Rousseau een belangrijke denker in deze periode. Hij zag de oorzaak
van rivaliteit en de tegenstelling tussen rijkdom en armoede. Tenslotte was Beccaria een belangrijk
denker in deze periode. Hij zette zijn bezwaren tegen het bestaande strafrecht en de gangbare
straffen uiteen.
Tenslotte was Bentham nog een belangrijk denker. Bentham ging uit van het idee dat menselijk
gedrag in het algemeen wordt gedreven door het behalen van zo veel mogelijk voordeel en het
vermijden van nadeel. Mensen overtreden de wet volgens Bentham voor geld, seks, spanning of iets
anders dat van waarde wordt geacht. De uitdaging voor het recht is dan ook om de overwinningen te
overschaduwen met een nog grotere pijn/groot nadeel. Hij ontwierp een ronde gevangenis, waarbij
er een bewaker in het midden stond.
1.3 Grondleggers; de eerste theorieën
De ideeën van de klassieke school dat misdadigers vanuit rationele motieven zouden handelen, werd
aan het eind van de negentiende eeuw tegengesproken door de opkomst van het positivisme, welke
stelde dat criminaliteit is aangeboren. Lombroso is de belangrijkste grondlegger. Zijn conclusie was
dat criminelen aangeboren afwijkingen vertonen, zoals een specifieke schedelvorm, een
asymmetrisch gezicht, opvallend grote of kleine oren, extra vingers of tenen. Daarnaast vertoonden
zij een grotere beweeglijkheid, een hogere pijngrens, luiheid, ijdelheid en een aanleg tot gokken.
Kritiek
De theorie van Lombroso kon veel kritiek verwachten. Er ontstond een tegenstroming, de Franse
milieuschool, die stellen dat niet uiterlijke kenmerken, maar het milieu waarin iemand opgroeit
bepalend is of iemand crimineel gedrag zal gaan vertonen.
3
, Hoofdstuk 2: aard en omvang van criminaliteit
2.1 Inleiding
Cijfers zijn niet 100% betrouwbaar. Misdrijven die niet worden opgespoord of waarvan geen aangifte
wordt gedaan (= dark figure), worden hierin bijvoorbeeld niet meegenomen. Er wordt geprobeerd dit
probleem te ondervangen door middel van zelf rapportages of slachtofferenquêtes.
2.2 De geregistreerde criminaliteit
De door de politie geregistreerde criminaliteit geeft slechts een (klein) deel van de werkelijk
gepleegde criminaliteit weer. Dit is tweeledig:
1. Enerzijds komt dit door de dark figure;
2. Anderzijds komt dit doordat de door de politie geregistreerde criminaliteit niet altijd
‘crimineel’ blijkt te zijn.
Aangiftebereidheid
Sommige misdrijven komen alleen naar boven als daarvan aangifte wordt gedaan door bijvoorbeeld
het slachtoffer of getuigen. Uit enquêtes blijkt dat er vaak geen aangifte wordt gedaan door
slachtoffers. Dit kan allerlei redenen hebben, o.a.:
• Dat een delict wel wordt opgemerkt, maar niet als iets strafbaars wordt gedefinieerd.
• Schaamte en gedachte dat aangifte het alleen maar erger maakt.
• Voor bedrijven: zwakke plekken van de onderneming komen naar boven/reputatieschade.
• Angst voor represailles van de dader.
• Omdat men denkt dat aangifte niet de moeite waard zal zijn/de politie er niets aan zal doen.
Aandacht van de politie
Van misdrijven die de politie zelf constateert (bv. drugshandel/rijden onder invloed) worden er meer
geregistreerd naarmate de opsporingsactiviteiten intensiever worden. Wanneer de politie dus besluit
meer alcohol controles te doen, zullen er meer delicten worden geregistreerd. Er bestaat ten aanzien
hiervan ook een bepaalde selectiviteit met betrekking tot de plaats van de controle en het tijdstip van
deze controle.
Registratie door de politie
Terwijl de aangiftebereidheid van de bevolking toch al niet erg groot is, registreert de politie
bovendien niet alle misdrijven waarvan ze kennisneemt. Daarbij is niet iedereen die naar de politie
gaat om aangifte te doen uit op een PV. Er wordt met name niet geregistreerd als er vermoedelijk
toch geen dader kan worden gevonden of wanneer het beurde moeilijk in een delict te vatten valt.
Daarbij kan een reden zijn dat veel papierwerk wordt gemeden. Als bijvoorbeeld wordt gekeken naar
de slachtofferloze delicten (zoals alcohol- en drugscontrole) zeggen de cijfers vooral veel over de
inspanningen van de politie.
Criminaliteit grafisch verdeeld
De grootste criminaliteit vindt plaats in de drie grootste steden: Amsterdam, Den Haag en Rotterdam.
Ontwikkeling van criminaliteit
Als je wil kijken naar de stijging of daling van criminaliteit, is een aantal dingen belangrijk:
• Bij een stijging of daling van de criminaliteit, moet je ook bekijken naar een stijging of daling
van de bevolking.
• Daarbij is belangrijk om te kijken of er een wijzing is in de strafbaarstelling van bepaalde
gedragingen, bijvoorbeeld of er nieuwe strafbare feiten zijn toegevoegd of dat bepaalde
gedragingen juist zijn gedecriminaliseerd.
4
