Deze samenvatting is bedoeld voor de leerlingen in havo 5, die over de methode 'Biologie Voor Jou' beschikken. Het bevat alle thema's die in leerjaar 5 aan bod komen. En is per hoofdstuk en paragraaf gescheiden door middel van kleuren en strepen. Kortom een duidelijke en overzichtelijke samenvattin...
Biologie Havo 5 Samenvattingen
Methode: Biologie voor jou
,Inhoud
Thema 1: Stofwisseling........................................................................................... 3
Thema 2: DNA...................................................................................................... 12
Thema 3: Mens en milieu..................................................................................... 23
Thema 4: Voeding................................................................................................ 34
Thema 5: Transport.............................................................................................. 42
Thema 6: Gaswisseling en uitscheiding................................................................53
Hoofdstuk 7 Bescherming en evenwicht..............................................................62
2
,Thema 1: Stofwisseling
D1 Verzuurde spieren
Verzuring in spieren ontstaat als spiercellen te weinig zuurstof krijgen.
Verzuringsgrens = de grens waarbij te weinig zuurstof door verbranding wordt
aangevoerd.
- Zuurstofloze omzetting van glucose in melkzuur (anaeroob)
______________________________________________________________
D2 Stofwisseling?
Energie is nodig voor:
1 Bewegen
2 Lichaam warm houden
3 Groei en herstel
4 Oude cellen vervangen (cellen nemen water, voedingsstoffen en zuurstof op en
geven afval stoffen af)
Door chemische reacties nieuwe stoffen
Voorbeelden van energierijke stoffen: eiwitten, vetten en glucose.
Stofwisseling = het totaal van alle chemische processen in de cellen van een
organisme.
Stofwisselingsprocessen = alle omzettingen van stoffen en energie in de cellen
van je lichaam bij elkaar.
Organische stoffen:
1 Grote, ingewikkelde gebouwde moleculen
2 Bevatten veel energie
3 Afkomstig van levende organismen en hun dode resten
4 Minimaal 2 C-atomen en veel H en O atomen
5 Glucose (centrale rol bij energievoorziening + opbouw organisme), eiwitten,
zetmeel, cellulose, vetzuur
De bindingen tussen koolstof- en waterstofatomen bevatten veel chemische
energie.
Anorganische stoffen:
1 Kleine, eenvoudig gebouwde moleculen
2 Komen voor in organismen en levenloze natuur
3 Kunnen heel verschillende atomen bevatten
4 Keukenzout, Ammoniak
3
, Assimilatie en Dissimilatie
- Enzymen zijn stoffen die chemische reacties in cellen mogelijk maken
Belangrijk bij assimilatie en dissimilatie
Assimilatie = is een reactie waarbij uit kleinere stoffen grotere stoffen worden
gemaakt.
- Altijd energie voor nodig (O2)
- Organische stoffen worden uit anorganische stoffen gemaakt
(maar ook kleine anorganische stoffen grote anorganische stoffen)
- Endotherme reactie
- Denk aan fotosynthese = lichtenergie wordt chemische energie in
glucosemoleculen.
(assembleren in elkaar zetten; kleine stoffen grote stoffen)
Energie in moleculen = chemische energie.
Dissimilatie = een reactie waarbij organische stoffen worden afgebroken. Hierbij
komt energie vrij.
- Verbranding
- Exotherme reactie
Chemische energie bewegingsenergie / warmte
Zenuwcellen: chemische energie elektrische energie (impulsgeleiding)
- Kan alleen worden opgeslagen als er andere organische stoffen mee worden
opgebouwd (vetten of eiwitten)
ATP
- Wordt gevormd uit de chemische energie uit glucose.
- Bevat 3 fosfaatgroepen
binding tussen 2e en 3e fosfaatgroep is energierijk.
- 3e fosfaatgroep afsplitsen ADP. Chemische energie komt vrij.
_____________________________________________________________
D3 Dissimilatie
Dissimilatie vindt altijd plaats in elke cel.
- Geen dissimilatie = celdood!
- Organisme meer energie gebruiken meer dissimilatie.
- De benodigde energie komt meestal uit glucose.
Glucose dissimileren
- Met zuurstof aeroob
- Zonder zuurstof anaeroob
- Ook in plantencellen dissimilatie kiemende erwtenzaden bijv
Anaerobe dissimilatie = gisting
- Ontstaan melkzuur in spieren of maken van yoghurt.
- Moleculen worden niet volledig afgebroken
- Eindproducten zijn energierijk.
- Er komt weinig energie vrij.
- Zonder zuurstof
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper rachelleee. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
