Dit document over hoofdstuk 2 De Rechtsstaat uit het boek Dilemma maatschappijleer krijg je een uitgebreide samenvatting, inclusief infographics. De samenvatting is kort, uitgebreid en compleet.
Samenvatting Maatschappijleer H02 De Rechtsstaat
2.1 Vrijheid of veiligheid?
Vier kenmerken waar een rechtstaat aan moet voldoen:
o Trias politica (machtenscheiding) Wetgevende, uitvoerende, en rechterlijke macht
o Legaliteitsbeginsel overheid is ook aan wetten en regels gebonden
je kan pas voor iets gestraft worden als dit ook strafbaar is
o Onafhankelijke rechtspraak Rechters moeten onafhankelijk zijn
o Grondrechten mensenrechten; de belangrijkste rechten van burgers die de staat
moet respecteren (klassieke en sociale grondrechten)
De overheid heeft het geweldsmonopolie alleen de overheid mag geweld tegen burgers
gebruiken
o Staande houden/aanhouden/fouilleren
Rechtsstaat
Staat: wanneer een overheid macht en gezag uitoefent over een bepaald volk op een
bepaald grondgebied.
Recht: het geheel van geldende rechtsregels.
Dilemma van de rechtstaat: botsen van de waarden van de rechtsbescherming en de
rechtshandhaving: hoeveel vrijheid willen we opofferen ten gunste van
criminaliteitsbestrijding?
Bijv. Volgen via internet (rechtshandhaving) ßà recht op privacy (rechtsbescherming)
Waarom mag de overheid (binnen grenzen) geweld gebruiken?
De overheid mag gebruik maken van de geweldsmonopolie om burgers veilig te houden. De
overheid moet orde handhaven en moet criminaliteit opsporen. Alleen politie en leger
mogen geweld (proportioneel) inzetten, maar alleen bij bedreigende situaties en in sommige
gevallen bij arrestatie. Wanneer geweld mag worden ingezet, staat precies in de wet.
Thomas Hobbes Bellum omnium contra omnes à oorlog van allen tegen allen
Zonder een hogere macht denken mensen alleen aan zichzelf. Door regels in te stellen en
een (gekozen) macht aan te wijzen krijg je orde en veiligheid terug.
Sociaal contract burgers accepteren dat de overheid een geweldsmonopolie heeft en dat
iedereen zich moet houden aan de rechtsregels om de oorlog van allen tegen allen te
voorkomen.
, 2 Grondrechten: beperken of niet?
De eerste 10 grondrechten:
1. Gelijke behandeling en discriminatieverbod
2. Nederlanderschap; vreemdeling; uitlevering; recht tot verlaten van land
3. Gelijke benoembaarheid
4. Kiesrecht
5. Petitierecht
6. Vrijheid van godsdienst en levensovertuiging
7. Vrijheid van meningsuiting; censuurverbod
8. Vrijheid van vereniging
9. Vrijheid van vergadering en betoging
10. Privacy
Klassieke en sociale grondrechten, wat is het verschil?
Klassieke grondrechten: beschermen de burgers tegen teveel macht van de overheid
(1848)
o Gelijkheidsrechten: verwerkt in artikel 1 van de grondwet (gelijkheidsbeginsel/
discriminatieverbod): Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke
gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging,
politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.
o Politieke rechten: rechten die het voor burgers mogelijk maken om deel te nemen
aan de democratie (petitierecht, kiesrecht actief en passief)
o Vrijheidsrechten: rechten die burgers belangrijke vrijheden bieden. (vrijheid van
godsdienst, vrijheid van meningsuiting, vrijheid van vereniging enz.)
o Sociale grondrechten: de overheid moet zich inspannen om voor de burgers te
zorgen met onderwijs huisvesting, volksgezondheid en bestaanszekerheid.
Waarom staan de grenzen van grondrechten ter discussie? (botsen)
Grondrechten kunnen soms met elkaar botsen: wanneer gaat vrijheid van meningsuiting
bijvoorbeeld over in een strafbaar feit als discriminatie? Of mag je bepaalde groepen
preventief fouilleren om te zorgen dat veiligheid vergroot wordt?
Waarom mag de overheid soms inbreuk maken op de grondrechten?
De overheid moet een afweging maken tussen veiligheid en mensenrechten. Dit heeft te
maken met normen en waarden die we belangrijk vinden. Bijv. recht op privacy en recht op
lichamelijke integriteit kan worden beperkt als je preventief wilt fouilleren in een risicogebied
om veiligheid te vergoten.
De grondwet is moeilijk te wijzigen:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper florislusseveld. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
