Samenvatting
Samenvatting biologie hoofdstuk 13 en 14 nectar vwo 5
- Vak
- Biologie
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Dit is een samenvatting van het vak biologie. Deze samenvatting bevat hoofdstuk 13 en 14. van het boek nectar vwo 5
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 10 pagina's
Voorbeeld 2 van de 10 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
13.1 het centrale zenuwstelselIndeling zenuwstelsel:
Het zenuwstelsel is opgebouwd uit het centrale en het perifere zenuwstelsel.
Het centrale zenuwstelsel bestaat uit zenuwcellen (ook wel neuronen genoemd) en het perifere zenuwstelsel
bestaat uit zenuwen, bundels uitlopers van neuronen. Het perifere zenuwstelsel verbindt het centrale zenuwstelsel
met spieren en klieren.
Het centrale zenuwstelsel:
De hersenen en het ruggenmerg bestaan uit grijze stof en witte stof. Grijze stof kleurt donker en wordt gevormd
door de cellichamen van miljarden neuronen. Witte stof is licht van kleur door myeline, een vetachtige stof.
In de hersenen liggen de cellichamen aan de buitenzijde en de uitlopers met myeline aan de binnenzijde. In het
ruggenmerg is dat andersom.
Het wervelkanaal om het ruggenmerg is hard en biedt bescherming.
De hersenen worden aan de buitenzijde omsloten door de schedel en direct aangrenzend liggen drie hersenvliezen
waartussen hersenvloeistof stroomt: extra bescherming tegen schokken en een afvoerroute van afvalstoffen.
De bloed-hersenbarrière wordt gevormd door endotheelcellen van de haarvaten in de hersenen en door astrocyten,
zogenaamde gliacellen (steuncellen). De bloed-hersenbarrière beschermt de hersenen tegen ongewenste stoffen,
maar helaas ook tegen nuttige medicijnen (zie bron 2). In H13.2 leer je meer over (14).
Grote hersenen:
De grote hersenen bestaan uit een linker- en een rechterhelft, met elkaar verbonden via de hersenbalk. De grote
hersenen ordenen en verwerken de informatie afkomstig van zintuigen. Daarnaast zijn ze betrokken bij logisch
redeneren, je wil, je bewustzijn, geheugenfuncties en emoties. Informatie uit allerlei delen van de hersenen wordt
doorgegeven via neuronen in het donkere deel, de hersenschors.
Hersenschors:
Binnenkomende informatie in de hersenen gaat naar sensorische centra in de schors die bij een specifiek zintuig
horen. De informatie komt aan in het primaire deel van sensorische centra waarna bewustwording plaatsvindt. De
informatie wordt vervolgens gekoppeld aan geheugen-informatie die is opgeslagen in het secundaire deel van
sensorische centra. Hierdoor kun je de binnenkomende informatie beter interpreteren. Elk type zintuig heeft een
eigen primair en secundair gebied in de schors.
Hoe omvangrijker en complexer de informatiestroom, hoe groter elk van de sensorische centra.
De binnengekomen informatie kan er toe leiden dat je een bepaalde reactie wilt geven. Om lichaamsdelen aan te
sturen worden motorische centra in de hersenschors aangeschakeld. Zenuwcellen in de primaire sensorische centra
‘bedenken’ bijvoorbeeld wat voor bewegingen gemaakt moeten worden. Primaire sensorische centra wordt
gevormd door kleine gebieden met neuronen die allemaal een eigen groep met spieren aansturen. De primaire
sensorische centra is verbonden met gebieden in de secundaire sensorische centra. Secundaire sensorische centra
bevat de ‘geheugen’-informatie over hoe de spieren hun bewegingen gecoördineerd kunnen uitvoeren.
De motorische schors van de van de rechter hersenhelft bestuurt de linkerzijde van het lichaam en die van de
linkerhelft de rechterzijde. Hoe nauwkeuriger de beweging moet zijn, hoe groter het aandeel van een lichaamsdeel
in de primaire motorische centra (zie bron 4).
, De tussenhersenen (niet genoemd in boek):
Tussen de hersenstam en de grote hersenen liggen twee regelcentra:
- Thalamus:
De thalamus selecteert welke impulsen afkomstig van zintuigen naar de verschillende delen van de hersenschors
gaan. Door bepaalde impulsen te remmen worden bijbehorende prikkels niet verwerkt en reageer je niet overal
op. Belangrijk voor het functioneren van de thalamus is de stof GABA (een neurotransmitter, zie H13.4).
- Hypothalamus:
Betrokken bij de homeostase (H11). Hier bevinden zich o.a. de ‘thermostaat’ (regeling lichaamstemperatuur) en
de ‘biologische klok’ (regeling activiteit door de dag heen). Regeling vindt vaak plaats door aansturing van de
hypofyse, een hormoonklier.
Kleine hersenen:
De kleine hersenen spelen een belangrijke rol in het coördineren van de bewegingen (in nauwe samenwerking met
de grote hersenen, de hersenstam en het ruggenmerg.
Hersenstam:
De hersenstam bestaat uit drie delen: de pons, de middenhersenen en het verlengde merg.
Ze hebben alle drie hun eigen functies:
- De pons: verbindt grote en kleine hersenen, tussenstation tussen je evenwichtszintuig en de kleine hersenen.
- De middenhersenen: spelen o.a. een rol bij reflexen van het zien en het horen.
- Het verlengde merg: verbindt de hersenen met het ruggenmerg. Hier kruisen de zenuwbanen waardoor de linker
hersenhelft informatie krijgt uit de rechter lichaamshelft en andersom. Tevens zijn hier verschillende regelcentra
terug te vinden
Ruggenmerg:
Het ruggenmerg verbindt het grootste deel van het perifere zenuwstelsel met het centrale zenuwstelsel. Van hieruit
ontspringen 31 paar ruggenmergzenuwen die verbinding maken met je organen in de romp en ledematen ( zie bron
5).
Voor het ruggenmerg heeft het aanvoerende deel een verdikking, het spinaal ganglion aan de rugzijde. Hier zitten de
cellichamen van de aanvoerende zenuwcellen bij elkaar.
De cellichamen van de afvoerende zenuwcellen liggen in de grijze stof van het ruggenmerg.
Buiten het ruggenmerg liggen nog twee grote zenuwbanen: de grensstrengen. Zij stimuleren of remmen de werking
van een aantal organen, zoals hart, maag en longen.
Reflexen:
Een reflex is een reactie op een prikkel zonder of voordat bewustwording optreedt. Reflexen hebben een
beschermende werking, Sommige reflexen zijn vanaf de geboorte aanwezig, aangeboren reflexen. Andere reflexen
moet je min of meer leren, aangeleerde reflexen. De volledige weg die een reflex aflegt (via ruggenmerg of
hersenstam) wordt een reflexboog genoemd (zie bron 6).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper imkevv. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,83. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 66579 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen