Wonen in Nederland (Domein Leefomgeving)
HFST 1
Begrippen
Actieplan Hoogwater: Plan waarin de Rijnoeverstaten een aantal actiedoelen hebben
vastgesteld om schade door hoge waterstanden van de Rijn te voorkomen
Bypass: Bedijkt gebied dat aftakt van een rivier om een deel van het water via een andere
route te leiden. Heet ook wel groene rivier.
Debiet: Waterafvoer in kubieke meter per seconde op een bepaald punt in een rivier of beek.
Estuarium: verwijde, trechtervormige riviermonding waarin de waterbeweging behalve door
de afstroming van rivierwater ook beïnvloed wordt door de getijden.
Kanalisatie: Rechttrekking van een beek of kanaal en deze voorzien van stuwen (en sluizen)
om een betere waterafvoer en scheepvaart mogelijk te maken
Kribverlaging: Verlaging van loodrechte dwarsdam (=krib) in de rivier om bij hogere
waterstanden een grotere waterafvoer mogelijk te maken.
Maatgevende afvoer: De maximale hoeveelheid water die de rivier kan afvoeren zonder dat
het land overstroomt.
Nevengeul: Relatief kleine geul die min of meer evenwijdig aan de hoofdgeul loop en die bij
een gemiddelde waterstand en bij laag water niet of nauwelijks water afvoert, maar die bij
hoogwater klein deel van de rivierafvoer kan verwerken.
Regime: Jaarlijkse schommelingen in de waterafvoer van een rivier of beek.
Retentiebekken: Gebied dat speciaal is ingericht om een deel van de hoge waterafvoer in de
rivier tijdelijk te bergen om overlast voor andere gebieden te voorkomen.
Rijnconferentie: Regelmatig bijeenkomende commissie van Rijnstaten en de EU met als
doel al de problemen rond de Rijn gemeenschappelijk aan te pakken. Actieplan Hoogwater
maakt hier een deel van uit.
Ruimte voor de Rivier: Pakket overheidsmaatregelen om het Nederlandse rivierengebied
veiliger te maken en leefbaar te houden.
Verhang: Hoogteverschil per Km. Verval: hoogteverschil tussen 2 punten (bijv. bron en
monding)
Vertragingstijd: Periode tussen de waterstandsverhoging in een bovenstrooms gedeelte van
een rivier en de te verwachten verhoging in een kwetsbaar benedenstrooms gelegen gebied.
Rijn: Gemengde rivier. In bovenloop harde graniet steen, in middenloop harde basaltrotsen
en in de benedenloop zachtere ondergrond.
Maas: Regenrivier. In Frankrijk (bovenloop) poreuze bodem, in België een rotsachtige
modem en in Nederland doorlatende grindlagen.
Dwarsprofiel:
Uiterwaarden zijn i.v.m
overstromingskans in gebruik voor
veehouderij.
Gevolgen hoge waterstand:
binnendijks land in gevaar als
, zandige kern van waterkering verzadigd is met water kunnen stukken
dijklichaam wegzakken, scheepvaart moet vaar- en snelheidsbeperkingen
worden opgelegd en campings in uiterwaarden lopen onder.
Gevolgen lage waterstand: ter voorkoming van verzilting en algenbloei moeten
lage delen worden doorgespoeld → vergt genoeg zoetwatervoorraad,
elektriciteitscentrales hebben minder koelwater, daling zuurstofgehalte →
vissterfte, minder manoeuvreerruimte en de verdroging van kwetsbare
gebieden.
Oorzaken bodemdaling: 1) Isostasie → door het gewicht van het ijs in laatste
ijstijd werd scandinavië naar beneden geduwd, nu is het ijs verdwenen 2) tijdens
ijstijden lag de noordzee droog. Door het toenemende gewicht van sediment
afzettingen van rivieren bleef de kust daken. Laag-NL zakt en hogere delen
komen omhoog. 3) Aardgaswinning
Oorzaken zakking veengrond: Inklinking (water wordt onttrokken aan de bodem en zakt in),
Krimp (veen boven het grondwater droogt uit, volume neemt af), Oxidatie (contact met
zuurstof zorgt voor het vergaan) en Zetting (door druk van buitenaf wordt de grond geperst)
Gevolgen klimaatverandering, bodemdaling en zeespiegelstijging: grotere kans
overstromingen, meer extremen afvoergedrag rivieren, meer ruimte in winterbed nodig,
toename van laagwaterperiode is hinderlijk voor winterbed, verzilting (vervelend voor
landbouw) en optreden van kusterosie.
Rivierbedverruiming: zomerbed versmallen (hoge stroomsnelheid → ondiepten
uitgesleten), kribverlaging, nevengeulen graven, nieuwe rivierloop buiten
winterbed, verlagen van uiterwaarden, verwijderen van obstakels, dijkverhoging/
versterking, verbreding door winterswijk landinwaarts verplaatsen ( → meer
doorstroomcapaciteit) en retentiebekken (=binnendijks omdijkt gebied.
Waterstand bij stroomafwaarts gebied daalt)
Nadelen noodoverloopgebieden: hoge kosten, maatschappelijke weerstand (NIMBY), twijfels
effectiviteit en belemmert groei van steden (water stuwt voor de flessenhals).
Watertoets: beschrijving van de wijze waarop rekening moet worden gehouden
de waterhuishouding bij nieuwe besluiten op het gebied van ruimtelijke
ordening.
→ Bouwactiviteit mag vasthouden/bergen/afvoeren niet in de weg staan,
gevolg van bouwactiviteit mag niet zijn dat waterproblemen worden
afgewenteld naar naburige gebieden en er moet gekeken worden voor
maatregelen naar het watersysteem.
Drietrapsstrategie: vasthouden (opslaan van water met overschot), bergen (water wordt
tijdelijk bewaard in open water) en afvoeren (brengen naar andere gebieden).
