Inhoud
Schildklieraandoeningen........................................................................................................................3
Antibiotica..............................................................................................................................................4
Luchtweginfecties...................................................................................................................................9
Urineweginfecties.................................................................................................................................10
Benigne prostaat hyperplasie (BPH) en urge-incontinentie..................................................................12
Darminfecties.......................................................................................................................................15
SOA’s.....................................................................................................................................................16
Antimycotica.........................................................................................................................................18
Huidinfecties.........................................................................................................................................20
Astma/COPD.........................................................................................................................................22
Maagklachten.......................................................................................................................................25
Osteoporose.........................................................................................................................................28
Diabetes................................................................................................................................................30
Hartfalen...............................................................................................................................................34
Angina pectoris / Myocard infarct........................................................................................................42
Atriumfibrilleren...................................................................................................................................46
CVRM (hypertensie, hyperlipidemie)....................................................................................................48
Pijn (neuropathisch, chronisch)............................................................................................................51
Jicht......................................................................................................................................................55
Migraine...............................................................................................................................................57
Epilepsie...............................................................................................................................................59
Ziekte van Parkinson.............................................................................................................................62
Slaapstoornissen...................................................................................................................................63
Angststoornissen..................................................................................................................................64
Depressie..............................................................................................................................................67
Bipolaire stoornis..................................................................................................................................68
Geriatrie...............................................................................................................................................70
Waterhuishouding................................................................................................................................72
Natriumhuishouding.............................................................................................................................72
Kaliumhuishouding...............................................................................................................................74
Monitoren in de praktijk.......................................................................................................................76
Chemie nierfunctie...............................................................................................................................77
Chemie lipiden......................................................................................................................................78
Chemie diabetes...................................................................................................................................80
1
,Chemie lever.........................................................................................................................................81
Chemie anemie.....................................................................................................................................82
Chemie vitamine D...............................................................................................................................83
Chemie inflammatie.............................................................................................................................83
Palliatieve zorg......................................................................................................................................84
Ziekenhuisinfecties algemeen...............................................................................................................87
Ziekenhuisinfectie – pneumonie...........................................................................................................91
Ziekenhuisinfectie – endocarditis.........................................................................................................92
Ziekenhuisinfectie – cystitis/urosepsis..................................................................................................93
Genetische variaties.............................................................................................................................94
Farmacokinetiek...................................................................................................................................96
Farmacodynamiek................................................................................................................................97
HIV/AIDS...............................................................................................................................................98
Reumatoïde artritis.............................................................................................................................104
Malaria...............................................................................................................................................110
Reizigersdiarree..................................................................................................................................114
Inleiding oncologie.............................................................................................................................116
Mammacarcinoom.............................................................................................................................118
Colorectaal carcinoom........................................................................................................................120
Longcarcinoom...................................................................................................................................121
Blaascarcinoom..................................................................................................................................123
Prostaatcarcinoom..............................................................................................................................124
Toxiciteit chemotherapie, targeted therapy & immunotherapie........................................................126
Hemato-oncologie..............................................................................................................................128
Oncolytica interacties.........................................................................................................................130
Psychose en schizofrenie....................................................................................................................132
Antipsychotica....................................................................................................................................134
Antipsychotica en EPA.........................................................................................................................138
Verslaving...........................................................................................................................................140
Psychofarmacotherapie bij jeugdigen.................................................................................................146
Psychofarmacotherapie bij ouderen...................................................................................................150
Nieuwe geneesmiddelen....................................................................................................................154
Anesthesie..........................................................................................................................................156
Intensive Care.....................................................................................................................................159
Stolling, bloedproducten en transfusie...............................................................................................162
2
,Schildklieraandoeningen
Regulatie schildklierfunctie:
- TRH uit de hypothalamus stimuleert de secretie van TSH in de hypofyse
- TSH stimuleert de afgifte van schildklierhormoon aan de bloedbaan
- Schildklier produceert T3 (actief) en T4.
- Negatieve terugkoppeling van schildklierhormonen (vnl. T3) op de afgifte van TSH uit
de hypofyse
Hypothyreoïdie:
- TSH verhoogd, T4 verlaagd
- Ziekte van Hashimoto (auto-immuunziekte)
- Symptomen: vermoeidheid, gewichtstoename, vertraagd metabolisme, koud,
verminderd cognitie.
- Behandeling: Levothyroxine (thyrax)
o Interacties:
Ca, antacida, magnesium: 2 uur voor of 4 uur na deze middelen
nemen.
ijzer, sucralfaat: 2 uur voor deze middelen nemen.
o Smalle therapeutische breedte, vaste tijden innemen.
Hyperthyreoïdie:
- TSH verlaagd, T4 verhoogd
- Ziekte van Graves (auto-immuunziekte)
- Symptomen: zweten, tachycardie, snel afvallen (metabolisme verhoogd).
- Behandeling: carbimazol, thiamazol en jodium/jodiden
o Thio-ureumderivaten: carbimazol, thiamazol (strumazol)
Remmen peroxidase en daarmee jodering van thyreoglobuline.
Hiermee neemt de synthese van T3 en T4 af.
Je creëert hiermee een hypothyreoïdie, dus je voegt levothyroxine
toe om dit beter te reguleren.
Normaal zo hoog mogelijk doseren, behalve bij zwangeren want
teratogeen (doseren volgens titratiemethode).
Bijwerking: granulocytose dodelijke infecties.
o Jodium:
Dit is radioactief en de schildklier is het enige orgaan dat jodium
opneemt. Je wilt niet dat de schildklier volledig kapot gaat, maar
gedeeltelijk.
Schildklierfunctiestoornissen kunnen ontstaan door gebruik van lithium en amiodaron.
3
,Antibiotica
Aangrijpingspunten antibiotica:
- Celmembraan: polymyxine en daptomycine maken het celmembraan permeabel
cel lekkage celdood.
- Foliumzuur metabolisme: trimethoprim en sulfonamiden verhinderen de synthese
van dihydrofoliumzuur en tetrahydrofoliumzuur (bouwstenen voor DNA).
- Celwand: penicillines, cefalosporine en carbapenem verstoren de crosslinking van
de peptidoglycaanlaag de celwand verliest zijn stevigheid en de cel knapt.
- DNA-gyrase: chinolonen grijpen aan op DNA-gyrase DNA kan niet meer goed
opwinden en ontwinden past nu niet meer goed in bacterie celdood.
- Eiwitsynthese: macroliden binden aan de 50S-ribosomale subunit, waardoor de
eiwitsynthese wordt geremd. Tetracyclines, aminoglycosiden en nitrofurantoïne
binden aan de 30S-subunit van het ribosoom, waardoor de eiwitsynthese wordt
geremd.
Resistentiemechanismen:
- Modificatie: veranderen aangrijpingspunt voor antibiotica (trimethoprim)
- Efflux-pomp: versterkt uitstroom van het antibioticum uit de bacterie (doxycycline,
aminoglycosiden)
- Inactivatie: bacterie bindt een fosfaatgroep aan het antibioticum, waardoor dit
moeilijker kan binden aan het bacteriële ribosoom. Penicillines kunnen worden
geinactiveerd door bètalactamase producerende bacteriën. Dit kan worden geremd
door clavulaanzuur. Clavulaanzuur houdt beta-lactamase bezig, waardoor penicilline
kan werken. Gram positieve bacteriën hebben vooral peptidoglycaan. Dus met name
gram positieve bacteriën zijn gevoelig voor penicillines.
- Verminderde doorlaatbaarheid van de celwand: modificatie van eiwitten in de
celwand
Grampositieve en gramnegatieve bacteriën:
- Grampositieve bacteriën: hebben een plasmamembraan dat bestaat uit een
fosfolipide dubbellaag. De celwand van grampositieve bacteriën bestaat uit een dikke
peptidoglycaanlaag.
- Gramnegatieve bacteriën: hebben zowel aan de binnenzijde als aan de buitenzijde
een fosfolipide dubbellaag met daartussenin een wat dunnere peptidoglycaanlaag.
Penicillines (-cilline):
- Soorten:
o Benzylpenicillines (niet-zuurbestendig): smalspectrum + parenteraal
o Feneticilline of fenoxymethylpenicilline: smalspectrum + oraal (vooral gram
positief)
o Flucloxacilline: smalspectrum + oraal + ß-lactamase ongevoeligheid (bij S.
aureus (huidinfecties))
o Amoxicilline/ampicilline: breedspectrum + oraal/parenteraal + ß-lactamase
gevoelig (vooral gram+)
o Amoxicilline + clavulaanzuur: breedspectrum + oraal + ß-lactamase
ongevoeligheid. Clavulaanzuur is een bètalactamseremmer (nu gram+ en
gram-).
o Piperacilline, ticarcilline + tazobactam: breedspectrum (reserve
antibioticum) werkzaam tegen Pseudomonas en Proteus. Tazobactam is
een bètalactamseremmer.
4
, - Werking:
o Werken vooral op gram+, door het toevoegen van clavulaanzuur wordt ook
gram- gedekt.
- Bijwerkingen:
o Overgevoeligheidsreacties (o.a. IgE-gemedieerd) met kruis-overgevoeligheid
voor andere penicillines (netelroos, rash)
o Amoxicilline niet allergische huiduitslag
o Voorbijgaande maagdarmstoornissen
o Pseudomembraneuze colitis (overgroei van bacteriën (Chlostridium difficile))
o Hoge dosering: kristalnefropathie
o Hypokaliëmie: penicillines gedragen zich als een soort niet resoberende
anionen in de nier, ze trekken daarbij veel kalium mee.
o Zeldzaam: reversibele neutropenie / eosinofilie / encefalopathie
- Interacties:
o INTERACTIE PENICILLINES – ORALE ANTICOAGULANTIA (VITAMINE K-
ANTAGONISTEN)
INR-waarde kan doorschieten
In het geval van ziekte is de afbraak van stollingseiwitten verhoogd
stollingstijd neemt toe vergroot effect van orale anticoagulantia.
Met antibiotica help je de darmflora omzeep die verantwoordelijk zijn
voor de aanmaak van vitamine K minder vitamine K voor de
synthese van stollingsfactoren vergroot effect van orale
anticoagulantia. De INR kan doorschieten.
- Contra-indicaties: ziekte van Pfeiffer en overgevoeligheid.
o Bij patiënten met Pfeiffer leidt het tot een mazelen-achtig beeld.
Tetracyclines (-cycline):
- Soorten:
o Doxycycline
o Minocycline
- Werking:
o Bacteriostatisch, remming ribosomale eiwit synthese
o Veel G+ en G- in het spectrum (vooral gram+)
Tevens Chlamydia, Mycoplasma, Legionella, spirocheten (syfillis),
lyme-borreliose en acne (Propionibacterium acnes)
o Doxycycline 1x per dag doseren (voordeel t.o.v. andere antibiotica)
- Bijwerkingen:
o Misselijkheid, braken, diarree, stomatitis (candida groei in de mond),
enterocolitis en huidreacties
o Geelverkleuring van tanden bij kinderen < 8-12 jaar
o Fotosensibilisatie (door de zon!) en zwarte tong (gaat over, papillen zwellen
en voedselresten blijven hieraan hangen)
o Vestibulaire stoornissen/evenwichtsstoornis (minocycline)
- Interacties:
o INTERACTIE TETRACYCLINES – IJZER, MAGNESIUM, CALCIUM,
ANTACIDA
Verminderde absorptie
5
, Tetracyclines kunnen de absorptie van ijzer, magensium en calcium
verminderen en antacida kan de absorptie van tetracyclines
verminderen.
Zorg dat er 2 uur tussen de innames zit.
o INTERACTIE TETRACYCLINES – ANTICOAGULANTIA
Verhoogd bloedingsrisico
Sommige tetracyclines kunnen de anticoagulerende werking van
anticoagulantia versterken, wat kan leiden tot verhoogd risico op
bloedingen.
Het kan nodig zijn om de dosering van anticoagulantia aan te passen
en om de INR goed te monitoren.
o INTERACTIE TETRACYCLINES – CARBAMAZEPINE
Versnelde afbraak tetracyclines
Carbamazepine versnelt de afbraak van tetracyclines, dus dubbel
doseren voor gewenste effect.
- Contra-indicaties:
o Zwangerschap en kinderen (geelverkleuring tanden)
Macroliden (-mycine):
- Soorten:
o Erytromycine
o Claritromycine
o Azitromycine
- Werking:
o Bacteriostatisch
o Remming ribosomale eiwitsynthese via aangrijpen op 50S subunit.
o Claritromycine en azitromycine(eenmalige dosering): betere kinetiek en
tolerantie (lipofiel).
Claritromycine 1x/dag voor 7 dagen doseren. Het bereikt hogere
spiegels en kan daarom worden gebruikt bij sepsis, helicobacter en
toxoplasmose.
o Alternatief als iemand overgevoelig is voor penicillines.
o Iets breder dan smalspectrum-penicillines, G+ en anaeroben. Weinig effectief
tegen H. influenza. Wel tegen Legionella, Mycoplasma, Chlamydia,
Mycobacterium, Campylobacter en Bordetella pertussis.
Vooral Gram+ (ook H.influenza (luchtweginfecties)).
- Bijwerkingen:
o MD-klachten (verhoging MD-motiliteit) en hartritmestoornissen inclusief QT-
verlenging.
o Zeldzaam: cholestatische hepatitis, huiduitslag, vermindering gehoor en
oorsuizen.
- Interacties:
o INTERACTIE MACROLIDEN – SIMVASTATINE
Risico op rabdomyolyse
Macroliden (vooral claritromycine) zijn sterke CYP3A4 remmers
verhogen de concentratie simvastatine. Simvastatine tijdelijk stoppen.
Azytromicine is in mindere mate CYP3A4-remmer.
o INTERACTIE MACROLIDEN – ANTICOAGULANTIA
Toename anti-stollende werking
Macroliden (vooral claritromycine) zijn sterke CYP3A4 remmers
verhogen de concentratie van DOAC’s.
6
, o INTERACTIES MACROLIDEN – CALCIUMANTAGONISTEN
(DIHYDROPYRIDINEN)
Risico op bijwerkingen verhoogd
Hieronder valt risico op hypotensie, wat kan leiden tot duizeligheid,
flauwvallen en andere cardiovasculaire problemen.
Risico op hartritmestoornissen
Erythromycine en claritromycine kunnen een QT-verlenging geven. Dit
geldt ook voor dihydropyridines. Dus het risico op hartritmestoornissen
wordt verhoogd.
Clindamycine:
- Soorten:
o Lincomycine
- Werking:
o Remt RNA-afhankelijke eiwitsynthese door binding aan de 50S subunit van de
bacteriële ribosomen.
o Bacteriostatisch of bactericide (afhankelijk van verwekker)
o Werkzaam tegen G+, anaerobe bacteriën (bacteroides, actinomyces,
prevotella, Propionibacterium etc.), chlamydia, pneumocystis jiroveci,
toxoplasmose.
o Heeft goede penetratie in botweefsel, synovia en sputum.
- Bijwerkingen:
o Buikpijn, maagpijn, uitslag, diarree, oesofagitis, C.dificile infecties
o Bij langdurig gebruik lever- en nierfunctie en bloedbeeld controle aanbevolen.
Nitrofurantoïne:
- Werking:
o Bactericide, verhindert de functie van meerdere bacteriële enzymen die
betrokken zijn bij de citroenzuurcyclus. Het beschadigd ribosomaal RNA.
o Actief tegen meest G+ kokken en E.coli
o Inname met de maaltijd verbeterd de biologische beschikbaarheid
- Bijwerkingen:
o MD-klachten, anorexie, misselijkheid/braken, perifere neuropathie, pulmonaire
toxiciteit bij langdurig gebruik, hepatotoxiciteit (zeldzaam), superinfectie door
schimmel of resistente bacteriën en verkleuring van de urine (geel/bruin).
- Contra-indicatie:
o Slechte nierfunctie < 30 ml/min. Dan meer kans op perifere neuropathie.
Co-trimoxazol: trimethoprim + sulfamethoxazol:
- Werking:
o Meeste G+ en G- zijn gevoelig. Minder toegepast vanwege resistentie, maar
nog steeds bij sommige indicaties eerste keus. Bactericide
o Remt foliumzuursynthese. Foliumzuur is nodig voor de DNA synthese, door dit
te remmen sterft de bacterie dus.
o Wordt gebruikt bij luchtweginfecties, Q-koorts, penumocystis pneumonie,
darminfecties, gecompliceerde uwi’s, geslachtsziekten en toxoplasmose.
o Voordeel combinatie = synergisme, bactericide en minder resistentie.
- Bijwerkingen:
o Maagdarmstoornissen, hypoglycemie en overgevoeligheid, huidafwijkingen en
fotosensibilisatie. Bij hoge dosering ook hyperkaliëmie, hypoglykemie,
kristalnefropathie en zelden bloedbeeldafwijkingen.
7
, o Ook bloedbeeldafwijkingen. Vandaar ook zelden eerste keus. Vooral in
combinatie met methotrexaat niet gewenst.
o ACE-remmers en spironolacton vooral oppassen ivm hypoglykemie.
- Interacties:
o INTERACTIE CO-TRIMOXAZOL – ORALE ANTICOAGULANTIA
Doorschieten INR-waarde
Cotrimoxazol is sterke remmer van CYP2C19. Hierdoor kan de INR-
waarde volledig uit de bocht schieten bij het gebruik van bijvoorbeeld
acenocoumarol en kan het gevaarlijke situaties geven.
o INTERACTIE CO-TRIMOXAZOL – MTX
Kans op pancytopenie
o INTERACTIE CO-TRIMOXAZOL – SULFONYLUREUM DERIVATEN
Kans op hypoglycemie
Werking van de sulfonylureumderivaten kan versterkt worden,
waardoor de eilandjes van Langerhans meer insuline gaan
produceren.
o INTERACTIE- CO-TRIMOXAZOL – KALIUM VERHOGENDE MEDICATIE
Hyperkaliëmie
Cotrimoxazol kan op lange termijn kalium verhogend werken, dus bij
middelen zoals ACE-remmers of kalium sparende diuretica en een
slechte nierfunctie moet hierop gelet worden.
8
