Historische periodes Beschermen bodemarchief
Romeinse tijd (voor 380) Voor je gaat bouwen op een plek waar archeologie gevonden kan
Middeleeuwen (380-1061) worden moet er onderzoek gedaan worden
Opkomst van (handels)steden (1061-1568)
Tachtigjarige oorlog en gouden eeuw (1568 – 1702) Monumenten wet gaat erfgoed wet heten
Stagnatie (1702 – 1813)
Industriële revolutie (1813 – 1870) Overige opmerkingen
Grensoverschrijdende groei (1870 – 1903) -Leiden is groot geworden door de handel van laken (stof)
Moderne tijd (1903 – 1940) -Steden bij een dam verdienen geld hiermee
Oorlog en wederopbouw (1940 – 1970)
Terugkeer van de menselijke maat (1970 – 1985)
Wat is een stad, vroeger? Vitruvius
e
Een nederzetting met stadsrechten (romeinse of vanaf 11 eeuw), Romeinse architect
Essentie is een plaats waar handel gedreven werd of een knooppunt
Van handelsroutes. Hippodamus
Ontwerper van de satellietstad van Athene,
Door stadsrechten mocht er handel gedreven worden, en market Piraeus. (400/500 voor christus)
Mochten worden georganiseerd. De rechten zorgde voor zelfbestuur,
En er mochten verdedigingswerken gebouwd worden: wallen,
stadsmuren en grachten) Rome (800 voor christus)
Ontstaan op plaats waar rivier de Tiber goed
Romeinse stadsrechten: Nijmegen & Voorburg oversteekbaar was, op een zevental heuvels
waar veilige woonplekken mogelijk waren.
Wat is een stad nu?
Een nederzetting met meer dan 80.000 inwoners incl. Voorziening Ostia
Voor de omgeving van belang zijn. Haven en satellietstad van/voor Rome, bij de
Essentie van steden is verschoven van handel naar voorzieningen, monding van de Tiber (Middellandse zee)
Plaats met stadsrechten is niet meer bruikbaar.
Parijs
Waar ontstaan nederzettingen Knooppunt van handelsroutes over water en
-Plaats met goede voorziening levensbehoefte (voedsel & water) land, met een veilig eiland in de rivier. 52 voor
-Veilige plaats (vaak relatief hoog) christus veroverd door Romein (Julius Caesar)
-Op de knooppunten van handelsroutes
Op de plek van de Notre dame stond vroeger
Steden groeien als de jaarringen van een boom, behalve als: steden een tempel
andere nederzettingen (dorpen) opslokken of een stad verwoest is en
e
het deel vervangen is door een stadsdeel uit later periode. Amfitheater gerestaureerd in de 19 eeuw.
Romeins NEDERLAND Bouwwerken blijven bewaard voor toerisme
50 voor christus trokken de Romeinen NEDERLAND binnen, was wel
bewoond maar kende geen steden. In het noorden waren Xanten
nederzettingen op terpen (kunstmatige verhogingen). In 13-12 voor christus fort voor Romeinse
versterking. Gelegen aan de Rijn (de Limes)
Waal was toen een brede rivier, de Rijn niet. De Rijn werd grensrivier,
Romeinen bouwde de dam van Drusus die de waterverdeling Ad Molem is bij de dam
veranderden. De Rijn werd noordgrens van het Romeinse Rijk.
London
Aanleg twee kanalen: Kanaal van Drusus (verbinding met de 45 na christus onstaan op een plek waar de
Waddenzee), Kanaal van Corbulo (verbinding de Rijn met de rivier relatief smal en makkelijk oversteekbaar
Merwe/Maas) is een kanaal van leiden naar Naaldwijk.
Trier
Nederzettingen periode voor kanalen: Maastricht, Heerlen, Venlo In 39-38 voor christus gesticht door romeinen
Nederzettingen periode na kanalen: Utrecht, Leiden, Voorburg, als administratief centrum
Venlo 50 voor christus, knooppunt van land en waterwegen.
Nijmegen 15 voor christus (Romeinse nederzetting) als militaire versterking, strategische ligging op heuvels bij de Waal.
Nijmegen was ook de grootste stad in Nederland omdat deze erg strategisch lag.
Leiden 47 na christus bouwen een fort aan de Rijn (fort Matilo) in de huidige wijk Roomburg
SVEN VAN VELDEN 0887510 Les 1
, Middeleeuwen buiten Nederland (380 – 1061) Voorlopers van nieuwe steden in Nederland
London Stad werd verlaten na Romeinse tijd, Ontstonden op: natuurlijke verhogingen (duinen,
bouwwerken raakte in verval, werden gebruikt als donken), door de mens opgeworpen terpen.
steengroeve voor andere gebouwen.
Leeuwarden ontstaan door drietal bewoonde terpen aan
Lundenwic (nieuwe stad ten oosten van London) Lag de monding van riviertje de Ee. Twee van de terpen
in de bocht want het water stroomt snel dus houdt kregen in 2013 beschermde status (monument)
het water diepte en kunnen er dus schepen
aanleggen etc. Werd een aantal keer verwoest door Rotterdam sovinistische stad, bestond voor 1061 uit
Vikingen, reden dat bewoners terugkeerde naar verschillende nederzettingen. Hillegersberg werd gesticht
e
London in 9 Eeuw. op relatief hooggelegen rivierduin (donk). Rotta een
verzameling boerderijen aan beide zijden van de Rotte
Brussel Ontstond op twee eilandjes in het riviertje vlakbij de Merwe / maas.,Tijdtrap in de markthal staat op
de Zenne op een vlakbij gelegen heuvel. Plek waar oude plek Rotte. Rotta leefde van veeteelt en was een
handelsroutes over land (Duitsland – Frankrijk) en vissersplaats Verder Schoonderloo enige overgebleven
water (de Zenne – de Schelde) elkaar kruisten. historie is de Schoonderloostraat. en Overschie
e e
Parijs 2 helft van de 5 eeuw probeerden de
Ringwalburgen
Franken Parijs te veroveren. Bouwde een
uitkijktoren op rechteroever van de Seine ter
Als reactie op aanhoudende aanvallen van de Vikingen,
observatie. Hier staat nu het Louvre. Parijs wordt nu
ronde verdedigingswerken. Hierbinnen ontstonden
vooral uitgebouwd aan de rechteroever.
nederzettingen.
e
Hamburg 9 eeuw op een heuvel bij een weg, het
riviertje de Alster en de Elbe een Frankische Opkomst handelssteden (1061 – 1568)
nederzetting: Hammaburg.
Buiten Nederland
Nederland in de Middeleeuwen
London ‘The London Wall’ werd gebouwd van de stenen
Ontvolking westelijk Nederland na vertrek van de Romeinse muren.
Romeinen. Christendom begon aan zijn opmars e
Brussel de 13 eeuw, verschillende nederzettingen
e
Vanaf 8 eeuw nam de bevolking weer toe. groeiden aaneen. Enige overblijfsel is de Hallepoort.
e
e
9 eeuw last van invallen van Vikingen langs de kust Parijs 12 eeuw nieuwe stadsmuren dank zij koning
en stroomopwaarts langs de rivieren. Philips II. Oude stadsmuren werden gebouwen tegenaan
gebouwd en diende dus als muur van het gebouw.
e e
Maastricht 5 of 6 eeuw werd een Bisschopsstad en
werden de eerste kerken gebouwd. Graf van Sint
Servaas maakt een bedevaartsoord (zorgde voor Brutistisch is gewapend beton, hiermee werden de
toeristentrekpleister) muren gebouwd in Londen, mix van Romeins en
Middeleeuws.
Nijmegen de Franken waren nieuwe machthebbers
en het Castellum kwam in handen van hun na Oostzee graan en tarwe Noordzee vis en dit zorgde voor
Romeinen. Karel de Grote liet op het Valkhof handel tussen Duitsland Rusland en Nederland
(voormalige Romeinse castellum) een keizerlijk Londen, Lubeck belangrijk hier.
residentie bouwen.
Dorestad lag op een knooppunt van waterwegen:
de Rijn en Lek. Werd één van de belangrijkste
e
havens in Europa. Werd in de 9 eeuw overvallen
door Vikingen en verloor zijn betekenis.
Castellum is een kasteel of fort
Maas heette vroeger de Merwe
Utrecht viel ook in handen van de Franken. Lag
e Dam was bedoeld voor een molen, waterkracht werd
belangrijk bij twee rivieren de Rijn en de Vecht. 7
gebuikt voor houtzagerij of iets dergelijks.
eeuw eerste kerk, waar nu de dom staat.
Forten zijn uiteindelijk steden geworden
SVEN VAN VELDEN 0887510 Les 2