Samenvatting
Havo 5 Samenvatting Aardrijkskunde hoofdstuk 1-5 BuiteNLand
- Vak
- Aardrijkskunde
- Niveau
- HAVO
De samenvattingen zijn uitgebreid geschreven. Naast deze samenvatting heb je het boek (bijna) niet meer nodig.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 43 pagina's
Voorbeeld 4 van de 43 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
Hoofdstuk 1 WereldglobaliseringParagraaf 1 Globalisering: one world?
Globalisering: het begrip
Met globalisering of mondialisering bedoelen we het proces waarbij op een groot aantal terreinen de
verwevenheid tussen gebieden en samenlevingen op aarde toeneemt. Dat zie je bijvoorbeeld aan de
toename van de gemiddelde afstand waarover goederen, mensen en kapitaal zich verplaatsen, maar
ook hoe het leven van mensen wordt beïnvloed door gebeurtenissen ver weg.
Technologische vernieuwing stimuleert de globalisering
Globalisering wordt mogelijk gemaakt door de transport- en informatietechnologie. Bij
transporttechnologie gaat het om alle technologie die nodig is om het vervoer van grondstoffen,
goederen en mensen mogelijk te maken. Onder informatie- of communicatietechnologie verstaan
we de technologie om de uitwisseling van informatie mogelijk te maken.
Sinds 1980 zijn drie ontwikkelingen van belang:
1. Reis- en vervoerstijden zijn spectaculair gedaald, alles verloopt sneller.
2. Transport en communicatie zijn goedkoper geworden, vooral door de toenemende capaciteit
van schepen en vliegtuigen en de komst van containers.
3. De infrastructuur rond transpoer en dataverkeer (wegen, havens, vliegvelden en
telecommunicatie) is enorm verbeterd.
Tijd-ruimtecompressie
Een van de motoren achter globalisering is de multinationale onderneming (mno of multinational).
Deze bedrijven omspannen met hun vestigingen de hele aardbol en vormen dus een soort mondiaal
netwerk. De mno’s worden daarbij gesteund door de verbetering van de transport- en
communicatietechnologie. Het gevolg is dat de relatieve afstand tussen gebieden afneemt.
De ontwikkeling waarbij tijd en ruimte als het ware in elkaar worden gedrukt, noem je tijd-
ruimtecompressie.
Paragraaf 2 Economische globalisering: oorzaken
Multinational: ‘Think global, act local’
Na het instorten van het communisme in de Sovjet-unie en het toetreden van China tot de WTO
(Wereldhandelsorganisatie), is de vrijemarkteconomie het leidende economische systeem
geworden. De liberalisering – het vrijer worden- van de wereldhandel is daardoor enorm
toegenomen. Gevolg is dat:
de productie en uitwisseling van goederen en diensten een internationaler karakter krijgt;
gebieden economisch steeds hechter verbonden raken. Een gunstige ligging is daarbij wel
een belangrijke voorwaarde.
Na 1990 kun je deze economische globalisering aflezen aan de sterke stijging van buitenlandse
investeringen, de groei van het internationale transport- en communicatieverkeer en de snelle
toename van de wereldhandel. Vanaf 2012 daalt deze groei door de afkoeling van de economieën in
de zogenaamde BRICS-landen en dan vooral door de C, de tweede economie ter wereld. Directies in
de bestuurskamers van de mno’s vragen zich voortdurend af: zitten we hier nog wel goed met ons
bedrijf? Ze laten zich hierbij leiden door zaken als arbeidsmarkt (loon- en kennisniveau),
bereikbaarheid, belastingvoordelen en politieke stabiliteit van een land.
,Als een fabriek ergens weggaat, verliezen in zo’n gebied soms veel mensen hun baan, direct, maar
ook indirect, bijvoorbeeld door toeleveringsbedrijven.
Grenzen vervagen
Staatsgrenzen met strenge controles en invoerbeperkingen gaan slecht samen met globalisering.
Onder invloed van de WTO wordt de vrijhandel gestimuleerd. Landen schrappen hierbij allerlei
handelsbeperkingen zoals tariefmuren en importquota. Bij tariefmuren moet je denken aan hoge
importtarieven om de eigen productie te beschermen. Bij importquota mag je maar een beperkte
hoeveelheid van een product importeren.
Een open, vrije markt wordt het eerst gevormd binnen grote handelsblokken zoals de NAFTA
(Canada, VS en Mexico) en de EU. Toch zie je landen in tijden van economische crisis onmiddellijk
protectionistische maatregelen treffen, bedoeld om de eigen economie af te schermen tegen de
buitenlandse concurrentie.
De productieketen wordt uitgerekt
Vroeger werd een product helemaal gemaakt in één bedrijf of binnen een regio. Tegenwoordig zijn
de productieafdelingen van mno’s steeds minder gekoppeld aan een nationale thuisbasis. Zij kiezen
voor de diverse onderdelen van hun onderneming locaties in de wereld waar zij de meeste winst
kunnen behalen. Arbeidsintensieve delen van het productieproces worden verplaatst naar
lagelonenlanden. Gevolg is dat de productieketen van goederen steeds meer wordt opgedeeld en
verspreid over tal van gebieden. Een ander gevolg hiervan is dat een groot deel van de wereldhandel
plaatsvindt tussen de verschillende onderdelen van de eigen multinational. Daardoor zijn de handel
en het vervoer veel sneller gegroeid dan de productie. Naast het wereldwijd uitspreiden van
productie en research, gaan mno’s uiteraard ook ‘internationaal’ om nieuwe afzetmarkten te
veroveren.
Paragraaf 3 Economische globalisering: gevolgen
De triade bedreigd?
Triade= het geheel van verbanden tussen de drie belangrijkste economische machtsblokken (VS,
Japan, EU) in de wereld.
Maar hun mondiaal netwerk wordt bedreigd. De invloed van een aantal landen in de semiperiferie
neemt toe. Vooral landen in Azië ontwikkelen zich snel. In dat verband wordt er wel van een global
shift gesproken. Daaronder wordt het verschuiven van het economische zwaartepunt in de wereld
verstaan. Tegenwoordig verdwijnen in de westerse landen naast onderdelen van de maakindustrie
ook ‘witteboordenbanen’ (bij administratiekantoren, callcenters, laboratoria) naar goedkope, vooral
Aziatische landen.
De ruimtelijke gevolgen van globalisering
Wat zijn de geografische gevolgen van deze snelle globalisering?
Na 1980 ontstaat een nieuwe internationale arbeidsverdeling. Deze verdeling laat grofweg
zien welke taken (grondstoffenleveranciers, industrieel productiecentrum, dienstverlener)
elk deel van het wereld systeem voor zijn rekening neemt.
Door de verplaatsing van een deel van de maakindustrie vanuit het centrum naar de
semiperiferie en de periferie, verschuift dit ruimtelijke patroon. Landen zoals India, Vietnam
en Indonesië vormen een aantrekkelijke vestigingsplaats voor multinationals.
Uiteraard is het verschil in loon de belangrijkste oorzaak voor dit proces. Het gevolg is, met name in
Azië, dat miljoenen mensen niet langer straatarm zijn.
Mno’s proberen ook regionale en nationale markten in deze gebieden te veroveren.
, Bedrijven hoppen van landen waar de lonen en belastingen stijgen, naar gebieden die nog
goedkoper zijn.
Mno’s beperken zich steeds meer tot hun core business. Alle andere activiteiten worden
afgestoten en zo nodig ingehuurd. Zo werken vrijwel alle grote westerse kledingmerken in
Bangladesh met een netwerk van onderaannemers.
Globalisering is tot in de uithoeken van de wereld merkbaar. Als de spanningen in het
Midden-Oosten oplopen stijft niet alleen de benzine prijs aan de pomp in Utrecht, maar ook
in Chicago en Lima.
Economische globalisering leidt vaak tot grotere sociale en regionale ongelijkheid.
Meedoen of niet?
Alleen landen en regio’s die voor internationale bedrijven interessant zijn, doen mee in het proces
van globalisering. Het gevolg is dat er in de wereld, maar ook binnen een land, grote verschillen
kunnen ontstaan tussen gebieden die wél meedoen met de globalisering en gebieden die nauwelijks
worden aangeraakt. Deze regionale ongelijkheid gaat vaak samen met sociale ongelijkheid.
Paragraaf 4 Globalisering: one culture?
Culturele globalisering
Moderne media: de grote platmaker?
De informatietechnologie en vooral sociale media hebben ervoor gezorgd dat je nu overal en altijd
op de hoogte kunt blijven van wat er in de wereld gebeurt en achterhalen hoe mensen elders in de
wereld leven en denken.
Vooral in de triade zijn veel mensen actief op sociale media. In rijke landen heeft elk huishouden een
verbinding met het internet. In het Afrikaanse Niger 1 op de 200.
Wereldcultuur: eenheid en diversiteit
Culturen veranderen en globalisering speelt daarin een rol. Culturele globalisering heeft twee
effecten:
1. Homogenisering. Door de verwestersing gaan culturen op elkaar lijken. Mensen gaan op
elkaar lijken gelet op levensstijl en consumptiegedrag. Engels is de lingua franca (voertaal).
Steeds meer inlandse talen verdwijnen. Wanneer ook de onzichtbare cultuurelementen,
zoals waarden en normen, wereldwijd worden gelijkgeschakeld, kan dat volgens sommigen
het begin van een mondiale cultuur betekenen.
2. Heterogenisering. Door de wereldwijde migratie ontstaat vooral in grote steden als Londen,
Parijs maar ook Amsterdam een mix van westerse en niet-westerse cultuur elementen.
Paragraaf 5 Sociale globalisering: migratie
Migreren is heel gewoon
Praktisch alle landen in de wereld hebben, als vertrek- of vestigingsgebied of als doorgangsland, te
maken met migratie. Ongeveer de helft van de migratie vindt plaats tussen landen in het zuiden,
maar de economische migrantenstroom (arbeidsmigratie) verloopt toch vooral van zuid naar noord.
De pushfactor is het gebrek aan werk en een uitzichtloos bestaan. De pullfactoren- vooral kans op
beter betaald werk- liggen in het rijke noorden. Daarnaast is een toenemende groep mensen op drift
in eigen land, gevlucht voor conflicten en vooral natuurrampen. Deze ontheemden willen, wanneer
het even kan, terug naar huis.
, Oorzaken van internationale migratie
Vanaf 1990 neemt de internationale migratie elk jaar toe. Op vier manieren wordt deze toename
versterkt door de globalisering:
1. Door de globalisering zijn de welvaartsverschillen in de wereld toegenomen. De belangrijkste
drijfveer voor migratie, zowel binnenlands als internationaal, blijft de zoektocht naar een
beter bestaan.
2. Het demografisch verschil tussen arme en rijke landen verhoogt de migratiedruk. De
westerse landen vergrijzen, terwijl de arme landen hun bevolking in de actieve leeftijd (20-
65) alleen maar ziet groeien.
Migranten uit niet-westerse gebieden worden als bedreigend gezien. Zij hebben een andere
cultuur en hebben vaak moeite te integreren in het vestigingsgebied. Bovendien wordt hun
scholingsgraad te laag ingeschat om een positieve bijdrage te kunnen leveren aan de
westerse kenniseconomie.
3. Door de verbetering van de transport- en communicatietechnologie zijn gebieden die
vroeger gescheiden waren tegenwoordig verbonden. Dit doormiddel van de telefoon en
whatsapp.
4. Door deregulering vindt er een soort ‘ontschotting’ plaats tussen landen. Door de verdere
integratie van de EU nam het vrije verkeer van personen sterk toe. Beschik je niet over de
juiste papieren, dan ben je verplicht tegen vorstelijke vergoeding een ‘reisagent’ in de arm te
nemen. Deze mensensmokkelaars weten de zwakste plek in de verdediging van de rijke
landen feilloos te vinden. Zo komen er een miljoen migranten illegaal de EU binnen via de
nauwelijks bewaakte grens tussen Turkije en Griekenland.
Migratie verbindt mensen en gebieden
De meeste internationale migranten komen terecht in de grote steden. Ze blijven op allerlei
manieren verbonden met hun geboorteland. Financieel, doordat ze maandelijks geld overmaken
naar familie.
Er is ook vaak sprake van een sociaal-culturele band. Er is sprake van transnationale netwerken:
contacten tussen migranten en achterblijvers. Migranten trouwen met een partner uit het land
van herkomst, en allerlei kenmerken van hun cultuur worden in het verre buitenland gekoesterd.
Zo verbindt een uitgebreid migrantennetwerk het nieuwe vaderland met het vertrouwde thuis.
Binnen het netwerk pendelen migranten regelmatig op en neer en vindt er uitwisseling plaats
van goederen en geld.
Paragraaf 6 Gevolgen van sociale en culturele globalisering
Positieve gevolgen van migratie
Er zijn ook landen die juist profiteren van migratie.
1. De nieuwe kolonisten. Zo werken er een miljoen chinezen in de sub-Sahara aan de opbouw
van een moderne infrastructuur, grondstofwinning en handeldrijven. Deze kolonisten maken
niet alleen miljarden over naar hun thuisland, maar bij terugkeer kunnen zij op basis van hun
kennis en ervaring een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van hun vaderland.
2. Immigratielanden. Bijvoorbeeld de VS. Dankzij de immigratie hebben de VS een veel jongere
beroepsbevolking dan Europa. Wanneer een land erin slaagt jonge migranten goed te
integreren, levert dat op termijn grote economische voordelen op.
3. Doorganslanden voor migranten. Landen als Turkije, Mexico en Niger hebben een gunstige
geografische ligging ten opzichte van migratieroutes. Daar profiteren zij van. Niger is een
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper wiannereijerkerk. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 75282 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen