Maatschappijleer – Parlementaire democratie
1 Wat is democratie?
Wat verstaan we onder politiek en waarin verschillen democratieën van dictatuur?
1.1 Wereld bedekt met staten
Soeverein = een staat die met duidelijke grenzen het hoogste gezag uitoefent +
geweldsmonopolie bepaalt welke religie
1.2 Het belang van politiek
Politiek gaat over het maken van keuzes waaraan allen in een staat zijn gebonden. Deze keuzes
worden in algemeen geldende wetten vastgelegd. De meeste onderwerpen van algemeen
belang.
Groot dilemma van de politiek kiezen we voor snel, daadkrachtig en efficiënt besturen
(doelmatig resultaat) of voor een maximale participatie van burgers in de politiek
(democratische besluitvorming met afweging van verschillende belangen).
1.3 Democratie
In democratie gaat het om macht verdelen. Het volk regeert. Vorm van directe democratie
d.m.v. referendum (=een volksstremming over een bepaald wetsvoorstel)
Kenmerken
In veel landen indirecte/representatieve democratie. Hierbij trias politica. Om inbreng burgers te
garanderen moet er in democratie ook een rechtstaat zijn, waarin regels gelden voor burgers en
de overheid.
Andere kenmerken van democratie:
Er is individuele vrijheid. Mensen mogen openlijk hun mening uiten.
Er gelden politieke grondrechten. Burgers kunnen vertegenwoordigers kiezen en zichzelf
verkiesbaar stellen.
Politie en leger hebben wettelijk beperkte bevoegdheden.
Er bestaat onafhankelijke rechtspraak.
Er bestaat persvrijheid. Massamedia controleren de machthebbers en informeren ons, zodat
we weloverwogen keuzes kunnen maken.
Parlementair of presidenti eel stelsel
In het parlementaire stelsel is het rechtstreeks gekozen parlement het hoogste machtsorgaan.
Op basis van de samenstelling ervan wordt er een kabinet geformeerd van ministers en
staatssecretarissen. Deze moeten te allen tijde verantwoorden afleggen aan het parlement en
dus indirect aan het volk.
Landen met dergelijk primaat voor het parlement hebben meestal wel een niet-gekozen
staatshoofd van wie de macht sterk beperkt wordt door een grondwet. Is zo’n staatshoofd
koning constitutionele monarchie.
In presidentiële democratie kiest bevolking niet alleen parlement, maar ook president
presidentieel stelsel. President staat aan hoofd van de regering, uitvoerende macht, en kan naar
, eigen keuze ministers benoemen en ontslaan. Om macht te beperken mist hij vaak het
ontbindingsrecht (=het recht om het parlement te ontbinden).
De Nederlandse staat
Nl heeft/had constitutionele monarchie een staatsvorm waarin de taken en bevoegdheden
van het staatshoofd in de grondwet zijn vastgelegd.
in democratie kan de regering worden weggestemd.
nl werd parlementaire democratie met constitutioneel vorst.
Grondwet laat zien hoe belangrijk de waarden vrijheid en gelijkheid voor democratie zijn:
Dat we in democratie leven zie je terug in de grondwet:
Taken en bevoegdheden van de 3 politieke machten staan nauwkeurig omschreven. Bijv.
dat kamerlid niet ook minister, lid van de raad van state of lid van hoge raad kan zijn.
Alle Nederlanders vanaf 18 hebben stremrecht en kunnen verkozen worden.
De regels voor politieke besluitvorming zijn vastgelegd
De overheid laat media vrij, maar moet voor zorgen dat media juiste info kan beschikken
1.4 Dictatuur
Hier nauwelijks dilemma van efficiënt bestuur vs maximale participatie. Machthebbers bepalen
alles nagenoeg zelf. In vrijwel alle dictaturen schending van mensen rechten en politiek geweld.
Kenmerken
Basiskenmerk van elk dictatuur 3 machten (wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht)
niet van elkaar gescheiden, maar in handen van een kleine groep mensen.
burgers hebben niet of nauwelijks invloed op politiek en kunnen hun rechten niet opeisen.
dictatuur kan nooit rechtstaat zijn.
andere kenmerken van een dictatuur zijn:
Beperkte individuele vrijheid. Grondrechten (vrijheid van godsdienst, privacy etc.)
bestaan niet op beperkt
Nauwelijks politieke vrijheid
Overheidsgeweld
Geen onafhankelijke rechtspraak. onder invloed van machthebbers
Massamedia en kunstuitingen staan onder censuur van de overheid
Door geen tegenmacht (kritische burgers etc.) kunnen machthebbers snel besluiten nemen
snelle efficiënte besluitvorming.
Soorten dictaturen
Ideologie dictatuur communistische partij alle macht en burgers weinig tot geen individuele
vrijheden. Indoctrinatie= de bevolking krijgt de partij-ideologie met de paplepel ingegoten.
Religieuze dictatuur= theocratie godsdienst verheven tot staatsideologie. Volk kiest wel
parlement en president, maar voor alle politieke besluiten is goedkeuring nodig van niet-
gekozen geestelijke leiders.
Militaire dictatuur leger alle macht
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper imkevv. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,92. Je zit daarna nergens aan vast.
