H13 SOCIAL PERCEPTION
DE MANIER WAAROP WIJ ANDEREN PERCIPIËREN EN OP BASIS DAARVAN EEN
OORDEEL HEBBEN OVER HUN GEDRAG
Mensen kunnen worden gezien als natuurlijke psychologen omdat wij een aangeboren
vaardigheid hebben die de emoties en gevoelens van anderen kunnen begrijpen, en hier
vervolgens op in kunnen spelen. Wanneer iemand iets doet schrijven we hier vrijwel altijd
(automatisch) een oorzaak aan toe. Bijvoorbeeld, hij heeft niet gewonnen omdat hij zijn
best niet doet, dit komt doordat hij geen doorzettingsvermogen heeft. Uit onderzoek blijkt
dat wij zelf redelijk goede psychologen zijn, maar onze oordelen over anderen worden wel
beïnvloed door verschillende vormen van vertekening. Deze vertekening komt het
meeste voor wanneer we onze aandacht niet volledig gebruiken, en onbewust of snel
redeneren. Deze aanname van een causaal verband tussen het gedrag en de oorzaak
wordt ook wel een attributie genoemd.
Het logische model van Kelley omschrijft wanneer gedrag wordt toegeschreven aan een
persoon, en wanneer aan de situatie. Het idee van dit model is dat we onszelf drie dingen
afvragen tijdens het maken van een attributie.
1. Gedraagt deze persoon zich vaak op deze manier in deze situatie?
2. Gedragen meerdere mensen zich op deze manier in deze situatie?
3. Gedraagt deze persoon zich ook op deze manier in andere situaties?
Wanneer iemand midden op een plein begint te schreeuwen dan volgt de volgende
attributie, (1) misschien, want je kent hem niet dus je weet het niet, (2) nee, (3)
misschien. Je komt nu tot de conclusie dat het gedrag vreemd is, omdat anderen dit niet
doen. Wanneer een vriend van je dit doet volgt de volgende attributie, (1) nee, hij is
normaal heel rustig, (2) nee, (3) nee. De conclusie is, er zal wel iets aan de hand zijn, hij
is verder gewoon een normale gast. Wanneer deze vriend schreeuwt op een plein terwijl
er een demonstratie is volgt de volgende attributie (1) ja, waarschijnlijk, (2) Ja, (3) nee.
De conclusie hieruit is, dit gedrag is situationeel, maar wel gebruikelijk in deze situatie.
Mensen zijn geneigd om gedrag te veel toe te
Verenigde staten
schrijven aan persoonlijkheid, en te weinig
India
aan de situatie. Tenzij het gaat om henzelf,
attributie aan interne dispositie
0.7 dan schrijven we gedrag juist meer toe aan de
situatie, en minder aan onze persoonlijkheid.
0.6
Een voorbeeld hiervan is dat acteurs die een
slecht persoon spelen, worden zelf als een
0.5
slecht persoon gezien, in plaats van los staand
0.4 van de rol. Dit wordt de persoonsbias
genoemd. De persoonsbias wordt ook wel de
0.3 fundamentele attributiefout genoemd. Deze
term wordt gebruikt om de hardnekkigheid en
0.2
de kracht van de bias te tonen welke ook bij
8 11 15 volwassen
veel andere sociaalpsychologische fenomenen
leeftijd (jaren) voor komt. Deze term wordt nog steeds
gebruikt, al blijkt de bias wel minder
fundamenteel dan werd gedacht.
Mensen uit de westerse samenleving groeien op met het idee dat we een product zijn van
ons eigen gedrag, en dat ons lot in onze eigen handen ligt. Hierdoor schrijven deze
, verwachte intelligentie
IQ
0.7
0.6
Correlatie met aantrekkelijkheid
0.5
mensen gedrag vaker toe aan de persoon
0.4
dan aan de situatie. In oosterse culturen is
0.3
dit juist niet zo. Om deze theorie te testen
0.2
heeft Joan Miller kinderen en volwassenen
0.1
uit de Verenigde Staten en uit Hindoe
0
gemeenschappen gevraagd om te denken
ie
d
ijd
d
ijd
aan het gedrag van iemand die zij kenden,
ei
ei
t
t
rt
en
nh
nh
er
be
c
om vervolgens te verklaren waarom deze
nd
se
se
es
pu
as
as
ki
ol persoon zich op die manier heeft gedragen.
w
w
ad
ol
ol
De resultaten zijn in de grafek hiernaast
-v
-v
re
en
te
weergegeven.
d
id
la
m
Een veel voorkomende bias is de
aantrekkelijkheidsbias. Dit is de neiging om aantrekkelijke personen te zien als aardiger,
slimmer, competenter etc. In een onderzoek is gekeken naar de verwachte intelligentie
van een persoon en de werkelijke intelligentie (IQ) van deze persoon, gecorreleerd met
de mate van aantrekkelijkheid. Het lijkt er op dat aantrekkelijke mensen daadwerkelijk
socialer zijn dan minder aantrekkelijke mensen. Dit komt doordat aantrekkelijke mensen
meer worden benaderd door anderen en hierdoor meer sociale interactie ervaren om
sociale vaardigheden mee op te doen. Bij deze bias is ook weer een verschil op te merken
tussen westerse en oosterse culturen. Westerse mensen zijn gevoeliger voor de
aantrekkelijkheidsbias dan mensen uit oosterse culturen.
Sommige volwassenen, hebben van nature
1e ontmoeting was op het internet
een wat kinderlijk gezicht. Dit wordt ook wel
1e ontmoeting was in persoon
waardering van de partner
een baby-face genoemd. Mensen met een
5 baby-face worden gezien als meer naïef,
eerlijk, hulpeloos, kind en warmhartig. Mensen
4
met een baby-face worden vaker onschuldig
3 verklaard voor een bepaalde daad dan
mensen met een normaal gezicht. Het hebben
2 van een baby-face kan hierdoor in zowel het
nadeel als het voordeel van de persoon
1 werken. Je zal eerder door anderen worden
1e ontmoeting 2e ontmoeting
geholpen, maar er wordt minder snel iets aan
je toe vertrouwd. In een onderzoek werd mensen voor 1 seconde een foto laten zien van
de winnende en de verliezende kandidaat van de verkiezingen. Deze mensen waren niet
op de hoogte van deze verkiezingen. Aan de hand van deze foto moesten zij zeggen wie
zij de meer competentere persoon vonden. In 72% van de gevallen kozen zij voor de
winnaar van de verkiezingen. Hieruit kan worden opgemaakt dat ons beeld van hoe een
competent iemand er uit ziet, veel invloed heeft op onze daadwerkelijke keuze. Het
ontstaan van de baby-face kan worden verklaard vanuit het evolutionaire perspectief. Het
hebben van een baby-face zou vroeger hebben bijgedragen aan het verkrijgen van meer
hulp van anderen en hierdoor aan een betere overlevingskans. Deze speculatie wordt
ondersteund door het bewijs dat kinderen en adolescenten met een baby-face minder
vaak worden mishandeld dan kinderen en adolescenten met een normaal gezicht. De
reden dat we een baby-face associëren met hulpeloosheid, eerlijkheid, en kind zijn komt
waarschijnlijk doordat baby’s een baby-face hebben. Door de jaren heen is er een schema
ontwikkeld voor het gezicht van baby’s. Wanneer men een baby gezicht ziet, wordt het
idee van een baby geactiveerd, en daarmee het idee van zorgzaam zijn. Als een
volwassene een baby-face heeft, gebeurt het zelfde.
