,Hoofdstuk 1 Globalisering
1.1 De wereld verandert
Veel internatinaal acteee inderneming zijn het afgelipen decennium ieereallen diir de snelle
techniligische eeranderingen en de hieraan gerelateerde internatinale cincurrentee Traditinele
indernemingen die tit eiir kirt alleen actef waren in de ‘materiele’ wereld hebben grite mieite im
met deze nieuwe technologische realiteit im te gaane
Veel indernemers en beleidsmakers hebben nig steeds stereotypebeelden in hun hiifde Zi heerst er
bijeiirbeeld de gedachte dat chinezen niet kunnen innieeren, terwijl bijna 40% ean de Chinese expirt uit
hightech priducten bestaate
1.2 Internationalisering en globalisering
Internatinalisering en glibalisering wirden eaak diir elkaar gebruikt, daarim wirden de eilgende
begrippen nader tiegelicht:
Globalisering benadrukt het mindiale karakter, het mindiale denken en de wederzijdse
afhankelijkheide Het bedrijf wirdt sterk bennelied diir de buitenlandse klant, buitenlandse
cincurrenten en intwikkelingen ip buitenlandse marktene
Institutionalisering benadrukt de situate waarbij een bedrijf zijn eleugels uitslaat eia expirt if
ineesteringen en er geen sprake is ean afhankelijkheid ean het buitenlande
Oik het Nederlandse midden- en kleinbedrijf (MKB) met minder dan 250 medewerkers wirdt steeds
meer afhankelijk ean buitenlandse cinsumenten, hiewel het MKB in eergelijking met de grite bedrijeen
beduidend minder actef is ip buitenlandse marktene
Er zijn twee aspecten die geassicieerd wirden met glibalisering:
1e De tienemende macht ean grite mindiale bedrijeen
2e De ipkimst ean ipkimend ecinimieën ip het wereldtineel
1.2.1 Mondiale bedrijven
MNO’s zijn multnatinale indernemingen, hierbij ligt de uiteindelijke zeggenschap in het buitenlande
Nederlandse MNO’s zijn bedrijeen in Nederlandse handen met dichterbedrijeen in het buitenlande
Mindiale bedrijeen hebben niet alleen grite inelied ip de binnenlandse ecinimie, maar iik ip de
ecinimie in landen waar men te gast ise
1.2.2 Opkomende economieën
De ipkimst ean nieuwe spelers in de wereldecinimie is duidelijk zichtbaar in de statstekene Omdat de
griep opkomende economieën zi dieers is, zijn er aanzeten gedaan im deze landen te clusterene
De Spaanse ineesteringsbank BBVA intriduceerde in 2010 twee nieuwe griepen ean ipkimende
ecinimieën naast de BRICS, deze twee nieuwe griepen zijn: Emerging And Griwth-Leading Ecinimics
(EAGLEs) en de Nest-Ciuntriese
In EAGLEs ziten landen zials Indinesië, Nigeria, Mexici en Turkijee In Nest ziten landen zials Vietnam,
Pilen en Zuid-Afrikae
Hiernaast heef Gildman Sachs een afzinderlijke griep samengesteld: de N11, dit gaat im landen met
eeelbelieende ecinimische eiiruitzichten, met eildiende piliteke rijpheid, ipenheid ean handel en
ineesteringsbeleid, kwaliteit ean het inderwijs en macri-ecinimische stabiliteitee Dit bestaat uit ieae
Bangladesh, Indinesië, Mexici, Pakistan, Turkije en Vietname
,Hie deze landen iik geniemd wirden, ze hebben een gezamenlijk kenmerk: ze indergaan een snelle
ecinimische, siciale en piliteke transfirmate, grieien relatef snel, hebben cincurrerende bedrijeen,
hebben een relatef grite beeilking en herbergen een belangrijk deel ean de nieuwe mindiale
middenklassene
1.3 De nieuwste fase van globalisering
Glibalisering is beginnen in de jaren eijfig ean de eirige eeuwe Het is zeker zi dat er eanaf de zestende
eeuw sprake was ean een sterke tiename ean internatinale handel in cimbinate met buitenlandse
ineesteringene
1.3.1 Van globalisering 1.0 naar globalisering 3.0
Globalisering 1.0 intrilde zich in de jaren eijfig en liipt diir tit de eerste iliecrisis ean 1973e Dit was
een periide ean ecinimische eiirspied en tiename ean kiipkracht in de westerse werelde
Internatinalisering in deze periide werd echter bemieilijkt diir allerlei barrières, zials hige
impirtarieeene Om dit te eerhelpen was in 1947 General Agreement in Tarifs and Trade (GATT)
ipgericht, als eiirliper ip de Wirld Trade Organizatin (WTO)e Daarnaast waren er iik hinderden
bilaterale ieereenkimsten tussen landen im de inderlinge handel te beeirderene De eerste fase ean
glibalisering kan dan iik wirden getypeerd als overheidsgedreven globaliseringe
Globalisering 2.0 heef betrekking ip de jaren tachtg en negentg ean de eirige eeuwe In deze tweede
fase werd glibalisering eiiral genniteerd en gestmuleerd diir het internatinaal ipererende
bedrijfsleeene Het bedrijfsleeen werd steeds internatinaler en eiste ean ieerheden en internatinale
insttuten zials de GATT dat ze handelsbelemmeringen eerder en sneller eerlaagdene De tweede fase ean
glibalisering kan wirden getypeerd als bedrijfsgeleide glibalisering, waarbij ieerheden reageerden ip
de wensen en eisen eanuit het internatinale bedrijfsleeen im de wereldhandel erijer te makene
Globalisering 3.0 heef betrekking ip waarin iedereen ieeral in de wereld zijn priducten en diensten kan
aanbiedene De kern ean deze nieuwe glibaliseringsgilf is het indieidu en de indieiduele createiteite Diir
het internet is het internatinaal zakendien giedkiper, sneller en gemakkelijker gewirdene De derde
fase ean glibalisering kan getypeerd wirden als de mondialisering van het individue De ipkimst ean Azië
is een tendens die het bedrijfsleeen in al haar aspecten raakte
1.3.2 Azië integreert in de wereldeconomie
In Aziatsche landen is er meestal sprake ean hige structurele grieie De ecinimische wederipstanding
ean Azië transfirmeert de werelde De afgelipen hinderdeijfig jaar lag het ecinimisch zwaartepunt in
het Westene Maar de laatste jaren is dit eerschieen naar Aziatsche landene
De wederipstanding ean de Aziatsche ecinimieen is te danken aan de implementate ean wat Kishire
Mahbubani the seven pillars of Western wisdom niemte
De zeven pilaren ean westerse wijsheid zijn achtereeneilgens:
1. De vrijemarkteconomie: de basisprincipes ean de erijemarktecinimie zijn inmiddels diir eeel
Aziatsche landen ieergenimene Er is sprake ean eergaande liberalisate en fexibilisering ean de
ecinimiee
2. Wetenschap en technologie: eerschuieing in mindiale kennis ean wetenschap en techniligiee
3. Meritocratie: iedereen miet de kans hebben zich te intpliiiene Op deze wijze zullen de beste
mensen uiteindelijk bieen kimen drijeene
4. Pragmatisme: ieerheidsbeleid miet niet te streng zijn, maar zich aanpassen aan eeranderede
tjdene
5. Vrede en stabiliteit: in de jaren 60 en 70 was de Aziatsche regii hipeliis eerdeeld, met
iirligen en harde cinfrintatese Nu heerst er ruste
6. Rechtstaat: een miderne rechtstaat die burgers en bedrijeen zekerheid en transparante biedt, is
een eiirwaarde eiir ecinimische intwikkelinge
, 7. Onderwijs: het inderwijs in Azië is inmiddels tiegankelijker gewirden eiir een griit deel ean
de beeilkinge
1.4 Globalisering nader bekeken
1.4.1 Van een enge naar een ruime defnitie
In het algemeen wirdt gekeken naar internatinale handel en ineesteringsstrimen als we het hebben
ieer glibaliseringe Maar het kan iik ip eerschillende nieeaus wirden geanalyseerde
Economische globalisering
In het Wirld Ineestment Repit, wirdt glibalisering gedefnieerd als de intwikkeling ean
internatinale handel en directe ineesteringene Directe ineesteringen zijn ineesteringen die
zeggenschap geeen ieer het management ean het bedrijfe
Financiele globalisering
Als we ins cincentreren ip kirte, eluchtge kapitaalstrimen hebbe we te maken met fnanciële
glibaliseringe Hierbij gaat geld de wereld ieer ipziek naar de hiigste rendementene
Technologische globalisering
De infirmate- en cimmunicatetechniligie maakt internatinalisering en glibalisering eiir
iedereen migelijke Diir technische eiiruitgang wirden transpirtkisten lager en intstaat er
betere internatinale cimmunicatee
Culturele en sociale globalisering
Culturele en siciale glibalisering wirdt indersteund diir het internet en de siciale mediae
Daarnaast zirgt tierisme en het feit dat nieuwe ineesteerders, inze ‘nieuwe buren’, steeds eaker
uit het buitenland kimen ereiir dat we beter weten wat er in de wereld gebeurte
Politieke globalisering
Het betref eiiral de griei en eerdieping ean het werkeeld ean mindiale instellingen zials, de
WTO, het Internatinale Minetaire Find, de Wereldbank en de VNe
1.4.2 De KOF-globaliseringsindex
De KOF-globaliseringsindex ean het gerenimmeerde Swiss Ecinimics Insttute bestaat uit drie pijlers:
Ecinimische glibalisering
Gemeten diir: internatinale handelsstrimen, langetermijn (directe) ineesteringen en
kirtetermijnkapitaalstrimen (pirtilii-ineesteringen)e
Siciale glibalisering
Gemeten diir: persiinlijk cintacten, infirmatestrimen en culturele nabijheid
Piliteke glibalisering
Gemeten diir: het aantal lidmaatschappen ean internatinale irganisates en het aantal
ambassades in het betrikken lande
De KOF-index zegt eeel ieer de wijze waarip het land mindiaal genntegreerd ise Het geef aan hie
belangrijk het buitenland is ip ecinimisch, siciaal en pilitek gebiede
1.4.3 De koppeling tussen directe investeringen en handel
Er zijn eerschillende manieren im een buitenlandse markt te betredene De entreestrategieën wirden als
eilgt indereerdeeld, lipend ean laag naar hiig fnancieel risici:
1e Directe of indirecte export: bij directe expirt wirdt er gebruik gemaakt ean derde, bij indirecte
wirdt hier geen gebruik ean gemaakte
2e Licentie- en franchiseovereenkomst: een licenteieereenkimst geef een externe partj de
migelijkheid het gepatenteerde priduct te fabriceren if te eerkipen in een bepaalde regiie Een
franchiseieereenkimst geef de eigenaar ean de firmule de gebruiker ean de firmule het recht
im een inderneming met dezelfde naam te expliiterene
3e Strategische alliantie: zijn gericht ip samenwerking ean twee if meer bedrijeen ip bepaalde
deelgebiedene
4e Joint venture: directe ineestering waarbij zeggenschap ieer het management wirdt eerkregene
5e Fusie of overname: directe ineesteringen geeen zeggenschap ieer het management ean een
buitenlands bedrijfe We spreken in dit geeal ean een multnatinale inderneminge Het
, buitenlandse bedrijf kan een likaal bedrijf ieernemen, ieernamene Bij gelijkwaardige partners
spreken we ean een fusiee
6e Greenfeeld-investering of internationale start-up: helemaal uit het niets een eestging biuwen in
het buitenlande
1.4.4 Meten van internationalisering van bedrijven
We kunnen meten hie intensief landen genntegreerd zijn in de wereldecinimie (enge defnite) if in de
mindiale samenleeing (ruime defnite)e
De transnationaliteitsindex (TNI), intwikkeld diir de UNCTAD en gepubliceerd in haar Wirld Ineestment
Repirte De index neemt het ingewigen gemiddelde ean drie rati’s:
1e Buitenlandse bezitngen als percentage ean de titale bezitngen
2e Buitenlandse imzet als percentage ean de titale imzet
3e Buitenlandse werkgelegenheid ean het titale aantal werknemers
De TNI liipt ean 0 tit 100e TNI 0 is een Nederlands bedrijf en TNI 100 is een bedrijf waarean alle
acteiteiten en eerkipen in het buitenland plaatseindene
Network Spread Index is het aantal landen waar een bedrijf een buitenlandse eestging heef als
percentage ean het titaalaantal landen (200) waar directe ineesteringen kunnen plaatseindene
1.5 Globalisering: een doorzettende trend?
1.5.1 De krachten achter globalisering
Er zijn eerschillende redenen eiir de tienemende mindiale integrate:
1. Mondiale liberalisatie- en privatiseringsprocessen: diir blikkades ean natinale ieerheden
werden handels- en kapitaalstrimen tit het eind ean de jaren tachtg in ernstge mate gehinderde
De eisie da de ieerheid zich zi snel migelijk miet terugtrekken uit het ecinimisch leeen werd
bijna mindiaal imarmde Het geeilg was een enirme griei ean het internatinale handels- en
kapitaaleerkeer, dat nu in erijheid kin ipererene
2. Technologische ontwikkeling: diir de techniligie werd cimmuniceren en ciördineren steeds
makkelijkere
3. Korter wordende productlevenscycli: imdat priducten sneller eeriuderd raken, miet het bedrijf
in kirtere tjd de winsten binnenhalene
4. Harmonisatie van consumentenvertrouwen: smaken en eiirkeuren zijn diir de massa- en
siciale media naar elkaar tiegegrieide
1.5.2 Tegenkrachten
Bedrijeen zien dat de grenzen ean de glibalisering zijn bereikte Bedrijeen met sterke mindiale merken
mieten zich aanpassen aan lokale omstandigheden eanwege de druk eanuit de cinsument if de
ieerheide
1.5.3 Voor- en tegenstanders van globalisering
Antiglobalisten zijn ean mening dat internatinaal acteee indernemingen:
Griit zijn en mede daardiir hun macht inzeten ten behieee ean hun eigen agenda en dat dit
ten kiste gaat ean likale werknemers en samenleeingene
Winsten terugsluizen naar het miederland en hun aandeelhiuders, eaak eia allerlei
geaeanceerde fscale cinstructes im zich te intrekken aan het betalen ean belastngen in de
landen waar men ipereert;
Via internatinale uitbesteding ean acteiteiten de binnenlandse werkgelegenheid eerminderene
1.6 Economische globalisering; een cijfermatige onderbouwing
1.6.1 Handelstarieven: een waarschuwing vooraf
